علی پاکزاد: فصل جدید کنترل قیمت ها در بازار آغاز شده است و به نظر می رسد وزارت بازرگانی با تلاشی مضاعف سعی می کند قیمتهای گریزان را بر جای خود بنشاند.
در این میان شاید بتوان گفت بیشترین حساسیت ها بر سر قیمت گوشت است، یکی از چالش بر انگیز ترین کالاهای موجود در سبد مصرف خانوارهای ایرانی که طی سالهای گذشته همواره محل مناقشه میان متولیان و مردم بوده است.البته طی سالهای بعد از جنگ دولت تلاش کرد با تغییر الگوی مصرف مردم از گوشت قرمز به گوشت سفید و به خصوص گوشت مرغ زمینه را برای تولید صنعتی گوشت در کشور را فراهم آورد.
ایران از جمله کشورهای کم آبی است که در آن چراگاههای طبیعی بسیار محدود است و چراگاههای موجود نیز در اثر چرای بیش از حد دامها در آستانه نابودی قراردارند و همین امر تولید گوشت قرمز را در کشور بسیار مشکل و در عمل قیمت تمام شده است نوع گوشت را در کشور بالامی برد و حتی اگر فرایند تولید گوشت قرمز را به سمت تولید صنعتی ببریم با توجه به آنکه میزان مصرف این کالا در سبد خانوار ایرانی بسیار بالا است در عمل نمی توان پاسخگوی میزان مصرف در کشور بود. دوره عمل آوری کوتاه تر، عرصه کمتر برای ایجاد یک مرغداری و میزان تولید بالاتر در واحد سطح و در نهایت قیمت پایین تر تولید این نوع گوشت در کشور باعث شد در سالهای بعد از جنگ حمایت دولت از سرمایه گذاران در این بخش افزایش پیدا کند و به نوعی الگوی مصرف خانوارهای ایرانی نیز تحت تاثیر همین سیاست از سمت گوشت قرمز به سمت گوشت مرغ کشیده شد.
بررسی روند سرانه مصرف خانوارهای ایرانی نشان می دهد در سال 71 هر خانوار ایرانی به طور متوسط سالانه 95 کیلوگرم گوشت قرمز و 60 گلویگرم گوشت مرغ مصرف می کرده است ولی در سال 1387 این ترکیب به نفع گوشت مرغ تغییر محسوسی پیدا کرده است به طوریکه مصرف گوشت مرغ در هر خانوار ایرانی در این سال به 90 کیلو رسیده است در حالی که میزان مصرف گوشت قرمز در این سال معادل 56 کیلوگرم بوده است.
این تغییر درعمل مشکلات دولت را نسبت به تامین میزان گوشت مورد نیاز مردم تا حد زیادی کاهش داده است ولی طی دو سال گذشته و به دلیل مشکلات طبیعی و سیاستهای یک بام وچند هوای اتخاذ شده بسیاری از واحدهای تولید مرغ در کشور با مشکلات فراوان مواجه شده اند.
واردات و خودکفایی همزمان
البته به نظر می رسد این یک بام و دوهوا بودن باعث شده است ایران در همان زمانی که در تولید این کالا به خودکفایی رسیده است مجبور به واردات برای تامین نیاز داخلی هم باشد! یعنی در حالی که وزارت بازرگانی در سه ماهه اول سال جاری بیش از 2 هزار و 300 تن مرغ از کره جنوبی و امارات متحده عربی وارد کرده است معاون وزیر جهاد کشاورزی مدعی است ایران در سال جاری به خودکفایی در تولید گوشت مرغ می رسد و نسبت به سال 88میزان تولید گوشت مرغ با 50 هزار تن افزایش به یک میلیون و650هزارتن می رسد. حال سئوال اینجاست در حالی که برآوردهای فائو میزان تولید مرغ در ایران را در سال میلادی جاری 1 میلیون و560 هزارتن اعلام کرده است یعنی 90 هزار تن کمتر از رقم ادعا شده توسط معاون وزیر کشاورزی.
اما به رغم تمامی واردات و خودکفای همزمان کشور در زمینه گوشت مرغ مهار قیمت این کالا در کشور معضل بزرگی محسوب می شود و طی دو ساله اخیر هم تشدید شده است.
مهدی غضنفری در رابطه به افزایش قیمتها و خارج شدن بازار از کنترل در دو سال اخیر به خبرآنلاین گفت: آنچه در این سالها باعث این جهش قیمت ها شده است ناشی از خشکسالی است، خشکسالی که به دنبال خود تب برفکی را به کشورآورده و درپی آن کاهش تولید گوشت قرمز باعث افزایش فشار بر گوشت مرغ شده است.
