گاو نژاد سیستانی از پنج هزار سال قبل در منطقه میزیسته است که از آن برای کار کشاورزی تولید شیر و گوشت استفاده می نموده اند اما مدارک علمی و قابل پذیرش برای اثبات پنج هزار سال پیشینه بدست آمده پیکر گاو از جنس سنگ لاجورد و از آخرین کاوشهای باستان شناسی در منطقه باستانی شهر سوخته سیستان است که این پیکره ها با خصوصیات این نژاد کاملا تطابق دارد مانند کوهان ، بدون شاخ بودن ، بدنی گوشتی و عضلانی که نشان از وجود زیستگاه دیرین در این منطقه دارد .
تیمور لنگ در کتاب منم تیمور جهان گشا عنوان می دارد که (هنگامی که در سیستان فرود آمدیم ، مردمانی بلند قامت یافتیم که شتران را استاده سوار می کردند و بدون مهار سوار بر گاوانی بزرگ جثه میشدند که با آنها از در صلح آمدیم).
و این میتواند صحیح باشد حتی تا یک قرن گذشته نیز سیستانیان از گاو به عنوان سواری و بارکشی خرمن کوبی استفاده می کردند.
در اینجا این مطلب را نیز ذکر کنیم که گفته می شود قدیمیترین نژاد دنیا می باشد به خاطر یافتن اسکلت آن در کوهای اسکاندیناوی که با این تفاسیر می توان گفت ادعا باستانی بودن این نژاد را مطرح نمود.
خواص ظاهری ، فیزیکی ، ترکیب شیمیایی و بیوشیمایی گوشت:
خصوصیات ظاهری گوشت:
1-رنگ گوشت:
مهمترین ترکیباتی که موجب ظهور رنگ در گوشت می شود رنگدانه هایی هستند که برخی طول موج های نور را جذب کرده ، سایر نورها را منعکس میکنند . ساختمان و بافت عضلات نیز بر میزان جذب و انعکاس نور تاثیر دارد.
رنگدانه های گوشت:
1- پروتئین هموگلوبین یا رنگدانه خون
2- پروتئین میوگلوبین یا رنگدانه عضلات که در صورتیکه به خوبی انجام شده باشد 80 تا90 درصد رنگدانه گوشت را تشکیل می دهد.
3- آنزیم کاتالاز
4- آنزیم سیتوکروم
آنزیم های کاتالاز وسیتوکروم بر رنگ گوشت تاثیر جزیی دارند.
ساختمان میوگلوبین:
میوگلوبین دارای یک قسمت پروتینی به نام گلوبین (پروتین گلبولی) و یک قسمت غیر پروتینی به نام حلقه هم می باشد. رنگ گوشت تا حدودی به حالت اکسیداسیون داخل حلقه ی هم بستگی دارد.
عوامل موثر بر مقدار میوگلوبین عضله:
1-نوع دام: به طور کلی عضلات گاو و گوسفند میوگلوبین بیشتری نسبت به عضلات خوک، گوساله شیری، ماهی و طیور دارند. رنگ گوشت این حیوانات نیز به میزان میوگلوبین آنها مربوط است.
2-سن دام: دام های نا بالغ میوگلوبین کمتری نسبت به دام های مسن دارند.
3- جنس دام: میزان میوگلوبین در دام های نر بیشتر از دام های ماده است.
4- نوع عضله دام: در طیور عضلات سینه میوگلوبین کمتری نسبت به عضله ران دارند.
5- فعالیت فیزیکی عضله: دام های که درمسابقات شرکت داده می شوند عضلات تیره تری از دام های معمولی دارند.
2- بوی گوشت:
در اثر تجزیه ATP فراورده های نظیر اینوزین منو فسفات (IMP) و هیپوگزانتنین (HX) تولید می شود که بوی گوشت ناشی از وجود این ترکیبات است.
خواص بوی گوشت:
بوی گوشت به ترشح بزاق وشیره های معده کمک کرده، سبب تسهیل فرایند هضم، اقزایش جذب مواد غذایی و افزایش میزان اشتها به گوشت می شود. گوشت سالم هرگز نباید بوی غیر طبیعی مانند بوی تعفن یا ترشیدگی بدهد و در صورتی که هنگام پختن بوی نامطلوب از گوشت به مشام برسد، نباید مصرف شود.
باکتریهای هوازی نیز در گوشت، بوی گندیدگی ایجاد می کنند.
3-طعم گوشت:
مهمترین دلیل مصرف گوشت ، لذیذ بودن آن است. نسبت عضله به استخوان وچربی، تاثیر قابل توجهی بر خوش طعمی گوشت دارد. عواملی که موجب طعم مخصوص گوشت می گردند ترکیباتی هستند که در آب محلئل بوده، وارد آب عضله می شوند طعم متفاوت انواع گوشت حاصل از دام های مختلف ، ناشی از برخی مواد اروماتیک محلول در چربی است که در اثر حرارت به حالت فرار در می آیند و بیشتر از ترکیبات کربونیل تشکیل شده اند .
برخی ترکیبات معطر گوشت توسط باکتری ها و مخمر ها و در دراز مدت توسط کپک ها تولد می شوند.
طعم دهنده های فرار در گوشت عبارتند از:
1- اسد امینه 2- پپتید ها 3- اسید های کربونیک 4- مواد قندی 5- برخی از نمکهای الی.
برخی از ترکیبات فرارموثر در ایجاد طعم گوشت عبارتند از:
1- الکلها 2- الدیدها 2- ستون ها 4- استر ها 5- فوران 6-لاکتون 7- مشتقات بنزول
طعم های نامطلوب گوشت در طی نگهداری گوشت به وجود می آیند مربوط به تغییرات اکسیداتیو در چربی ها می باشد. تند شدن چربی وقتی رخ می دهد که زنجیر اسید چرب در نقاط غیر اشباع از طریق اضافه شدن شیمیای اکسیژن شکسته شوند . تشکیل کربونیل به ویژه الد ئید های با وزن مولکولی کم، عامل مستقیم طعم و بوی تند گوشت است.
4 - تردی گوشت:
تردی یکی از ویژگی های مهم در کیفیت گوشت است و عواملی در بروز و شدت آن تاثیر دارند که عبارتند از:
1- مقدار و ماهیت بافت های پیوندی (کلاژن و الاستین)
2- ویژگی های تار های عضلانی انقباضی (اکتین، میوزین، تروپومیوزین، تیتین، نبولین)
3- ویژگی های پروتئینهای سارکو پلاسمیک
4- چربی های موجود در بافت عضلانی
بافت پیوندی:
هر چه میزان بافت پیوندی گوشت کمتر باشد تردی افزایش پیدا می کند. مقدار کلاژن در گوشت نشان دهنده سفتی گوشت است. اگر چه اکثر الیاف بافت پیوندی از کلاژن تشکیل شده اند ام الاستین و رتیکولین نیز در سفتی گوشت دخالت دارند.
