هدف از تهویه فراهم آوردن محیطی سالم برای پرندگان می باشد. چنانچه سیستم های تهویه مورد استفاده در خاورمیانه به شکل بهتری طراحی گردیده بنحوی که برای هر دو شرایط تابستانه و زمستانه مناسب بوده و همچنین بصورت مناسبی نگهداری می شدند، می توانستند موجب کاهش موارد بیماریها شوند.
در بررسیهای جدیدی که در عربستان سعودی انجام گردیده، مشخص شده که اکثر جایگاههای پرورش مرغان گوشتی برای شرایط آب و هوایی تابستان و بدون در نظر گرفتن شرایط سرد زمستانی طراحی شده اند. در شبه جزیره عربستان درجه حرارت در شب ممکن است تا صفر درجه سانتیگراد نزول کند، در نتیجه میزان مرگ و میر در جوجه های گوشتی در زمستان از 10% به 150% افزایش می یابد.
وقوع بیشتر بیماری در زمستان:
بطور معمول میزان وقوع بیماریهای تنفسی در زمستان بالاتر است. در صورت عدم رعایت استانداردهای توصیه شده در مورد مقدار تهویه، بیماریهای قلبی – تنفسی ناشی از عوامل باکتریائی و تنفسی منجر به وارد آمدن خسارات سنگینی می گردند. حتی در طول تابستان نیز نقصان تهویه و خنک کردن منجر به افزایش وزن کمتر و بالا رفتن میزان مرگ و میر پرندگان آغاز می گردد تازه در آن هنگام است که متوصل به تجویز دارو می شویم.
وسایل و تجهیزات کهنه و فرسوده:
در نحوه طراحی و عملکرد تجهیزات کنترل کننده شرایط آب و هوائی تفاوتهای بسیاری وجود دارد. در خلال انجام اصلاحات ارضی در عربستان، جایگاهها توسط شرکتهای مختلفی ساخته شده اند. ولی امروزه شرایط اقتصادی تغییر کرده است. تجهیزات فرسوده شده و مدیران خبره و ماهر تعویض گردیده اند. ابزار آلات بعلت در دسترس نبودن لوازم یدکی و نگهداری نامناسب خراب شده اند.
در اغلب موراد مشاهده می شود که قطعات حیاتی با لوازمی با کیفیت و قیمت پایین جایگزین شده - اند. از طرف دیگر جایگاهها بدون در نظر گرفتن تکنیکها و تخصصهای لازم تغییر و تحول یافته - اند.
پرندگان چگونه تنفس می کنند:
تهویه جایگاههای طیور شامل تنظیم رطوبت، کنترل حرارت و دفع گازها و بوهای نامطبوع و ارگانیسم های بیماریزا می باشد که این عوامل با تنفس پرندگان در ارتباط می باشند. مکانیسم تنفس شامل اعمال دم و بازدم گازها و آزاد کردن حرارت بدن می باشد. علاوه بر آن بدست آوردن مقادیر کافی اکسیژن و دفع دی اکسید کربن تشکیل شده در بدن، از وظایف دستگاه تنفس است. تنفس همچنین به موارد زیر کمک می کند:
-نگهداری و حفظ اعمال خون در سطح طبیعی خود از طریق تنظیم تغییرات
-حفظ فشار اکسیژن خون در حد مناسب و مطلوب
-نگهداری درجه حرارت طبیعی بدن
عمل تنفس ، می تواند موجب رسیدن اکسیژن به سلولهای خونی و دیگر بافتها شده، در حالیکه سبب دفع دی اکسید کربن می گردد. دستگاه تنفس پرنده شامل سوراخهای بینی، مجاری بینی، نای، کیسه های هوایی و شش ها می باشد. این دستگاه تنفس پیچیده با آنچه که در پستانداران وجود دارد متفاوت است.
ششهای طیور به میزان بیشتری تمایز یافته و دارای بافت پوششی توسعه یافته دستگاه تنفس و یک مکانیسم کافی برای تهویه بمنظور تامین جریان موثر هوا می باشند. ششها بجای آلوئل دارای موئینه های هوائی هستند که هوای اتمسفری را قادر می سازد بطور موثری از درون آنها گردش کند. همچنین ششها با کیسه های هوائی در ارتباط هستند. این کیسه ها بعنوان مخازن هوا مطرح بوده و حالت سبک وزن بودن را در طول پرواز فراهم می آورند. در طول عمل دم ششها و کیسه های هوائی بزرگ شده در حالیکه در طول بازدم عضلات بین دنده ای خارجی منبسط شده و جناغ سینه پائین می آید.