این استدلال البته چندی پیش توسط مرکز پژوهشهای مجلس هم تایید شده است ولی با این تفاوت که از سوی این مرکز وزرات بازرگانی به عنوان متولی تنظیم بازار به عنوان مقصر شیوع تب برفکی اعلام شده بود ولی به هر شکل فارغ از اینکه به چه دلیلی شرایط بازار بر هم خورده است تبعات آن باعث افزایش شدید قیمت عرضه گوشت مرغ در بازار شده است البته این دلیل در کنار آمار گمرک نشان از نوعی غلط در سیاستهای جبرانی وزارت بازرگانی نیز هست.
در سالهای 86 و87 میزان واردات ثبت شده مرغ یخ زده در گمرک کشور به رقمی معادل 32 هزار و 19 هزار تن رسیده است در حالی که آمارهای ثبت شده نشان می دهد در سال 84 میزان واردات گوشت مرغ در حد صفر بوده و در سال 85 مارقام ثبت شده به 552 تن رسیده است.
این واردات عظیم گوشت مرغ که به عنوان حمایت از مصرف کنندگان صورت گرفته است در بازار میزان توقعی از سطح عرضه را ایجاد کرده است ولی در سال بعد یعنی سال 88 می بینیم میزان واردات به ناگهان به رقم 9هزار تن کاهش پیدا کرده است.
یعنی در حالیکه دولت با واردات میزان تقاضا را در بازار تغییر داده است با تغییر ناگهانی در سیاستهای خود و کاهش واردات باعث شده است این تقاضا بردوش تولید داخلی بیافتد وچون تولید کنندگان نمی توانند به ناگهان میزان تولید را افزایش دهند بازار در سطح جدید تقاضا با شوک قیمتی مواجه می شود.
قیمت تمام شده بالا
اما آنچه در نهایت این شوک را تقویت می کند فشار ناشی از تفاوت هزینه تولید مرغ در ایران و دیگر کشورهای تولید کننده است. بررسی اقلام هزینه تولید گوشت مرغ در ایران بیانگر آن است که هزینه خوراک دان بیشترین میزان هزینه های تولید( ۷۰ درصد ) و پس از آن هزینه خرید جوجه یک روزه( ۱۶ درصد) را به خود اختصاص می دهند.
افزایش قیمت دان یکی از دلایل افزایش هزینه تولید و در نتیجه افزایش قیمت گوشت مرغ است. همچنین بخش اعظم دان مرغ(ذرت، کنجاله سویا و پودر ماهی) از طریق واردات تامین می شود . هرگونه اخلال در واردات یا افزایش قیمت جهانی این نهاده ها، قیمت گوشت مرغ را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.با توجه به وارداتی بودن قسمت اعظم خوراک دان مرغ و همچنین بالا بودن هزینه تولید گوشت مرغ در ایران و در نتیجه بالا بودن قیمت تمام شده گوشت مرغ، درحال حاضر امکان صادرات مرغ به کشورهای دیگر وجود ندارد.
آمارهای مربوط به قیمت گوشت مرغ وارداتی نشان می دهد متوسط قیمت هر کیلو گوشت مرغ وارداتی از سال 71 تا 88 به حدود یک دلار و 40 سنت می رسد و آمارهای مربوط به واردات گوشت مرغ در سه ماهه اول سال 89 نشان می دهد این رقم در سال جاری به مرز دو دلار نزدیک شده است این در حالی است که انجمن تولید کنندگان مرغ گوشتی ععنوان می کنند قیمت تمام شده هر کیلو گوشت مرغ در کشور حدود 3هزار تومان است یعنی چیزی نزدیک به 3 دلار که در مقایسه با قیمت جهانی بسیار بالاست ولی دولت ها با توجه به ضرورت ایجاد امنیت غذایی و مزیت این نوع گوشت نسبت به گشوت قرمز تلاش کرده اند به هر صورت این تولید را حفظ کنند.
نکته دیگر آنکه به رغم همین قیمت بالای تولید ایران در آسیا یکی از بزرگترین تولید کنندگان مرغ تلقی می شود آخرین آمارهای منتشر شده از سوی فائو نشان می دهد ایران طی سال 2010 در آسیا بعد از هند، چین و اندونزی بزرگترین تولید کننده گوشت مرغ محسوب میشود و جالب آنکه میزان سرانه مصرف گوشت مرغ در ایران که حدود 22 کیلوگرم در سال است از ژاپنبه عنوان توسعه یافته ترین کشور آسیا 5 کیلوگرم بیشتر است.