عواملی در میزان بافت پیوندی گوشت موثر می باشند که عبارتند از :
1- نوع فعالیت عضله در زمان حیات دام؛ برای مثال عضله پا به علت نوع کاری که انجام می دهد قویتر از عضله پشتی است بنابراین میزان بافت پیوندی قابل توجهی دارند.
2- سن دام: در حیوانات مسن به علت فعالیت بدنی زیاد که در طول حیات انجام داده اند، استحکام تار بافت پیوندی بیشتر است. بنابراین عضلات حیوان جوان خیلی تردتر از حیوان مسن است. در بعضی حیوانات در مرحله رشد سریع، تردی با زمان افزایش می یابد زیرا بافت پیوندی کمتر می شود. بنابر این تردی گوشت گاوهای 12 تا 18 ماهه اغلب بیشتر از گوساله های 6 ماهه است. سفتی عمده عضله در گاو در سن 30 ماهگی ظاهر می شود.
چربی های موجود در بافت عضلانی:
چربی داخل عضلانی سبب ترد شدن گوشت می شود. چربی ها، جویدن گوشت را تسهیل می کنند و از این رو باعث بهبود تردی و سهولت فرایند بلعیدن می شوند. چربی های موجود در گوشت به نوعی است که وقتی مصرف کننده گوشت را می جود، آنرا حس می کند. چربی داخل عضلانی به طور غیر مستقیم سبب تشدید آبداری گوشت می گردد. توزیع یکنواخت چربی در سراسر گوشت باعث جلوگیری از هدر رفتن گوشت می شود در نتیجه گوشت چروکیده گی کمتری در طی طبخ پیدا کرده آبدار باقی می ماند. چربی زیر جلدی مانع از تبخیر آب و خشک شدن گوشت در طی کباب شدن می شود.
5- آبداری:
آبدار بودن گوشت عبارت است از میزان نسبی غنی بودن، صافی وروشنی عصاره گوشت.
عصاره گوشت در قطعه قطعه شدن و نرم شدن گوشت نقش دارد و به عمل جویدن آن کمک می کند. اگر کوشت آب نداشته باشد، به شدت از کیفیت و لذیذ بودن آن کاسته می شود.
از ترکیب چربی ذوب شده گوشت و آب آن، عصاره ای تشکیل می شود که وقتی گوشت جویده می شود از درون آن به بیرون تراوش می کند. این عصاره بزاق را تحریک کرده، کیفیت و مزه گوشت را بهبود می بخشد. آبدار بودن گوشت عبارت است از میزان نسبی غنی بودن و صافی و روشنی عصاره گوشت.
ویژگیهای فیزیکی گوشت:
ویژگیهای فیزیکی گوشت شامل؛ حجم و وزن مخصوص گوشت، مقاومت گوشت در برابر عوامل مکانیکی، آب فعال موجود در گوشت، قدرت هدایت الکتریکی گوشت و امپدانس گوشت می باشد.
1- حجم و وزن مخصوص گوشت:
وزن، وزن مخصوص، حجم لاشه و قطعات گوشت بیشتر در صنایع گوشت اهمیت دارد. برای ارزیابی لاشه دستگاه های پسشرفته ای وجود دارند که قادر به عکس برداری از زوایای لاشه بوده، سطح آن را اندازه گیری می نمایند. با در دست داشتن این اندازه ها و اندازه طول لاشه می توان حجم لاشه را به طور تقریبی به دست آورد.
وزن مخصوص گوشت برای تایین مقدار چربی به روش فیزیکی دارای اهمیت است.
وزن مخصوص جسم جامد توسط دستگاهی بنام پیکنومتر اندازه گیری می شود. هر چه قدر مقدار چربی گوشت بیشتر باشد، وزن مخصوص آن کمتر است.
2- مقاومت گوشت در مقابل عوامل میکانیکی:
سفتی و استحکام، چگونگی سیلان، قوام و پایداری بافت گوشت جزو عوامل مکانیکی گوشت هستند. میزان قوام، غلظت و مقاومت گوشت در برابر عوامل مکانیکی در صنایع گوشت از اهمیت خاصی برخوردار است. اندازه گیری غلظت گوشت توسط دستگاهی بنام غلظت سنج انجام می شود.
3- آب فعال در گوشت:
آب فعال یک جسم، نسبت فشار بخار موجود در آن جسم به حداکثر فشار بخار آب در همان دما است. بنابراین آب فعال حداکثر برابر با یک است. برای اندازه گیری آب فعال در گوشت، قوطی های اندازه گیری به کار گرفته می شوند که بر اساس روش رطوبت سنج عمل می کنند.
4- قدرت هدایت الکترولیتیک:
قدرت هدایت الکترولیتیک گوشت در صنایع گوشت اهمیت دارد. بر همین اساس دستگاه مخصوص اندازه گیری غلظت املاح در گوشت تحت عنوان نمک سنج ابداع گردیده است.
5- امپدانس گوشت:
امپدانس، مقاومت ظاهری برق در مقابل جریان متناوب است که با در دست داشتن مقادیر مقاومت، ظرفیت و فرکانس برق قابل اندازه گیری می باشد. سنجش امپدانس در گوشت برای تایین میزان تازه گی ماهی و همچنین کنترل کمی میکروبی گوشت اهمیت کاربردی دارد.
ویژگیهای شیمیایی و بیوشیمیایی گوشت:
1- PH گوشت:
سنجش مقدار PH گوشت نقش مهمی در صنایع گوشت دارد. گوشتی که دارای PH نهایی بالا است همیشه در معرض خطر آلوده گیهای میکروبی و فساد قرار دارد و بالا بودن PH نهایی در گوشت گاو سبب تیره و بد منظره شدن آن می گردد.
عوامل موثر بر PH:
این عوامل عبارتند از؛ 1- خستگی دام 2- تب دار بودن دام هنگام کشتار 3- کامل و یا ناقص بودن خونگیری در حین کشتار 4- روند تغییرات پس از کشتار 5- نواقص ژنتیکی دام 6- ظرفیت نگهداری و جذب آب در گوشت 7- مراحل رسیدن و نگهداری گوشت 8- میزان تردی گوشت 9- فساد گوشت.
2- ظرفیت اکسید و احیا در کوشت:
داشتن ظرفیت اکسید و احیا در صنایع گوشت بسیار اهمیت دارد. و در حال حاضر در اکثر آزمایشگاه ها از محلول های معرف برای اندازه گیری ظرفیت اکسید و احیا استفاده می شود.
3- ظرفیت نگهداری آب در گوشت:
ظرفیت نگهداری آب (WBC) یکی از ویژگیهای شیمیایی گوشت بوده و عبارت است از قدرت نگهداری آب در گوشت و همچنین آب افزودنی به آن در زمانی که گوشت تحت فشار قرار گیرد. این فشار ممکن است در اثر خرد کردن ، حرارت دادن یا فشارهای مکانیکی وارده بر گوشت ایجاد کردد.