شروع بیماریهای تنفسی:
کارایی دستگاه تنفس پرندگان تا حد زیادی به شرایط محیطی، تهویه و خنک نمودن جایگاه بستگی دارد. در شرایط طبیعی تعداد تنفس در یک جوجه نر 20-13 و در یک جوجه ماده 36- 20 بار در دقیقه می باشد. ولی در شرایط استرس زا این تعداد به میزان زیادی افزایش می یابد. کارایی دستگاه تنفس در شرایط غیر بهداشتی و ابتلا به بیماریها بشدت کاهش می یابد. در حقیقت بسیاری از بیماریهای تنفسی به علت آزردگی های اولیه و التهاب مخاط تنفسی و متعاقب آن تاجم میکروارگانیسمها بروز می کنند.
انسداد پوشالهای دستگاههای خنک کننده:
اکثر چایگاههای پرورش طیوری که در خاورمیانه از دستگاههای کنترل شرایط آب و هوائی برخوردار می باشند دارای سیستم تهویه با فشار منفی و همچنین یک سیستم خنک کننده دارای بسته های پوشال هستند.
با وجودیکه این سیستم تهویه در این نواحی مطرح می باشد، ولی باید با نظم مناسبی کار کند. این سیستم تنها در طول مدتی که فشار محیطی بالا باشد موثر بوده و ممکن است در هنگامی که از دست دادن و دفع حرارت اضافی بدن مورد نیاز نباشد، موجب خنک نمودن بشود. محدوده این پوشالهای خنک کننده به منظور کنترل هوای وارد شده از خارج، دارای پرده ها یا تیغه های تنظیم جریان هوا می باشد ولی این عمل در طول زمستان قادر به جلوگیری از نفوذ هوای سرد نخواهد بود.
میزان بالای مواد معدنی موجود در آب و گرد
در این نوع سیستم تهویه، هوای خارج شده از سالن، ایجاد یک خلاء نسبی می نماید که به نوبه خود موجب ورود هوا به درون سالن و پرکردن خلاء خواهد شد و غبار و غیره در تابستان غالباً منجر به مسدود شدن منافذ این پوشالها هزینه زیادی داشته و تمیز نمودن آنها نیز مشکل است. فرسوده بودن و معیوب بودن قسمتهای مختلف دستگاههای خنک کننده مانند هوا کشها، قرقره ها، تیغه ها و شبکه های آنها ، وضعیت تهویه را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین خراب بودن ترموستات و سایر قسمتهای الکتومانیتیک دارای اثرات غیر مطلوب مشابهی می باشند. در حال حاضر موشها بسیاری از جایگاههای طیور را مورد تهاجم قرار داده و سبب وارد آمدن خسارات سنگینی به تجهیزات برقی می شوند.
از آنجائیکه سیستمهای کنترل اتوماتیک غیر قابل سرویس می باشند سیستم بطور دستی و بشکل غیر منظم بازدید می شود. تصادفات سبب بروز تلفات سنگین و آتش سوزی می گردند. در اکثر جایگاههای طیور دستگاههای خنک کننده در وسط دیوارهای جانبی و هواکش های خروجی در دو انتهای سالن قرار می گیرند. این مسئله بویژه در زمستان که تدارک هوای تازه بدون ایجاد کوران و حفظ درجه حرارت امکان پذیر نیست سبب بروز مشکلاتی می گردد.
زمستان و تابستان:
وضعیت تهویه در زمستان با وضعیت آن در تابستان متفاوت بوده بطوریکه به دفع رطوبت بستر و هوا و دفع آمونیاک و بوهای زائد کمک کرده و بطور همزمان هوای تازه را تامین می نماید. دستگاههای گرم کننده ( هیترها) و ترموستاتها در طول شبهای بسیار سرد نمی توانند درجه حرارت مورد نیاز را تهیه کنند. هرگونه تلاشی در جهت کاهش تهویه بمنظور ذخیره حرارت غالباً منجر به ایجاد بیماری شدیدی می شود.
