پرورش طیور به ویژه مرغ بومی از گذشته های دور در ایران رایج بوده است و اغلب خانواده های روستایی و عشایر و حتی بسیاری از شهرنشینان از این طریق بخشی از نیازهای روزانه خود را به فرآورده های پروتئینی برطرف می کرده اند. با توسعه مرغداری های صنعتی، پرورش مرغ بومی در روستاها به شدت کاهش یافته و این روند در خطه خراسان شمالی ملموس تر است، به طوری که امروزه براساس نظر کارشناسان مسئول در اداره کل دام پزشکی، حدود 86 درصد تخم مرغ مورد نیاز استان از واحدهای صنعتی استان های دیگر تأمین می شود.
بر همین اساس سال گذشته طرحی با عنوان پرورش مرغ بومی در روستاها رونمایی شد که پیشنهاد دهندگان، هدف از آن را خودکفایی در تولید تخم مرغ و کمک به افزایش درآمد روستاییان عنوان کردند. اما آیا بستر لازم برای اجرای این طرح فراهم است و به اهداف خود خواهد رسید؟
وقتی روستاها محتاج شهر می شوند
امروزه در بیشتر روستاهای استان با کمترین هزینه و امکانات، پرورش مرغ بومی انجام می شود که اجرای این طرح در روستاها می تواند به تأمین بخشی از تخم مرغ مورد نیاز استان کمک شایانی کند.
قرایی از جمله روستانشینانی است که از گذشته های دور پرورش مرغ و تولید تخم مرغ را در برنامه کاری خود دارد.
او می گوید: در گذشته، تمام اهالی روستا به تولید مرغ و تخم مرغ اقدام می کردند و همین موضوع باعث تولید مازاد این فرآورده می شد، اما امروزه به دلیل کاهش تعداد پرورش دهندگان، بخش زیادی از نیاز ساکنان روستا از شهر تأمین می شود.
وی می افزاید: برای خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ باید تدابیری اندیشیده شود زیرا جوانان روستانشین به دلیل نبود حمایت های کافی به شهرها و استان های دیگر مهاجرت می کنند و از تعداد تولیدکنندگان در روستاها کاسته شده است.وی اضافه می کند: در حال حاضر پرورش مرغ در روستاها شغل محسوب نمی شود و اهالی در کنار کشاورزی و دامداری، چند قطعه مرغ برای تأمین مایحتاج روزانه خود نگهداری می کنند، در حالی که اگر پرورش مرغ بومی در روستاها به عنوان شغل اصلی مورد توجه و حمایت قرار گیرد، به خودکفایی در تولید تخم مرغ هم خواهیم رسید.بازخانه از دیگر روستانشینانی است که به دلیل پرورش سنتی مرغ و بدون نظارت کارشناسان بهداشتی، تعداد زیادی از طیور او تلف شده است.وی می گوید: تا زمانی که برای رسیدن به خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ طرح مناسبی اجرا نشود، نگهداری سنتی طیور به جز هدررفت هزینه ها، در تولید و درآمدزایی تأثیری نخواهد داشت.وی اظهار می دارد: وقتی پرورش طیور با هدف خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ اجرا شود، کارشناسان مسئولیت راهنمایی و اطلاع رسانی به روستاییان را در این زمینه خواهند داشت و از تلفات خسارت آفرین جلوگیری می شود.