روش های اندازه گیری WBC در گوشت:
برای اندازه گیری WBC در گوشت چهار روش عمده به کار می رود که عبارتند از:
1- روش فیلتر کردن
2- روش سانتریفوژ
3- وش فشاری
4- روش حجمی
تاثیر ترکیبات گوشت بر روی WBC آن:
1- پروتئین: مقدار پروتئین هیچ گونه اثری بروی WBC ندارد اما پیشرفت تجزیه پروتئین ها و همچنین وضعیت فیزیکوشیمیایی و ساختار مولکولی آنها روی WBC تاثیر دارد.
2- چربی: بین انواع چربی های گوشت، فقط چربی داخل سلولی برWBC تاثیر می گذارد. دام های فربه که دارای درصد بالایی از چربی داخل سلولی هستند WBC بیشتری دارند.
3- بافت پیوندی: بافت پیوندی به ویژه بافت کلاژنی (مخصوصا هنگامی که گوشت حرارت دیده یا پخته شود) در افزایش WBC موثر است.
ترکیب شیمیای و بیو شیمیایی گوشت:
1- آب 75درصد (72 تا80 درصد)
2- مواد جامد 25 درصد (20 تا28 درصد) که چهار پنجم آن را پروتئین ها و یک پنجم آن را مواد غیر پروتئینی محلول در چربی ها تشکیل می دهند.
عادات و وضعیت رفتاری گاوهای سیستانی:
با مطالعه وبررسیهایی که طی 10 سال در موسسه تحقیقات دامپروری بر روی گاوهای سیستانی انجام گرفته، عادات ، رفتار و خصوصیاتی بشرح زیر در این توده نژادی مشاهده گردید :
عادت به زندگی گروهی:
گاوهای سیستانی به علت قرن ها زیست آزاد و بدون قید و بند در دشت هامون و کنار دریاچه عادت به زندگی گروهی و گله ای کرده که این امر اغلب مشکلاتی در اجرای برنامه های تحقیقاتی که بعضا "بایستی دامها در گروههای کوچک و یا انفرادی نگهداری و مورد آزمایش و بررسی قرار گیرند، بوجود می آورند. بعنوان مثال اگر قرار شود گاوی را جهت وزن کشی، خون گیری، زایمان، سم گیری و یا برای هر منظور دیگری از گله جدا گردد، این کار به راحتی انجام نمی گیرد. برای جدا کردن دام مورد نظر از بین گله اغلب بایستی تمامی گاوهای گله یا گروه را به داخل نرده مخصوص جداسازی منتقل نمود.
خصوصیات مادری:
گاوهای سیستانی بر خلاف گاوهای اصیل خارجی نسبت به گوساله های خود بسیار با علاقه و با عاطفه بوده و شدیدا از گوساله های خود مواظبت و مراقبت میکنند.
طبق روال عادی در گاوداریها گوساله های سیستانی نیز مانند گوساله های نژاد اصیل بلافاصله پس از متولد شدن نزد مادر قرار داده می شوند تا مادر با لیس زدن، گوساله خود را خشک و تمیز نماید.
نظر به اینکه یکی از صفات مهم ارثی مورد مطالعه در گاوهای سیستانی تعیین وزن تولد گوساله است که بایستی حداکثر تا 24 ساعت پس از تولد نوزاد انجام گیرد، لذا الزاما بایستی گوساله نوزاد پس از لیس زدن و خشک شدن بدن از مادر جدا و توسط باسکول مخصوص توزین گردد.
به لحاظ اینکه گاو سیستانی از یک طرف تقریبا وحشی بوده و از طرف دیگر علاقه شدیدی به فرزند خود دارد، لذا جهت جلوگیری از نزدیک شدن افراد به گوساله به قصد کشت به افراد حمله کرده، بطوریکه برای جدا کردن گوساله از مادر جهت تعیین وزن تولد الزاما بایستی چند نفر با بیل و چهار شاخ، گاو مادر را محاصره و سرگرم کنند تا در یک چشم به هم زدن و لحظه ای معین که نظر مادر به سمتی جلب شد و قصد حمله به یک کارگری را داشت، فرد دیگری از موقعیت استفاده کرده گوساله را به سرعت و برای لحظه ای از مادر جدا و وزن کشی نموده و سپس گوساله را نزد مادر قرار دهد. در تمام طول مدت وزن کشی گوساله مادر با بی تابی تمام مواظب بچه بوده تا اینکه مجددا نزد او قرار گیرد. در حالیکه گاو سیستانی با توجه به علاقه شدید به فرزند از یک طرف و شرور و وحشی بودن از طرف دیگر، با حمله کردن مانع نزدیک شدن افراد به گوساله خود میگردد. گاوهای اصیل خارجی در موقع نزدیک شدن و جدا کردن گوساله هیچگونه مقاومت و عکس العمل خاصی نشان نمیدهند و لذا براحتی میتوان گوساله نوزاد نژاد اصیل را از مادر جدا کرد. این عمل نتیجه بیش از 15 سال تلاش در امر اصلاح نژاد دامهای خارجی می باشد که در مورد گاوهای بومی نیز باید اجرا گردد.
یکی از مسائل مهم اقتصادی که در ارتباط با عاطفه و علاقه شدید مادری و جدا کردن گوساله نوزاد از مادر در گاوهای سیستانی اتفاق می افتد، مسئله مقاومت در شیردهی و افت شدید تولید شیر پس از جدا کردن گوساله از مادر است .
با توجه به اینکه گاوهای بومی از جمله گاوهای سیستانی عادت کرده اند که در موقع شیر دوشی حتما گوساله نزد مادر باشد تا با خوردن شیر اولیه توسط گوساله و یا با سر زدن به پستان، مادر را تحریک کرده تا از این طریق ترشحات هورمونی جهت ترشح شیر صورت گیرد . لذا با جدا کردن گوساله از مادر ، مادر انقدر ناراحت و مضطرب می گردد که این ناراحتی و استرس موجب اختلال در امر ترشحات هورمونی و کاهش شدید تولید شیر میگردد.
گاوهای بومی بطور کلی عادت کرده اند که شیر خود را فقط به گوساله نوزاد خود بدهند بهمین جهت در دوشیدن، بخصوص با ماشین شیر دوش سخت مقاومت کرده و شیر نمی دهند.
وجود علائم وحشی گری در گاوهای سیستانی :
گاوهای سیستانی بطور کلی گاوهای نیمه وحشی بوده و اغلب با یکدیگربه جنگ و دعوا و زور آزمایی می پردازند . گهگاهی نیز یک یا چند گاو به گاوی حمله کرده آنرا به قصد کشت مجروح می سازند .