ماشینهای مادر گازی اضافی غالباً اثر ناچیزی دارند. در زمستان میزان وقوع تورم کیسه های هوائی، سندروم سر متورم، کریزا، پرخونی قلبی، ریوی، کلی سپتی سمی، تراکئیت و برونشیت عفونی تا حد زیادی افزایش یافته و باعث نقصان افزایش وزن بدن، تبدیل ضعیف و مرگ ومیر بالا می شوند. درمان بوسیله آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای سولفانامیدی کمتر جواب میدهد.
مراقبت مداوم:
در صورتیکه تجهیزات موجود در مرغداری فقط بمنظور تامین تهویه مورد نیاز در تابستان برآورده شده باشند، حل مسئله تهویه زمستانی مشکل است. به منظور حصول اطمینان از تامین حداقل میزان تهویه، متناسب با سن جوجه های گوشتی انجام تغییراتی لازم است. بوسیله ایجاد یک راه ورودی باریک در طول دیوارهای ساختمان، و با استفاده از سیستم های کنترل اتوماتیک و ترموستاتهایی که با کنترل داخلی و خاجی عمل می کنند، میتوان فشار منفی را حفظ کرد.
در حقیقت به تجهیزات الکترونیکی پیچیده ای مورد نیاز می باشد. دریچه های دستگاه های خنک کننده باید تامین تبادل هوای مورد نیاز را در حد استاندارد تضمین نمایند. در حال حاضر سیستم های تهویه کاملی در دسترس می باشند ولی باید تحت نظر و با ارزیابی متخصصین خریداری شوند. این وسایل باید هوا را بطور مساوی و یکنواخت به جریان درآورده
و در عین حال از سرد شدن آن جلوگیری کنند.
قضاوت در مورد تهویه:
تهویه جایگاه می تواند بوسیله هر یک از وضعیتهای زیر مورد قضاوت قرار گیرد:
-گرم و مرطوب بودن جایگاه نشان دهنده پایین بودن میزان تهویه است.
-یک جایگاه سرد و مرطوب نشانگر میزان تهویه بسیار بالا می باشد.
-یک جایگاه خشک و غبار آلود حاکی از بد بودن بستر و شدت نور بسیار بالا می باشد.
باید در نظر داشت که کنترل تهویه یک وظیفه 24 ساعته است. تنظیم تغییرات درجه حرارت یا سرعت باد بویژه در هنگام شب باید انجام شود. کمبود تبادل هوا و اکسیژن همانند وجود میکرو ارگانیسم ها و بیماریها منجر به تسریع میزان تنفس و ضربان قلب می شود. از اینرو در طول تابستان باید مراقب بود، زیرا مسدود شدن پوشالهای دستگاههای خنک کننده می تواند موجب کاهش جریان هوا گشته و سبب تنگی نفس، پرخونی نای و عفونتهای تنفسی شود.
آزمایشات بعمل آمده در عربستان سعودی بیانگر آن است که تمیز کردن مرتب و منظم پوشالهای دستگاههای خنک کننده باعث می شود که:
-مرگ و میر 40% تقلیل یابد.
-اضافه وزن 7% افزایش یابد.
-ضریب تبدیل غذائی (FCR) 25% بهبود یابد.
-تعداد پرنده های وازد به میزان 65% کاهش پیدا کند.
مستعد شدن به عفونت:
صعود میزان آمونیاک، پائین بودن رطوبت نسبی، نوسانات درجه حرارت و وجود مقادیر زیاد گرد و غبار غالباً منجر به بروز بیماریهای تنفسی باکتریائی و ویروسی می گردند. این مسئله بطور اولیه ناشی از درماندگی دستگاه تنفس و تغییرات تحلیل برنده آماسی در مخاط دستگاه تنفس می باشد که سبب افزایش حساسیت نسبت به عفونت می شود.
مرگ و میر ناشی از بیماریهای CDR و کلی با سیلوز در خاورمیانه به میلیونها قطعه رسیده است. E.Coli عموما بعنوان یک ارگانیسم فرصت طلب که در همه جا حاضر است در بستر دیده می شود و غالباً هنگامی که همراه با ذرات آلوده گرد و غبار به داخل دستگاه تنفس کشیده می شود منجر به تورم کیسه های هوائی، سپتی سمی، پرخونی نای و برونش ها، پریکاردیت، هپاتیت، رینیت و کنژنکتیویت می شود.