بازاریابی و تسهیلات بانکی فراموش نشود
حصاری از دیگر روستانشینان مرکز استان نیز بیان می کند: برای توسعه پرورش مرغ بومی و خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ لازم است که تسهیلات بانکی از محل اعتبارات طرح های زودبازده یا اشتغال خانگی به متقاضیان پرداخت شود.به گفته وی، زمینه سازی تنها برای پرورش مرغ و تولید تخم مرغ کافی نیست بلکه برای رسیدن به خودکفایی در این بخش باید مراکز جمع آوری تولیدات و صنایع وابسته نیز ایجاد شود تا تولیدکنندگان با معضل بازار فروش و بی انصافی بعضی واسطه ها مواجه نشوند.وی اضافه می کند: متأسفانه به دلیل حمایت های اندک دست اندرکاران، گاهی تولیدکنندگان برای عرضه محصولات خود با مشکل مواجه می شوند، یعنی باید محصولات خود را با قیمت بسیار پایین به واسطه ها واگذار کنند یا مدت زمان زیادی را برای عرضه محصول به بازار فروش صرف کنند که از نظر اقتصادی برای تولیدکنندگان مقرون به صرفه نیست.
نیاز وافر استان به خودکفایی در تولید تخم مرغ
در همین زمینه، رئیس اداره بهداشت و مبارزه با بیماری های طیور و زنبور عسل اداره کل دام پزشکی استان با اشاره به نیاز وافر خراسان شمالی به خودکفایی در تولید تخم مرغ می گوید: با اجرای طرح پیشنهادی ما مبنی بر پرورش مرغ بومی در روستاها کمک شایانی به تأمین تخم مرغ مورد نیاز استان خواهد شد.دکتر فرزین حسینی میانگین مصرف تخم مرغ استان را برای هر نفر سالانه 9 کیلوگرم ذکر و خاطر نشان می کند: بر اساس برآوردها، نیاز استان به تخم مرغ 7 هزار و 200 کیلوگرم در سال است، در حالی که در بهترین شرایط سالانه تنها هزار کیلوگرم تخم مرغ در استان تولید می شود.
به گفته وی، با اجرای این طرح در روستاهایی که شرایط لازم را برای پرورش مرغ بومی دارند، می توان تا حد زیادی نیاز استان را در این زمینه برطرف کرد.
وی تصریح می کند: پرورش طیور برای تأمین پروتئین مورد نیاز کشور ضروری و مناسب است زیرا پرورش طیور در روستاها بیشتر توسط زنان و به عنوان یک شغل جانبی انجام می شود و به این طریق هزینه های مربوط به نگهداری و دستمزد کارگر حذف می شود.
وی تأکید می کند: اداره کل دام پزشکی تلاش می کند با ترغیب پرورش دهندگان طیور بومی به انتخاب نژادهای پر تولید و مقاوم و بهره گیری از نظرات کارشناسان، دستیابی به بازده بیشتر برای تولیدکنندگان را میسر سازد.حسینی تأسیس کارگاه های تولید جوجه یک روزه بومی و جمع آوری و بسته بندی تخم مرغ را از دیگر فعالیت های جانبی پیش بینی شده در این طرح ذکر می کند و می گوید: طرح ساماندهی بهداشتی مرغداری های مرغ تخم گذار خانگی برای ظرفیت 50 تا 75 قطعه تعریف شده است.
وی اظهار می دارد: براساس برنامه ریزی های انجام شده در این مرغداری ها از نژادهای بومی استفاده خواهد شد.دکتر «حسینی» تأسیس کارگاه های جمع آوری و بسته بندی تخم مرغ را از جمله فعالیت های اشتغال زای جانبی در روستاها ذکر و خاطر نشان می کند: این کارگاه ها می توانند با رعایت نکات و ضوابط بهداشتی لازم و زیر نظر دام پزشک روستا، به جمع آوری تخم مرغ مازاد مصرف پرورش دهندگان طیور بومی اقدام کنند و پس از بسته بندی مناسب، آن ها را در مراکز عرضه مجاور روستاها یا شهرها به فروش برسانند.