علیرغم وحشی بودن گاوهای سیستانی و جنگ و دعوای دائمی بین آنها، عجیب است که این گاوها گهگاه و در پارهای از موارد نسبت به یکدیگر بسیار با عاطفه و با علاقه میگردند.
بارها مشاهده گردیده گاوی که فی المثل جهت سم گیری و یا معالجه و یا وزن کشی از گله جدا می گردد و گاوهای دیگر ناظر ناراحتی آن گاو هنگام معالجه یا سم گیری و غیره می باشند پس از پایان عملیات و رها شدن مجدد آن گاو به داخل گله، کلیه گاوها به دور گاو مزبور جمع شده و یک به یک آنها با بو کردن و لیس زدن به دست و پا و بدن آن، گاو مذبور را به نوعی مورد دلجوئی و نوازش قرار داده و به این طریق با گاو مزبور ابراز همدردی میکنند که در واقع این عمل مغایر با حالات وحشی بودن آنها است.
یکه شناس بودن گاو سیستانی:
گاوهای سیستانی اصولا یکه شناس بوده و عموما با صاحب خود و یا با افرادی که مستقیما آنها را نگهداری و تغذیه می کنند مانوس شده و الفت می گیرند .
به لحاظ وجود خوی شرارت و وحشی گری در گاوهای سیستانی، روی انس و الفت گاوها نمی توان کاملا اطمینان کرد، زیرا گهگاهی اتفاق افتاده که گاوی علیرغم رام و ساکت بودن به کارگری که جهت تمیز کردن اصطبل به تنهایی وارد گله شده حمله کرده است . به همین جهت موقعیکه فردی داخل گله می شود بایستی مواظب حرکات دامها باشد که مورد حمله واقع نشود.
به لحاظ یکه شناس بودن، گاوهای سیستانی در سطح منطقه و در روستاها معمولا به صاحبان خود و به خصوص به بچه ها اجازه شیردوشی با دست را می دهند و به افراد غریبه به هیچ وجه اجازه نزدیک شدن به پستان و شیردوشی را نمی دهند و شدیدا حمله می کنند.
به همین جهت رام کردن دام های وحشی به گونه ای که بتوان آنها را نیز مانند دام های اصیل بدون حضور گوساله هم با دست و هم با ماشین به راحتی دوشید سالهای متمادی و تا چند نسل طول خواهد کشید که این امر در مورد گاوهای نیمه وحشی سیستانی مطرح است.
عادت به لگد زدن و شاخ زدن به افراد:
گاوهای سیستانی بر خلاف سایر گاوها که گهگاه به سمت پشت لگد می زنند، این گاوها عادت دارند از هر سمت و سویی لگد های سخت و خطرناک بزنند. این گاوها علاوه بر عادت داشتن به لگد زدن با حرکات سریع سر خود به اطراف موجب اذیت افراد می گردند، به طوری که این عادت بسیار بد و خطرناک کار کردن با آنها را به خصوص در هنگام اندازه گیری ابعاد بدن، در تشخیص آبستنی از طریق توشه رکتال، در واکسبناسیون، در معالجه، در وزن کشی و مخصوصا در سم گیری بسیار مشکل و پرخطر می سازد.
عادت به پریدن از موانع:
گاوهای سیستانی بر خلاف گاوهای اصیل خارجی که عموما آرام بوده و اصولا عادت به پریدن از مانع یا نرده را ندارند، این گاوها کاملا عادت به پرش طولی و پرش ارتفاع دارند.
گاوهای سیستانی در مواقع ترس و وحشت و در مواقی که احساس خطر کنند از نرده ها و موانع به ارتفاع بیش از دو متر و از فاصله بسیار کم به راحتی پرش نموده و از آن عبور می کنند. داشتن این عادت بد نیز موجب خطرات زیادی در کارکردن با این دامها می گردد که عموما با ترس و وحشت افراد همراه است.
مقاومت و ممانعت به شیردوشی در سالن شیردوشی با دوشش ماشینی:
گاوهای سیستانی به علت شرور و وحشی بودن از یکطرف و دور شدن از گوساله از طرف دیگر، عموماً در سالن شیر دوشی بسیار نا آرام و بی قرار بوده و با پریدن از روی نرده و آخور مخصوص سعی می کنند از سالن شیردوشی فرار کنند. در موقع شیردوشی ماشینی دائماٌ لگد میزند و به علت همین بی آرامی و لگد زدن سر پستانکهای ماشین شیردوشی بر روی پستانهای بسیاری از گاوها بند نشده و فوراً می افتد. به لحاظ همین بی قراری در سالن شیردوشی و ناآرام بودن، رکورد شیر و طول مدت شیردهی در دوشش ماشینی در گاوهای سیستانی بسیار پایین بوده که در مبحث جداگانه از آن یاد خواهد شد.
مشکلات تغذیه دستی گوساله های نوزاد سیستانی با شیر توسط شیشه:
گوساله های نوزاد سیستانی به لحاظ داشتن عادت به شیر خوردن مستقیماً از پستان مادر به طور غریزی، تغذیه دستی بسیار مشکل می شوند و عموماً گوساله های نوزاد در خوردن شیر توسط شیشه و پستانک مانند انچه که در دامهای اصیل مطرح است مقاومت می کنند.
گهگاهی اتفاق افتاده که گوساله ای به علت مقاومت در خوردن شیر با شیشه و ناراحت بودن، شیر ناگهان وارد نای شده و موجب خفگی گوساله گردیده است http://alimollaie.blogfa.com/post-5.aspx
گاو سیستانی گاوی نیمه وحشی از تیره گاو زبو (بوس ایند کوس) می باشد . این گاو سالها و حتی قرن ها در منطقه سیستان به حیات خود ادامه داده است به نحوی که آثار به دست آمده از حفاری ها و اکتشافات باستانی در شهر سوخته نشان می دهد که 2500 سال قبل از میلاد مسیح در این منطقه گاو سیستانی زیست می کرده است. موسسه تحقیقات علوم دامی کشور در مدت 10 سال بر روی بیش از 600 راس گاو و گوساله سیستانی مطالعه و بررسی کرده است. بعضی از خصوصیات این نژاد مورد شناسایی قرار گرفته است. اگر چه مشخص شده است بدلیل عدم اصلاح و نوع نگهداری آن هنوز خصوصیات نیمه وحشی در این نژاد مشهود است ولی خصوصیاتی مانند مقاومت به بیماری ها و تغییرات جوی و نیز کم توقعی این نژاد در کنار قابلیت پرواربندی در این نژاد قابل توجه می باشد. با توجه به خشکسالی مداوم 8 سال و خروج بی رویه گاوهای سیستانی برای پرواربندی به مناطق دیگر خطر انقراض این نژاد بومی و مستعد کشور وجود دارد. لذا به نظر می رسد برای حفظ این نژاد به عنوان یک میراث ملی و نیز استفاده مطلوب از توانا یی های بالقوه برای بهبود وضع معیشت مردم منطقه لازم است کار تحقیقاتی و پژوهشی هدفمندانه روی این نژاد بصورت متمرکز و با برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت پیگیری شود.
