کمبود نهاده‌های دامی در خراسان جنوبی باعث شده تا دام‌ها به جای تولید فرآورده‌های لبنی کشتار شوند و این امر سبب افت تراز مالی دامداران شده است.
۲۰ سال است که رابطه خراسان جنوبی با آسمان شکراب شده است و دود این قهر و غضب در چشم انسان، دام و طبیعت می‌رود.
در این گزارش فصل دیگری از معضلات و مشکلات مربوط به خشکسالی را روایت خواهیم کرد که قربانیان آن در درجه اول دام‌ها و پس از آن مردم هستند.
نهاده‌های دامی که خوراک دام‌های سبک و سنگین هستند، این روز‌ها به خاطر فقر مراتع و نبود علوفه در خراسان جنوبی کمتر پیدا می‌شوند و دامداران مجبورند برای سیر کردن شکم دام هایشان خرید‌های آزاد و دولتی انجام دهند.
دامداران که گاهی از سودشان می‌زنند تا بتوانند شکم دام را سیر کرده و محصول سالمی را تحویل کارخانه فرآورده‌های لبنی و کشتارگاه‌های دام دهند، از مشکلات موجود در حوزه کمبود نهاده‌های دامی می‌گویند.
اشتغال کارگر، تنها دلخوشی دامدار/ بازارگاه، بازاری که کمکی به دامداران نمی‌کند
به اتفاق غریبی رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی به دو دامداری شهرستان بیرجند سری زدیم تا مشکلات و درد و دل‌های دامدران را بشنویم و آن را به مسئولین انتقال دهیم.
در ابتدا به یک گاوداری رفتیم که گاو‌های شیری و گوشتی موجود در آن چشم انتظار رسیدن خوراک بودند و صاحبشان هم از پایین بودن سود گلایه داشت.
زنگویی گاودار اهل شهرستان بیرجند در خصوص مشکل دامداری خود می‌گوید: دامداری سود پایینی دارد و تنها دلخوشی یک دامدار این است که بتواند نان را بر سر سفره کارگران خود بیاورد.
او ادامه می‌دهد: پارسال قیمت هر کیلوگرم کاه ۹۰۰ تومان بوده که امسال این رقم به ۴ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده و عملا سود کشاورز از بین رفته است.
زنگویی بیان می‌کند: پارسال یونجه ۲ هزار و ۳۰۰ تومان بوده که امسال به ۶ هزار تومان رسیده است و سود کشاورز را تا حد زیادی پایین آورده است.
این گاودار بیرجندی عنوان می‌کند: سامانه بازارگاه که تحت نظارت جهاد کشاورزی است به منظور تسهیل روند تأمین تغذیه دام راه اندازی شده است، اما در واقع هیچ گونه کمکی به دامدار صورت نمی‌گیرد.
او می‌گوید: بعضی مواقع، مقدار جو برای تحویل به دامدار زیاد شده و میزان ذرت کاهش پیدا می‌کند و در بعضی اوقات نیز سویای تحویلی از مقدار مشخص شده کمتر است که این مشکل در روند تهیه کنسانتره اخلال ایجاد می‌کند.
زنگویی تصریح می‌کند: کنسانتره تولیدی باید طبق نظر کارشناس باشد نه اینکه به صورت دلخواه از سوی کارخانه این کار انجام شود و به هر میزان که بخواهد جو، سویا و ذرت را برای تهیه کنسانتره تنظیم کند.
دامدار بیرجندی با اشاره به اینکه این امر در اعضای بدن دام علی الخصوص گاو مشکل ایجاد می‌کند، اظهار می‌کند: در صورت وجود مشکل در دستگاه گوارش حیوان، شیر تولیدی ناسالم خواهد بود و سلامت جامعه نیز به خطر می‌افتد.
او با بیان اینکه دامدار در مقابل مردم مسئول است می‌گوید: مسئولین نیز باید خود را در برابر دامدار مسئول بدانند، زیرا تأمین نهاده دامی می‌تواند به تولید شیر و گوشت سالم کمک کند تا سلامت جامعه نیز تضمین شود.
زنگویی عنوان می‌کند: چندی پیش ۳۶ تن ذرت و ۱۸ تن جو سفارش داده ام که این میزان برای ترکیب مناسب نیست و مجبوریم از دارو استفاده کنیم که در این صورت باز هم شیر ناسالم تولید می‌شود.