صدور مجوز در قالب مشاغل خانگی
براساس نظر کارشناسان، در سال های اخیر نیاز تخم مرغ استان از استان های دیگر تأمین شده است. استاندار سابق برای رفع این معضل ضمن موافقت با پرورش مرغ بومی، پیشنهاد تولید تخم مرغ مورد نیاز استان از این طریق را نیز مطرح کرد و متعاقب آن مقرر شد که با حمایت سازمان های مرتبط، این طرح اجرایی شود که البته به دلیل فراهم نبودن زمینه های اجرایی، این طرح تاکنون به شکل رسمی آغاز نشده است. اما اکنون گویا این طرح با حمایت های سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل دام پزشکی استان اجرایی خواهد شد.در این رابطه مدیر امور طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی می گوید: پرورش و نگهداری مرغ بومی با توجه به پایین بودن هزینه این کار در مناطق روستایی از سوی سازمان جهاد کشاورزی مورد حمایت قرار گرفته است و در قالب مشاغل خانگی برای توسعه آن، تسهیلات پرداخت می شود.حسین رضازاده اضافه می کند: اجرای این طرح با حمایت هایی که از سوی این سازمان صورت می گیرد، نقش بسزایی در تأمین تخم مرغ و گوشت طیور خانگی در مناطق روستایی خواهد داشت.
به گفته وی، اکنون این طرح با برنامه ریزی های انجام شده، قابلیت اجرایی یافته است.
وی معرفی افراد برای دریافت تسهیلات به منظور توسعه پرورش مرغ بومی از طریق اعتبارات طرح های مشاغل خانگی و معرفی متقاضیان برای دریافت جوجه یک روزه بومی از مراکز اصلاح نژاد مرغ بومی را از برنامه های پیش بینی شده در اجرای این طرح عنوان می کند.
وی ظرفیت تولید تخم مرغ استان را در حال حاضر با احتساب مرغداری های صنعتی و بومی، هزار و 540 تن در سال اعلام می کند.
وی اظهار می دارد: برای افزایش تولید تخم مرغ در استان، مجوزهایی در قالب مشاغل خانگی به متقاضیان ارائه می شود.به گفته «رضازاده» مجوز پرورش مرغ بومی تا سقف 100 قطعه از محل طرح های مشاغل خانگی توسط مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ها صادر خواهد شد.وی خاطر نشان می کند: به متقاضیان در شهرستان ها توسط مدیریت جهاد کشاورزی حداکثر 50 میلیون ریال تسهیلات اعطا می شود.
وی در عین حال اذعان می کند: از آن جا که تولیدات بومی زیادی در استان نداریم، در رابطه با یافتن بازار فروش این محصول کار زیادی انجام نشده است.
بر همین اساس سال گذشته طرحی با عنوان پرورش مرغ بومی در روستاها رونمایی شد که پیشنهاد دهندگان، هدف از آن را خودکفایی در تولید تخم مرغ و کمک به افزایش درآمد روستاییان عنوان کردند. اما آیا بستر لازم برای اجرای این طرح فراهم است و به اهداف خود خواهد رسید؟
وقتی روستاها محتاج شهر می شوند
امروزه در بیشتر روستاهای استان با کمترین هزینه و امکانات، پرورش مرغ بومی انجام می شود که اجرای این طرح در روستاها می تواند به تأمین بخشی از تخم مرغ مورد نیاز استان کمک شایانی کند.
قرایی از جمله روستانشینانی است که از گذشته های دور پرورش مرغ و تولید تخم مرغ را در برنامه کاری خود دارد.
او می گوید: در گذشته، تمام اهالی روستا به تولید مرغ و تخم مرغ اقدام می کردند و همین موضوع باعث تولید مازاد این فرآورده می شد، اما امروزه به دلیل کاهش تعداد پرورش دهندگان، بخش زیادی از نیاز ساکنان روستا از شهر تأمین می شود.