تیمور لنگ در کتاب منم تیمور جهان گشا عنوان می دارد که (هنگامی که در سیستان فرود آمدیم ، مردمانی بلند قامت یافتیم که شتران را استاده سوار می کردند و بدون مهار سوار بر گاوانی بزرگ جثه میشدند که با آنها از در صلح آمدیم).
و این میتواند صحیح باشد حتی تا یک قرن گذشته نیز سیستانیان از گاو به عنوان سواری و بارکشی خرمن کوبی استفاده می کردند.
در اینجا این مطلب را نیز ذکر کنیم که گفته می شود قدیمیترین نژاد دنیا می باشد به خاطر یافتن اسکلت آن در کوهای اسکاندیناوی که با این تفاسیر می توان گفت ادعا باستانی بودن این نژاد را مطرح نمود.
خواص ظاهری ، فیزیکی ، ترکیب شیمیایی و بیوشیمایی گوشت:
خصوصیات ظاهری گوشت:
1-رنگ گوشت:
مهمترین ترکیباتی که موجب ظهور رنگ در گوشت می شود رنگدانه هایی هستند که برخی طول موج های نور را جذب کرده ، سایر نورها را منعکس میکنند . ساختمان و بافت عضلات نیز بر میزان جذب و انعکاس نور تاثیر دارد.
رنگدانه های گوشت:
1- پروتئین هموگلوبین یا رنگدانه خون
2- پروتئین میوگلوبین یا رنگدانه عضلات که در صورتیکه به خوبی انجام شده باشد 80 تا90 درصد رنگدانه گوشت را تشکیل می دهد.
3- آنزیم کاتالاز
4- آنزیم سیتوکروم
آنزیم های کاتالاز وسیتوکروم بر رنگ گوشت تاثیر جزیی دارند.
ساختمان میوگلوبین:
میوگلوبین دارای یک قسمت پروتینی به نام گلوبین (پروتین گلبولی) و یک قسمت غیر پروتینی به نام حلقه هم می باشد. رنگ گوشت تا حدودی به حالت اکسیداسیون داخل حلقه ی هم بستگی دارد.
عوامل موثر بر مقدار میوگلوبین عضله:
1-نوع دام: به طور کلی عضلات گاو و گوسفند میوگلوبین بیشتری نسبت به عضلات خوک، گوساله شیری، ماهی و طیور دارند. رنگ گوشت این حیوانات نیز به میزان میوگلوبین آنها مربوط است.
2-سن دام: دام های نا بالغ میوگلوبین کمتری نسبت به دام های مسن دارند.
3- جنس دام: میزان میوگلوبین در دام های نر بیشتر از دام های ماده است.
4- نوع عضله دام: در طیور عضلات سینه میوگلوبین کمتری نسبت به عضله ران دارند.
5- فعالیت فیزیکی عضله: دام های که درمسابقات شرکت داده می شوند عضلات تیره تری از دام های معمولی دارند.
2- بوی گوشت:
در اثر تجزیه ATP فراورده های نظیر اینوزین منو فسفات (IMP) و هیپوگزانتنین (HX) تولید می شود که بوی گوشت ناشی از وجود این ترکیبات است.
خواص بوی گوشت:
بوی گوشت به ترشح بزاق وشیره های معده کمک کرده، سبب تسهیل فرایند هضم، اقزایش جذب مواد غذایی و افزایش میزان اشتها به گوشت می شود. گوشت سالم هرگز نباید بوی غیر طبیعی مانند بوی تعفن یا ترشیدگی بدهد و در صورتی که هنگام پختن بوی نامطلوب از گوشت به مشام برسد، نباید مصرف شود.
باکتریهای هوازی نیز در گوشت، بوی گندیدگی ایجاد می کنند.
3-طعم گوشت:
مهمترین دلیل مصرف گوشت ، لذیذ بودن آن است. نسبت عضله به استخوان وچربی، تاثیر قابل توجهی بر خوش طعمی گوشت دارد. عواملی که موجب طعم مخصوص گوشت می گردند ترکیباتی هستند که در آب محلئل بوده، وارد آب عضله می شوند طعم متفاوت انواع گوشت حاصل از دام های مختلف ، ناشی از برخی مواد اروماتیک محلول در چربی است که در اثر حرارت به حالت فرار در می آیند و بیشتر از ترکیبات کربونیل تشکیل شده اند .
برخی ترکیبات معطر گوشت توسط باکتری ها و مخمر ها و در دراز مدت توسط کپک ها تولد می شوند.
طعم دهنده های فرار در گوشت عبارتند از:
1- اسد امینه 2- پپتید ها 3- اسید های کربونیک 4- مواد قندی 5- برخی از نمکهای الی.
برخی از ترکیبات فرارموثر در ایجاد طعم گوشت عبارتند از:
1- الکلها 2- الدیدها 2- ستون ها 4- استر ها 5- فوران 6-لاکتون 7- مشتقات بنزول
طعم های نامطلوب گوشت در طی نگهداری گوشت به وجود می آیند مربوط به تغییرات اکسیداتیو در چربی ها می باشد. تند شدن چربی وقتی رخ می دهد که زنجیر اسید چرب در نقاط غیر اشباع از طریق اضافه شدن شیمیای اکسیژن شکسته شوند . تشکیل کربونیل به ویژه الد ئید های با وزن مولکولی کم، عامل مستقیم طعم و بوی تند گوشت است.
4 - تردی گوشت:
تردی یکی از ویژگی های مهم در کیفیت گوشت است و عواملی در بروز و شدت آن تاثیر دارند که عبارتند از:
1- مقدار و ماهیت بافت های پیوندی (کلاژن و الاستین)
2- ویژگی های تار های عضلانی انقباضی (اکتین، میوزین، تروپومیوزین، تیتین، نبولین)
3- ویژگی های پروتئینهای سارکو پلاسمیک
4- چربی های موجود در بافت عضلانی
بافت پیوندی:
هر چه میزان بافت پیوندی گوشت کمتر باشد تردی افزایش پیدا می کند. مقدار کلاژن در گوشت نشان دهنده سفتی گوشت است. اگر چه اکثر الیاف بافت پیوندی از کلاژن تشکیل شده اند ام الاستین و رتیکولین نیز در سفتی گوشت دخالت دارند.
عواملی در میزان بافت پیوندی گوشت موثر می باشند که عبارتند از :
1- نوع فعالیت عضله در زمان حیات دام؛ برای مثال عضله پا به علت نوع کاری که انجام می دهد قویتر از عضله پشتی است بنابراین میزان بافت پیوندی قابل توجهی دارند.