دامدار بیرجندی بیان می‌کند: برای تولید ۴۰ لیتر شیر، باید ۸۰۰ لیتر خون در بدن گاو جریان داشته باشد و در صورت کمبود نهاده این فرآیند کامل نمی‌شود و محصول تولیدی ناسالمی به دست مصرف کننده می‌رسد.
از نرسیدن نهاده به دامدار تا تقاضای پشت بارنامه از سوی رانندگان
علاوه بر اینکه دامداران با مشکل تأمین نشدن و دیر رسیدن نهاده های دامی مواجه هستند، تقاضای برخی رانندگان کامیون نیز داغی دیگر بر دل آن ها شده است.
زنگویی دامدار بیرجندی با اشاره به اینکه سفارشات ثبت شده در سامانه بازارگاه دیر به دست دامدار می‌رسد می‌گوید: حدود ۳ ماه است که نهاده‌هایی را از سامانه مذکور خریداری کرده ام، اما هنوز به دستم نرسیده و مشکل در بارگیری محصول است.
او ادامه می‌دهد: سهمیه شهریور ماه که باید در مرداد ماه به دامدار می‌رسید، هنوز تأمین نشده است و دامداران از تأمین نشدن این سهمیه گلایه دارند.
زنگویی با بیان اینکه رانندگان در هنگام تحویل بار تقاضای پشت بارنامه می‌کنند، بیان می‌کند: زمانی که مشکلات خود را به جهاد کشاورزی اعلام می‌کنیم، خرید آزاد نهاده‌های دامی را پیشنهاد می‌دهند که با توجه به سود پایین دامداری، این کار عملی نیست.
دامدار بیرجندی عنوان می‌کند: مقدار نامساوی نهاده‌های دامی باعث می‌شود تا زمان کمتری بتوان از نهاده استفاده کرد و دوباره نیاز به خرید وجود داشته باشد.
نهاده ۵۰۰ درصد، ولی شیر ۴۰ درصد گران شده است/ عدم تطابق قیمت نهاده‌ها و محصولات تولیدی
با توجه به اینکه امسال خشکسالی شدیدی در استان رخ داده و یکی از خشک‌ترین سال‌ها در ایام خشکسالی بوده است، دامداران نیز با مشکل کمبود نهاده دامی مواجه شده اند.
غریبی رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی گفت: قیمت کاه، یونجه و ذرت علوفه‌ای افزایش ۳۰۰ تا ۵۰۰ درصدی داشته که شرایط سختی را برای دامداران به وجود آورده و دامدار مجبور است که پول را به صورت نقد تحویل دهد تا سفارشاتش ثبت شود.
او افزود: با وجود افزایش قیمت نهاده‌های دامی، محصولات تولیدی دام از جمله شیر ۴۰ درصد و گوشت تنها ۲۰ درصد افزایش قیمت داشته است.
غریبی تصریح کرد: کاهش سرمایه در گردش دامداری‌ها به واسطه افزایش قیمت نهاده ها، منفی شدن تراز درآمدی دامداران و فروش دام‌های مولد و حذف آن‌ها از چرخه تولید از دیگر مشکلات مهمی است که دامداران با آن رو به رو هستند.
دپوی دامِ آماده کشتار، عامل ضرر دامداران/ بارگیری نهاده‌ها انجام نمی‌شود
چندی پیش یک دامدار اعلام کرد که یک رأس گاو در دامداریش به واسطه وزن زیاد و ازدحام گاو‌ها در مجتمع خفه شده است و ضرر از دست رفتنش به دامدار رسیده است. رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی در این خصوص و درباره مشکل دپوی دام آماده کشتار نیز توضیحاتی را ارائه کرد.
غریبی رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی با اشاره به اینکه افزایش قیمت نهاده‌های دامی، سود دامدار را کاهش داده است، گفت: در حال حاضر مشکل دپوی دام پروار شده نیز برای دامداران وجود دارد و دام‌ها با وزن مطلوب برای کشتار وجود دارند، اما خریداری پیدا نمی‌شود که گوشت را بخرد و مشکل دامداران دو چندان شده است.
او افزود: دام‌های پروار شده چه در حوزه دام سبک و چه سنگین آماده کشتار هستند، اما خریدار گوشت کم است و وزن دام تنها با اضافه شدن چربی زیاد می‌شود که ازدیاد چربی به معنای ضرر بیشتر دامدار است.