وی می افزاید: برای خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ باید تدابیری اندیشیده شود زیرا جوانان روستانشین به دلیل نبود حمایت های کافی به شهرها و استان های دیگر مهاجرت می کنند و از تعداد تولیدکنندگان در روستاها کاسته شده است.وی اضافه می کند: در حال حاضر پرورش مرغ در روستاها شغل محسوب نمی شود و اهالی در کنار کشاورزی و دامداری، چند قطعه مرغ برای تأمین مایحتاج روزانه خود نگهداری می کنند، در حالی که اگر پرورش مرغ بومی در روستاها به عنوان شغل اصلی مورد توجه و حمایت قرار گیرد، به خودکفایی در تولید تخم مرغ هم خواهیم رسید.بازخانه از دیگر روستانشینانی است که به دلیل پرورش سنتی مرغ و بدون نظارت کارشناسان بهداشتی، تعداد زیادی از طیور او تلف شده است.وی می گوید: تا زمانی که برای رسیدن به خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ طرح مناسبی اجرا نشود، نگهداری سنتی طیور به جز هدررفت هزینه ها، در تولید و درآمدزایی تأثیری نخواهد داشت.وی اظهار می دارد: وقتی پرورش طیور با هدف خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ اجرا شود، کارشناسان مسئولیت راهنمایی و اطلاع رسانی به روستاییان را در این زمینه خواهند داشت و از تلفات خسارت آفرین جلوگیری می شود.
بازاریابی و تسهیلات بانکی فراموش نشود
حصاری از دیگر روستانشینان مرکز استان نیز بیان می کند: برای توسعه پرورش مرغ بومی و خودکفایی در تولید مرغ و تخم مرغ لازم است که تسهیلات بانکی از محل اعتبارات طرح های زودبازده یا اشتغال خانگی به متقاضیان پرداخت شود.به گفته وی، زمینه سازی تنها برای پرورش مرغ و تولید تخم مرغ کافی نیست بلکه برای رسیدن به خودکفایی در این بخش باید مراکز جمع آوری تولیدات و صنایع وابسته نیز ایجاد شود تا تولیدکنندگان با معضل بازار فروش و بی انصافی بعضی واسطه ها مواجه نشوند.وی اضافه می کند: متأسفانه به دلیل حمایت های اندک دست اندرکاران، گاهی تولیدکنندگان برای عرضه محصولات خود با مشکل مواجه می شوند، یعنی باید محصولات خود را با قیمت بسیار پایین به واسطه ها واگذار کنند یا مدت زمان زیادی را برای عرضه محصول به بازار فروش صرف کنند که از نظر اقتصادی برای تولیدکنندگان مقرون به صرفه نیست.
نیاز وافر استان به خودکفایی در تولید تخم مرغ
در همین زمینه، رئیس اداره بهداشت و مبارزه با بیماری های طیور و زنبور عسل اداره کل دام پزشکی استان با اشاره به نیاز وافر خراسان شمالی به خودکفایی در تولید تخم مرغ می گوید: با اجرای طرح پیشنهادی ما مبنی بر پرورش مرغ بومی در روستاها کمک شایانی به تأمین تخم مرغ مورد نیاز استان خواهد شد.دکتر فرزین حسینی میانگین مصرف تخم مرغ استان را برای هر نفر سالانه 9 کیلوگرم ذکر و خاطر نشان می کند: بر اساس برآوردها، نیاز استان به تخم مرغ 7 هزار و 200 کیلوگرم در سال است، در حالی که در بهترین شرایط سالانه تنها هزار کیلوگرم تخم مرغ در استان تولید می شود.
به گفته وی، با اجرای این طرح در روستاهایی که شرایط لازم را برای پرورش مرغ بومی دارند، می توان تا حد زیادی نیاز استان را در این زمینه برطرف کرد.
وی تصریح می کند: پرورش طیور برای تأمین پروتئین مورد نیاز کشور ضروری و مناسب است زیرا پرورش طیور در روستاها بیشتر توسط زنان و به عنوان یک شغل جانبی انجام می شود و به این طریق هزینه های مربوط به نگهداری و دستمزد کارگر حذف می شود.