2- سن دام: در حیوانات مسن به علت فعالیت بدنی زیاد که در طول حیات انجام داده اند، استحکام تار بافت پیوندی بیشتر است. بنابراین عضلات حیوان جوان خیلی تردتر از حیوان مسن است. در بعضی حیوانات در مرحله رشد سریع، تردی با زمان افزایش می یابد زیرا بافت پیوندی کمتر می شود. بنابر این تردی گوشت گاوهای 12 تا 18 ماهه اغلب بیشتر از گوساله های 6 ماهه است. سفتی عمده عضله در گاو در سن 30 ماهگی ظاهر می شود.
چربی های موجود در بافت عضلانی:
چربی داخل عضلانی سبب ترد شدن گوشت می شود. چربی ها، جویدن گوشت را تسهیل می کنند و از این رو باعث بهبود تردی و سهولت فرایند بلعیدن می شوند. چربی های موجود در گوشت به نوعی است که وقتی مصرف کننده گوشت را می جود، آنرا حس می کند. چربی داخل عضلانی به طور غیر مستقیم سبب تشدید آبداری گوشت می گردد. توزیع یکنواخت چربی در سراسر گوشت باعث جلوگیری از هدر رفتن گوشت می شود در نتیجه گوشت چروکیده گی کمتری در طی طبخ پیدا کرده آبدار باقی می ماند. چربی زیر جلدی مانع از تبخیر آب و خشک شدن گوشت در طی کباب شدن می شود.
5- آبداری:
آبدار بودن گوشت عبارت است از میزان نسبی غنی بودن، صافی وروشنی عصاره گوشت.
عصاره گوشت در قطعه قطعه شدن و نرم شدن گوشت نقش دارد و به عمل جویدن آن کمک می کند. اگر کوشت آب نداشته باشد، به شدت از کیفیت و لذیذ بودن آن کاسته می شود.
از ترکیب چربی ذوب شده گوشت و آب آن، عصاره ای تشکیل می شود که وقتی گوشت جویده می شود از درون آن به بیرون تراوش می کند. این عصاره بزاق را تحریک کرده، کیفیت و مزه گوشت را بهبود می بخشد. آبدار بودن گوشت عبارت است از میزان نسبی غنی بودن و صافی و روشنی عصاره گوشت.
ویژگیهای فیزیکی گوشت:
ویژگیهای فیزیکی گوشت شامل؛ حجم و وزن مخصوص گوشت، مقاومت گوشت در برابر عوامل مکانیکی، آب فعال موجود در گوشت، قدرت هدایت الکتریکی گوشت و امپدانس گوشت می باشد.
1- حجم و وزن مخصوص گوشت:
وزن، وزن مخصوص، حجم لاشه و قطعات گوشت بیشتر در صنایع گوشت اهمیت دارد. برای ارزیابی لاشه دستگاه های پسشرفته ای وجود دارند که قادر به عکس برداری از زوایای لاشه بوده، سطح آن را اندازه گیری می نمایند. با در دست داشتن این اندازه ها و اندازه طول لاشه می توان حجم لاشه را به طور تقریبی به دست آورد.
وزن مخصوص گوشت برای تایین مقدار چربی به روش فیزیکی دارای اهمیت است.
وزن مخصوص جسم جامد توسط دستگاهی بنام پیکنومتر اندازه گیری می شود. هر چه قدر مقدار چربی گوشت بیشتر باشد، وزن مخصوص آن کمتر است.
2- مقاومت گوشت در مقابل عوامل میکانیکی:
سفتی و استحکام، چگونگی سیلان، قوام و پایداری بافت گوشت جزو عوامل مکانیکی گوشت هستند. میزان قوام، غلظت و مقاومت گوشت در برابر عوامل مکانیکی در صنایع گوشت از اهمیت خاصی برخوردار است. اندازه گیری غلظت گوشت توسط دستگاهی بنام غلظت سنج انجام می شود.
3- آب فعال در گوشت:
آب فعال یک جسم، نسبت فشار بخار موجود در آن جسم به حداکثر فشار بخار آب در همان دما است. بنابراین آب فعال حداکثر برابر با یک است. برای اندازه گیری آب فعال در گوشت، قوطی های اندازه گیری به کار گرفته می شوند که بر اساس روش رطوبت سنج عمل می کنند.
4- قدرت هدایت الکترولیتیک:
قدرت هدایت الکترولیتیک گوشت در صنایع گوشت اهمیت دارد. بر همین اساس دستگاه مخصوص اندازه گیری غلظت املاح در گوشت تحت عنوان نمک سنج ابداع گردیده است.
5- امپدانس گوشت:
امپدانس، مقاومت ظاهری برق در مقابل جریان متناوب است که با در دست داشتن مقادیر مقاومت، ظرفیت و فرکانس برق قابل اندازه گیری می باشد. سنجش امپدانس در گوشت برای تایین میزان تازه گی ماهی و همچنین کنترل کمی میکروبی گوشت اهمیت کاربردی دارد.
ویژگیهای شیمیایی و بیوشیمیایی گوشت:
1- PH گوشت:
سنجش مقدار PH گوشت نقش مهمی در صنایع گوشت دارد. گوشتی که دارای PH نهایی بالا است همیشه در معرض خطر آلوده گیهای میکروبی و فساد قرار دارد و بالا بودن PH نهایی در گوشت گاو سبب تیره و بد منظره شدن آن می گردد.
عوامل موثر بر PH:
این عوامل عبارتند از؛ 1- خستگی دام 2- تب دار بودن دام هنگام کشتار 3- کامل و یا ناقص بودن خونگیری در حین کشتار 4- روند تغییرات پس از کشتار 5- نواقص ژنتیکی دام 6- ظرفیت نگهداری و جذب آب در گوشت 7- مراحل رسیدن و نگهداری گوشت 8- میزان تردی گوشت 9- فساد گوشت.
2- ظرفیت اکسید و احیا در کوشت:
داشتن ظرفیت اکسید و احیا در صنایع گوشت بسیار اهمیت دارد. و در حال حاضر در اکثر آزمایشگاه ها از محلول های معرف برای اندازه گیری ظرفیت اکسید و احیا استفاده می شود.
3- ظرفیت نگهداری آب در گوشت:
ظرفیت نگهداری آب (WBC) یکی از ویژگیهای شیمیایی گوشت بوده و عبارت است از قدرت نگهداری آب در گوشت و همچنین آب افزودنی به آن در زمانی که گوشت تحت فشار قرار گیرد. این فشار ممکن است در اثر خرد کردن ، حرارت دادن یا فشارهای مکانیکی وارده بر گوشت ایجاد کردد.