غریبی با اشاره به اینکه ۲ سال پیش سامانه‌ای با عنوان بازارگاه برای فروش نهاده‌های یارانه‌ای دامی راه اندازی شده است، تصریح کرد: میزان نهاده توزیع شده در این سامانه تکافوی نیاز دام‌ها را نمی‌کند و همچنان نیاز به خرید آزاد نهاده وجود دارد.
رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی بیان کرد: دامداران استان باید سهمیه شهریور ماه خود را چند روز پیش دریافت می‌کردند که هنوز این سهمیه وارد استان نشده و این در حالی است که وجوه مربوط به خرید علوفه پرداخت شده است.
او ادامه داد: نامه‌های مربوطه از سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی به وزارت کشاورزی ارسال شده، اما بارگیری نهاده‌های دامی هنوز انجام نشده است.
غریبی با اشاره به عدم بارگیری سبوس از کارخانه‌های آرد که یکی از آن‌ها در کرج قرار دارد تصریح کرد: یکی از دلایل نرسیدن این ماده غذایی به خراسان جنوبی، نوسانات قیمتی سبوس است که باعث شده کارخانه از دامدار تقاضای ما به التفاوت کند.
وقتی دست پرواربند نمونه هم خالی می‌ماند/ آب هم به سبد مشکلات دامداری‌ها اضافه شده است
از گاوداری آقای زنگویی به سمت یک واحد پروار بندی گوسفند در ابتدای جاده بیرجند- مشهد رفتیم؛ آقای حسین پور که صاحب این دامداری است علاوه بر کمبود نهاده‌های دامی، از متصل نبودن این واحد به آب و برق گله‌مند بود و گالن‌ها را در قسمت بار خودروی خود جا داده بود تا آب را به دام‌ها و کارگران برساند.
حسین پور دامدار نمونه بیرجندی در ابتدای گفتگو با اشاره به اینکه از حدود ۲۰ سال قبل در هر سال پرواربند نمونه استانی بوده است، می‌گوید: با وجود اینکه در این مدت تولید کننده برتر بوده ام، هیچ کس به داد من نمی‌رسد و به قول معروف کسی سراغم را هم نمی‌گیرد که ببیند زنده ام یا مرده.
او پس از بازکردن درب دامداری ادامه می‌دهد: قبلا با باز شدن درب مجبور بودم گوسفند‌ها را به دلیل تعداد زیادشان متفرق کنم تا بتوانم وارد شوم و به آن‌ها خوراک و آب برسانم، اما حالا با نبود نهاده دامی، بیش از نیمی از دام‌ها را فروخته ام و کمتر از ۱۰۰ رأس گوسفند برایم باقی مانده است.
حسین پور بیان می‌کند: همین تعدادی هم که در اینجا هستند، به خاطر نبود علوفه لاغر مانده اند و چیزی جز ضرر ندارند و اگر فکری به حال دامدار نشود، بسیاری از دام‌ها از نبود خوراک تلف خواهند شد.
این پرواربند نمونه عنوان می‌کند: هر سال تعداد زیادی گوسفند برای پروار کردن خریداری می‌کردم، اما امسال، چون نه آبی دارم و نه خوراکی در انبار موجود است، نتوانسته ام این کار را انجام دهم.
او می‌گوید: در سال‌های قبل به قم سفر می‌کردم تا بتوانم برای تأمین گوشت شهرستان بیرجند گوسفند بیاورم و پروار کنم و نمی‌دانم چرا از من حمایت نمی‌شود.
حسین پور اظهار می‌کند: خواسته ما از مسئولین این است که مشکلات دامداران را بشنوند و برای حل آن‌ها کاری کنند، زیرا دامدار در حال ضرر کردن است و باید دردش دوا شود.
تعطیلی صنعت دامداری، تبعات خطرناکی دارد
در این دامداری نیز با غریبی رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی گفتگو کردم.
او گفت: این واحد پرواربندی یکی از بهترین پرواربندی‌های شهرستان و استان است و سالانه حدود هزار بره پرواری و گوساله پرواری را برای کشتار آماده کرده است.