وی تأکید می کند: اداره کل دام پزشکی تلاش می کند با ترغیب پرورش دهندگان طیور بومی به انتخاب نژادهای پر تولید و مقاوم و بهره گیری از نظرات کارشناسان، دستیابی به بازده بیشتر برای تولیدکنندگان را میسر سازد.حسینی تأسیس کارگاه های تولید جوجه یک روزه بومی و جمع آوری و بسته بندی تخم مرغ را از دیگر فعالیت های جانبی پیش بینی شده در این طرح ذکر می کند و می گوید: طرح ساماندهی بهداشتی مرغداری های مرغ تخم گذار خانگی برای ظرفیت 50 تا 75 قطعه تعریف شده است.
وی اظهار می دارد: براساس برنامه ریزی های انجام شده در این مرغداری ها از نژادهای بومی استفاده خواهد شد.دکتر «حسینی» تأسیس کارگاه های جمع آوری و بسته بندی تخم مرغ را از جمله فعالیت های اشتغال زای جانبی در روستاها ذکر و خاطر نشان می کند: این کارگاه ها می توانند با رعایت نکات و ضوابط بهداشتی لازم و زیر نظر دام پزشک روستا، به جمع آوری تخم مرغ مازاد مصرف پرورش دهندگان طیور بومی اقدام کنند و پس از بسته بندی مناسب، آن ها را در مراکز عرضه مجاور روستاها یا شهرها به فروش برسانند.
صدور مجوز در قالب مشاغل خانگی
براساس نظر کارشناسان، در سال های اخیر نیاز تخم مرغ استان از استان های دیگر تأمین شده است. استاندار سابق برای رفع این معضل ضمن موافقت با پرورش مرغ بومی، پیشنهاد تولید تخم مرغ مورد نیاز استان از این طریق را نیز مطرح کرد و متعاقب آن مقرر شد که با حمایت سازمان های مرتبط، این طرح اجرایی شود که البته به دلیل فراهم نبودن زمینه های اجرایی، این طرح تاکنون به شکل رسمی آغاز نشده است. اما اکنون گویا این طرح با حمایت های سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل دام پزشکی استان اجرایی خواهد شد.در این رابطه مدیر امور طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی می گوید: پرورش و نگهداری مرغ بومی با توجه به پایین بودن هزینه این کار در مناطق روستایی از سوی سازمان جهاد کشاورزی مورد حمایت قرار گرفته است و در قالب مشاغل خانگی برای توسعه آن، تسهیلات پرداخت می شود.حسین رضازاده اضافه می کند: اجرای این طرح با حمایت هایی که از سوی این سازمان صورت می گیرد، نقش بسزایی در تأمین تخم مرغ و گوشت طیور خانگی در مناطق روستایی خواهد داشت.
به گفته وی، اکنون این طرح با برنامه ریزی های انجام شده، قابلیت اجرایی یافته است.
وی معرفی افراد برای دریافت تسهیلات به منظور توسعه پرورش مرغ بومی از طریق اعتبارات طرح های مشاغل خانگی و معرفی متقاضیان برای دریافت جوجه یک روزه بومی از مراکز اصلاح نژاد مرغ بومی را از برنامه های پیش بینی شده در اجرای این طرح عنوان می کند.
وی ظرفیت تولید تخم مرغ استان را در حال حاضر با احتساب مرغداری های صنعتی و بومی، هزار و 540 تن در سال اعلام می کند.
وی اظهار می دارد: برای افزایش تولید تخم مرغ در استان، مجوزهایی در قالب مشاغل خانگی به متقاضیان ارائه می شود.به گفته «رضازاده» مجوز پرورش مرغ بومی تا سقف 100 قطعه از محل طرح های مشاغل خانگی توسط مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ها صادر خواهد شد.وی خاطر نشان می کند: به متقاضیان در شهرستان ها توسط مدیریت جهاد کشاورزی حداکثر 50 میلیون ریال تسهیلات اعطا می شود.
وی در عین حال اذعان می کند: از آن جا که تولیدات بومی زیادی در استان نداریم، در رابطه با یافتن بازار فروش این محصول کار زیادی انجام نشده است.