روش های اندازه گیری WBC در گوشت:
برای اندازه گیری WBC در گوشت چهار روش عمده به کار می رود که عبارتند از:
1- روش فیلتر کردن
2- روش سانتریفوژ
3- وش فشاری
4- روش حجمی
تاثیر ترکیبات گوشت بر روی WBC آن:
1- پروتئین: مقدار پروتئین هیچ گونه اثری بروی WBC ندارد اما پیشرفت تجزیه پروتئین ها و همچنین وضعیت فیزیکوشیمیایی و ساختار مولکولی آنها روی WBC تاثیر دارد.
2- چربی: بین انواع چربی های گوشت، فقط چربی داخل سلولی برWBC تاثیر می گذارد. دام های فربه که دارای درصد بالایی از چربی داخل سلولی هستند WBC بیشتری دارند.
3- بافت پیوندی: بافت پیوندی به ویژه بافت کلاژنی (مخصوصا هنگامی که گوشت حرارت دیده یا پخته شود) در افزایش WBC موثر است.
ترکیب شیمیای و بیو شیمیایی گوشت:
1- آب 75درصد (72 تا80 درصد)
2- مواد جامد 25 درصد (20 تا28 درصد) که چهار پنجم آن را پروتئین ها و یک پنجم آن را مواد غیر پروتئینی محلول در چربی ها تشکیل می دهند.
عادات و وضعیت رفتاری گاوهای سیستانی:
با مطالعه وبررسیهایی که طی 10 سال در موسسه تحقیقات دامپروری بر روی گاوهای سیستانی انجام گرفته، عادات ، رفتار و خصوصیاتی بشرح زیر در این توده نژادی مشاهده گردید :
عادت به زندگی گروهی:
گاوهای سیستانی به علت قرن ها زیست آزاد و بدون قید و بند در دشت هامون و کنار دریاچه عادت به زندگی گروهی و گله ای کرده که این امر اغلب مشکلاتی در اجرای برنامه های تحقیقاتی که بعضا "بایستی دامها در گروههای کوچک و یا انفرادی نگهداری و مورد آزمایش و بررسی قرار گیرند، بوجود می آورند. بعنوان مثال اگر قرار شود گاوی را جهت وزن کشی، خون گیری، زایمان، سم گیری و یا برای هر منظور دیگری از گله جدا گردد، این کار به راحتی انجام نمی گیرد. برای جدا کردن دام مورد نظر از بین گله اغلب بایستی تمامی گاوهای گله یا گروه را به داخل نرده مخصوص جداسازی منتقل نمود.
خصوصیات مادری:
گاوهای سیستانی بر خلاف گاوهای اصیل خارجی نسبت به گوساله های خود بسیار با علاقه و با عاطفه بوده و شدیدا از گوساله های خود مواظبت و مراقبت میکنند.
طبق روال عادی در گاوداریها گوساله های سیستانی نیز مانند گوساله های نژاد اصیل بلافاصله پس از متولد شدن نزد مادر قرار داده می شوند تا مادر با لیس زدن، گوساله خود را خشک و تمیز نماید.
نظر به اینکه یکی از صفات مهم ارثی مورد مطالعه در گاوهای سیستانی تعیین وزن تولد گوساله است که بایستی حداکثر تا 24 ساعت پس از تولد نوزاد انجام گیرد، لذا الزاما بایستی گوساله نوزاد پس از لیس زدن و خشک شدن بدن از مادر جدا و توسط باسکول مخصوص توزین گردد.
به لحاظ اینکه گاو سیستانی از یک طرف تقریبا وحشی بوده و از طرف دیگر علاقه شدیدی به فرزند خود دارد، لذا جهت جلوگیری از نزدیک شدن افراد به گوساله به قصد کشت به افراد حمله کرده، بطوریکه برای جدا کردن گوساله از مادر جهت تعیین وزن تولد الزاما بایستی چند نفر با بیل و چهار شاخ، گاو مادر را محاصره و سرگرم کنند تا در یک چشم به هم زدن و لحظه ای معین که نظر مادر به سمتی جلب شد و قصد حمله به یک کارگری را داشت، فرد دیگری از موقعیت استفاده کرده گوساله را به سرعت و برای لحظه ای از مادر جدا و وزن کشی نموده و سپس گوساله را نزد مادر قرار دهد. در تمام طول مدت وزن کشی گوساله مادر با بی تابی تمام مواظب بچه بوده تا اینکه مجددا نزد او قرار گیرد. در حالیکه گاو سیستانی با توجه به علاقه شدید به فرزند از یک طرف و شرور و وحشی بودن از طرف دیگر، با حمله کردن مانع نزدیک شدن افراد به گوساله خود میگردد. گاوهای اصیل خارجی در موقع نزدیک شدن و جدا کردن گوساله هیچگونه مقاومت و عکس العمل خاصی نشان نمیدهند و لذا براحتی میتوان گوساله نوزاد نژاد اصیل را از مادر جدا کرد. این عمل نتیجه بیش از 15 سال تلاش در امر اصلاح نژاد دامهای خارجی می باشد که در مورد گاوهای بومی نیز باید اجرا گردد.
یکی از مسائل مهم اقتصادی که در ارتباط با عاطفه و علاقه شدید مادری و جدا کردن گوساله نوزاد از مادر در گاوهای سیستانی اتفاق می افتد، مسئله مقاومت در شیردهی و افت شدید تولید شیر پس از جدا کردن گوساله از مادر است .
با توجه به اینکه گاوهای بومی از جمله گاوهای سیستانی عادت کرده اند که در موقع شیر دوشی حتما گوساله نزد مادر باشد تا با خوردن شیر اولیه توسط گوساله و یا با سر زدن به پستان، مادر را تحریک کرده تا از این طریق ترشحات هورمونی جهت ترشح شیر صورت گیرد . لذا با جدا کردن گوساله از مادر ، مادر انقدر ناراحت و مضطرب می گردد که این ناراحتی و استرس موجب اختلال در امر ترشحات هورمونی و کاهش شدید تولید شیر میگردد.
گاوهای بومی بطور کلی عادت کرده اند که شیر خود را فقط به گوساله نوزاد خود بدهند بهمین جهت در دوشیدن، بخصوص با ماشین شیر دوش سخت مقاومت کرده و شیر نمی دهند.
وجود علائم وحشی گری در گاوهای سیستانی :
گاوهای سیستانی بطور کلی گاوهای نیمه وحشی بوده و اغلب با یکدیگربه جنگ و دعوا و زور آزمایی می پردازند . گهگاهی نیز یک یا چند گاو به گاوی حمله کرده آنرا به قصد کشت مجروح می سازند .
علیرغم وحشی بودن گاوهای سیستانی و جنگ و دعوای دائمی بین آنها، عجیب است که این گاوها گهگاه و در پارهای از موارد نسبت به یکدیگر بسیار با عاطفه و با علاقه میگردند.