غریبی بیان کرد: بسیاری از واحد‌های پرواربندی در حال تعطیل شدن هستند و اگر این روند ادامه پیدا کند، صنعت گوسفند داری و پرواربندی از رونق خواهد افتاد و ورشکسته خواهد شد.
رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی با اشاره به اینکه امیدوار هستیم که دولت جدید راهکاری عملی را برای نجات صنعت دامپروی به مرحله انجام برساند عنوان کرد: اگر دامداری‌ها تعطیل شوند، تبعات چندگانه‌ای از جمله تأمین نشدن شیر و محصولات لبنی و گوشتی به وجود می‌آید.
او ادامه داد: از دیگر عواقب تعطیلی این صنعت که به عنوان تبعات ثانویه شناخته می‌شوند می‌توان به بیکاری کارگران مشغول در این حوزه و ورشکسته شدن دامدار و نیز مهاجرت روستائیان به شهر‌ها اشاره کرد که می‌تواند برای شهر‌ها مشکل ایجاد کند.
نیازمند اقدام ضربتی هستیم/ صادر نشدن مجوز فعالیت دامداری‌ها از سوی اتحادیه
از رئیس اتحادیه دامداران خراسان جنوبی در خصوص راهکار‌ها و اقداماتی که دولت باید برای نجات حوزه دامپروری از سراشیبی نابودی انجام دهد پرسیدیم که پاسخ غریبی چنین بود: دولت باید در حال حاضر یک اقدام ضربتی انجام دهد و حداقل ۱۵ الی ۲۰ هزار تُن جو را به استان اختصاص دهد.
او با اشاره به اینکه این اقدام می‌تواند به تعادل بازار نهاده‌های دامی کمک کند، افزود: جو یک کالای پایه در صنعت دامداری است که افزایش و کاهش قیمت آن، قیمت سایر نهاده‌ها را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
غریبی با اشاره به دو مشکل عمده ارسال دام مولد به خارج از استان و نبود انباری بزرگ برای نگهداری علوفه و نهاده‌های تصریح کرد: توزیع حداقل ۲۰ هزار تُن جو در استان می‌تواند به مانند یک مُسکن عمل کند که دامداران بتوانند سایر امورات مربوطه را انجام دهند.
غریبی در پایان از یک مشکل مهم در حوزه دامپروری گفت که جالب توجه بود.
او گفت: تمامی اتحادیه‌ها می‌توانند برای واحد‌های صنفی زیر پوشش خود مجوز و پروانه فعالیت و کار صادر کنند و این در حالی است که اتحادیه دامداران چنین حقی را ندارد.
غریبی تصریح کرد: صدور مجوز فعالیت برای واحد‌های دامداری بر عهده جهاد کشاورزی و نظام مهندسی گذاشته شده است.
۷۰ درصد نهاده‌های دامی مصرفی در خراسان جنوبی وارداتی است و از استان‌هایی مانند گلستان و همدان به استان وارد می‌شود و خراسان جنوبی با توجه به دوری از مرکز کشور، با هزینه بالای حمل و نقل نهاده‌ها نیز مواجه است.
چاقوی مشکلات زیرگلوی دامداران
در ادامه پیگیری‌ها برای بررسی مشکلات مربوط به نهاده‌های دامی و معضلات موجود برای دامداران، گفتگوی کوتاهی با ابراهیمی معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی داشتیم.
ابراهیمی معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این گفتگو که با سوالی مبنی بر مشکل عدم بارگیری نهاده‌های سفارش داده شده از سامانه بازارگاه آغاز شد، گفت: گویا این مشکل در تمام کشور وجود دارد و سهمیه بقیه استان‌ها نیز هنوز به دست دامداران نرسیده است.
او افزود: سهمیه شهریور ماه دامداران باید در اواخر مرداد ماه به آن‌ها می‌رسید که هنوز سهمیه به آن‌ها داده نشده است و دامداران دچار مشکل هستند.
ابراهیمی با اشاره به اینکه مشکلات متعددی در حوزه قیمت و تأمین نهاده‌های دامی وجود دارد اظهار کرد: تصمیم گیری‌ها به طور کلان در پایتخت انجام می‌شود و یکسان دانستن استان‌ها در وضعیت حوزه دامداری باعث ایجاد مشکل می‌شود.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تصریح کرد: هزینه‌های حمل و نقل یکی از مشکلاتی است که در تأخیر بارگیری نهاده‌های سفارش داده شده موثر است.
او ادامه داد: کش و قوس‌هایی که در روند رسیدن نهاده‌های دامی به وجود می‌آید، هم دامدار و هم مصرف کننده را ناراضی می‌کند که باید به این مسئله توجه ویژه‌ای شود.
ابراهیمی عنوان کرد: حدود یک ماه پیش قیمت تولیدات دامی ترمیم شد، اما باید به این موضوع توجه داشت که رضایت دامدار و مصرف کننده ملاک عمل است.
نصف جهان هم همدرد ماست
مشکل کمبود و یا نبود نهاده‌ها و علوفه دامی منحصر به نگین شرق کشور نیست بلکه اصفهانی‌ها نیز از مشکلاتی که در تأمین نهاده و علوفه دارند، ناراضی اند.
در گفتگویی با معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی اصفهان که توسط همکارمان در این استان انجام شد، وضعیت نهاده‌های دامی در اصفهان مورد بررسی قرار گرفت.
ایراندوست معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: بحث کمبود نهاده‌های دامی در تمام کشور مطرح است و اصفهان نیز از این قاعده مستثنی نیست.
او افزود: مشکلی که در حال حاضر وجود دارد، دیر تأمین شدن نهاده‌های دامی است که نیاز است از سوی مسئولین کشوری این امر پیگیری شود.
ایراندوست عنوان کرد: در ۶ ماهه نخست امسال برای واردات نهاده‌های دامی، ارز ۴۲۰۰ تومانی به این حوزه اختصاص یافت، اما هنوز منتظر هستیم که ببینیم ارز با این قیمت به نهاده‌های دامی تعلق می‌گیرد یا خیر.
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی اصفهان بیان کرد: قیمت علوفه دامی به صورت آزاد تعیین می‌شود و نهاده هایی، چون جو و سویا به صورت یارانه‌ای و از سوی سامانه بازارگاه مشخص می‌شود.
او با بیان اینکه دامداران به واسطه شفافیت‌های سامانه بازارگاه از وجود چنین درگاهی رضایت دارند، تصریح کرد: بارگیری نشدن به موقع نهاده‌ها و تأخیر در تأمین آن‌ها مشکلاتی است که دامداران از آن ناراضی هستند.
ایراندوست با اشاره به اینکه دامداران به دنبال این هستند که پس از دریافت نهاده پول از حسابشان کسر شود، ادامه داد: دریافت مبالغی بیشتر از حد تعیین شده توسط کامیون داران باعث نارضایتی دامداران شده است.
حکومت کمبود نهاده‌ها در خراسان جنوبی/ از نیاز به ۲۰ هزار تن نهاده تا رسیدن دامداری به مرز ورشکستگی
در حال حاضر و با خشکسالی که انگار نمی‌خواهد حکومتش را در خراسان جنوبی به پایان برساند، نیاز به تأمین نهاده‌های دامی بیش از پیش احساس می‌شود.
اگرچه عملکرد مسئولین جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در حوزه تأمین نهاده‌های دامی خوب بوده است، اما باید تعاملات آن‌ها با مسئولین کشوری بیشتر شود.
از جمله خواسته‌های دامداران که می‌تواند به عنوان یک راهکار مطرح شود، ارائه تسهیلات کم بهره و درازمدت است که از طریق آن دامدار بتواند بخشی از مشکلاتش را حل کند.
مدیریت قیمت نهاده‌های دامی به منظور ایجاد تعادل در بازار نهاده‌ها و محصولات تولیدی دامداری ها، دیگر نیازی است که باید به آن توجه شود.
طبق گفته مسئولین، دولت باید حداقل ۱۵ الی ۲۰ هزار تُن نهاده و علوفه را وارد استان کند تا قیمت و نیاز سایر موارد نیز متعادل شود.
یکی دیگر از مشکلات تأمین نشدن علوفه و نهاده ها، هزینه‌های حمل و نقل است که گویا افزایش داشته و همین موضوع سبب عدم بارگیری نهاده‌ها شده است.
با تمام این تفاسیر اگر هرچه زودتر اقدامی برای نجات صنعت دامداری انجام نشود، این حوزه به مرز نابودی خواهد رسید و دامداران ورشکسته خواهند شد و کارگران نیز باید در کنجی بنشینند و بیکاری را تحمل کنند.