بارها مشاهده گردیده گاوی که فی المثل جهت سم گیری و یا معالجه و یا وزن کشی از گله جدا می گردد و گاوهای دیگر ناظر ناراحتی آن گاو هنگام معالجه یا سم گیری و غیره می باشند پس از پایان عملیات و رها شدن مجدد آن گاو به داخل گله، کلیه گاوها به دور گاو مزبور جمع شده و یک به یک آنها با بو کردن و لیس زدن به دست و پا و بدن آن، گاو مذبور را به نوعی مورد دلجوئی و نوازش قرار داده و به این طریق با گاو مزبور ابراز همدردی میکنند که در واقع این عمل مغایر با حالات وحشی بودن آنها است.
یکه شناس بودن گاو سیستانی:
گاوهای سیستانی اصولا یکه شناس بوده و عموما با صاحب خود و یا با افرادی که مستقیما آنها را نگهداری و تغذیه می کنند مانوس شده و الفت می گیرند .
به لحاظ وجود خوی شرارت و وحشی گری در گاوهای سیستانی، روی انس و الفت گاوها نمی توان کاملا اطمینان کرد، زیرا گهگاهی اتفاق افتاده که گاوی علیرغم رام و ساکت بودن به کارگری که جهت تمیز کردن اصطبل به تنهایی وارد گله شده حمله کرده است . به همین جهت موقعیکه فردی داخل گله می شود بایستی مواظب حرکات دامها باشد که مورد حمله واقع نشود.
به لحاظ یکه شناس بودن، گاوهای سیستانی در سطح منطقه و در روستاها معمولا به صاحبان خود و به خصوص به بچه ها اجازه شیردوشی با دست را می دهند و به افراد غریبه به هیچ وجه اجازه نزدیک شدن به پستان و شیردوشی را نمی دهند و شدیدا حمله می کنند.
به همین جهت رام کردن دام های وحشی به گونه ای که بتوان آنها را نیز مانند دام های اصیل بدون حضور گوساله هم با دست و هم با ماشین به راحتی دوشید سالهای متمادی و تا چند نسل طول خواهد کشید که این امر در مورد گاوهای نیمه وحشی سیستانی مطرح است.
عادت به لگد زدن و شاخ زدن به افراد:
گاوهای سیستانی بر خلاف سایر گاوها که گهگاه به سمت پشت لگد می زنند، این گاوها عادت دارند از هر سمت و سویی لگد های سخت و خطرناک بزنند. این گاوها علاوه بر عادت داشتن به لگد زدن با حرکات سریع سر خود به اطراف موجب اذیت افراد می گردند، به طوری که این عادت بسیار بد و خطرناک کار کردن با آنها را به خصوص در هنگام اندازه گیری ابعاد بدن، در تشخیص آبستنی از طریق توشه رکتال، در واکسبناسیون، در معالجه، در وزن کشی و مخصوصا در سم گیری بسیار مشکل و پرخطر می سازد.
عادت به پریدن از موانع:
گاوهای سیستانی بر خلاف گاوهای اصیل خارجی که عموما آرام بوده و اصولا عادت به پریدن از مانع یا نرده را ندارند، این گاوها کاملا عادت به پرش طولی و پرش ارتفاع دارند.
گاوهای سیستانی در مواقع ترس و وحشت و در مواقی که احساس خطر کنند از نرده ها و موانع به ارتفاع بیش از دو متر و از فاصله بسیار کم به راحتی پرش نموده و از آن عبور می کنند. داشتن این عادت بد نیز موجب خطرات زیادی در کارکردن با این دامها می گردد که عموما با ترس و وحشت افراد همراه است.
مقاومت و ممانعت به شیردوشی در سالن شیردوشی با دوشش ماشینی:
گاوهای سیستانی به علت شرور و وحشی بودن از یکطرف و دور شدن از گوساله از طرف دیگر، عموماً در سالن شیر دوشی بسیار نا آرام و بی قرار بوده و با پریدن از روی نرده و آخور مخصوص سعی می کنند از سالن شیردوشی فرار کنند. در موقع شیردوشی ماشینی دائماٌ لگد میزند و به علت همین بی آرامی و لگد زدن سر پستانکهای ماشین شیردوشی بر روی پستانهای بسیاری از گاوها بند نشده و فوراً می افتد. به لحاظ همین بی قراری در سالن شیردوشی و ناآرام بودن، رکورد شیر و طول مدت شیردهی در دوشش ماشینی در گاوهای سیستانی بسیار پایین بوده که در مبحث جداگانه از آن یاد خواهد شد.
مشکلات تغذیه دستی گوساله های نوزاد سیستانی با شیر توسط شیشه:
گوساله های نوزاد سیستانی به لحاظ داشتن عادت به شیر خوردن مستقیماً از پستان مادر به طور غریزی، تغذیه دستی بسیار مشکل می شوند و عموماً گوساله های نوزاد در خوردن شیر توسط شیشه و پستانک مانند انچه که در دامهای اصیل مطرح است مقاومت می کنند.
گهگاهی اتفاق افتاده که گوساله ای به علت مقاومت در خوردن شیر با شیشه و ناراحت بودن، شیر ناگهان وارد نای شده و موجب خفگی گوساله گردیده است http://alimollaie.blogfa.com/post-5.aspx
گاو سیستانی گاوی نیمه وحشی از تیره گاو زبو (بوس ایند کوس) می باشد . این گاو سالها و حتی قرن ها در منطقه سیستان به حیات خود ادامه داده است به نحوی که آثار به دست آمده از حفاری ها و اکتشافات باستانی در شهر سوخته نشان می دهد که 2500 سال قبل از میلاد مسیح در این منطقه گاو سیستانی زیست می کرده است. موسسه تحقیقات علوم دامی کشور در مدت 10 سال بر روی بیش از 600 راس گاو و گوساله سیستانی مطالعه و بررسی کرده است. بعضی از خصوصیات این نژاد مورد شناسایی قرار گرفته است. اگر چه مشخص شده است بدلیل عدم اصلاح و نوع نگهداری آن هنوز خصوصیات نیمه وحشی در این نژاد مشهود است ولی خصوصیاتی مانند مقاومت به بیماری ها و تغییرات جوی و نیز کم توقعی این نژاد در کنار قابلیت پرواربندی در این نژاد قابل توجه می باشد. با توجه به خشکسالی مداوم 8 سال و خروج بی رویه گاوهای سیستانی برای پرواربندی به مناطق دیگر خطر انقراض این نژاد بومی و مستعد کشور وجود دارد. لذا به نظر می رسد برای حفظ این نژاد به عنوان یک میراث ملی و نیز استفاده مطلوب از توانا یی های بالقوه برای بهبود وضع معیشت مردم منطقه لازم است کار تحقیقاتی و پژوهشی هدفمندانه روی این نژاد بصورت متمرکز و با برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت پیگیری شود.
ارسال کننده نامشخص
