تهدید کاهش دام بر امنیت غذایی

کاهش ۱۹ درصدی جمعیت دامی خراسان شمالی و افت ۱۸ درصدی میزان تولید لبنیات عشایری در منطقه شمال شرق کشور زنگ خطری است که در قطب دامداری و دامپروی به صدا درآمده و امنیت غذایی این خطه را با تهدید روبه‌رو کرده است.

خراسان شمالی با دارا بودن بیش از ۲ میلیون راس دام سبک و حدود ۸۰ هزار راس دام سنگین قطب دامپروری کشور محسوب می شود و معیشت بسیاری از مردم به این بخش گره خورده است اما زندگی این تولید کنندگان این روزها دستخوش خشکسالی قرار گرفته و همراه با گرانی نهاده های دامی دغدغه این قشر را افزایش داده است.

دیگر تولید گوشت قرمز در دامداری‌های سنتی این استان صرفه اقتصادی ندارد چرا که ضریب تبدیل خوراک به گوشت از فروش پیشی گرفته است و دامدارن ناچار باید از دانش روز در پرورش دام بهره مند شوند و منابع علوفه ای ارزان تر و حتی بی ارزش جایگزین علوفه لوکس و گران مانند جو و کنستانتره شود تا هزینه های تولید کاهش یابد.

خشکسالی و کاهش بارندگی ها و کمبود علوفه در طبیعت و متاثر از آن گرانی نهاده ها موجب شده تا دامداران به ویژه عشایر در تامین نهاده ها با مشکل روبه رو شده و چوب حراج به دام خود بزنند.

کاهش جمیعت دامی، تهدید جدی برای امنیت غذایی جامعه است، در صورتی که جلوی این آسیب گرفته نشود و دامداری از صرفه بیفتد، جامعه با افزایش قیمت گوشت و دست به دامان شدن واردات این محصول روبه رو خواهد شد و پیامدهای ناشی از آن را نمی توان به سادگی آن را جبران کرد.

اکنون و در هیاهوی خشکسالی و گرانی نهاده ها، جمعیت دامی استان کاهش یافته است. این شرایط موجب شد تا دامداران در پرورش دام گریبانگیر مشکل شده و تقاضا برای کشتار دام زیاد شود.

معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: جمعیت دام استان در ۱۱ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با ۱۹ درصد کاهش به ۲ میلیون و ۲۱۰ هزار راس رسید.

علی اکبر دلیرصحرایی اظهار کرد: براساس اطلاعات و آمار سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، جمعیت دام سبک استان (گوسفند و بز) در پایان بهمن ماه سال گذشته ۲ میلیون و ۷۲۰ هزار راس بود که این رقم امسال به ۲ میلیون و ۲۱۰ هزار راس کاهش یافته است.

وی بدون بیان دلیل کاهش دام استان افزود: گرچه تعداد کشتار دام سبک و سنگین در کشتارگاه های استان تا پایان بهمن ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۴ درصد رشد داشته است ولی این امر عامل کاهش جمعیت نیست.

معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی ادامه داد: در این مدت حدود ۱۳۱ هزار راس دام سبک و سنگین در کشتارگاه های استان کشتار شده است و امسال چهار هزار و ۲۳۷ تن گوشت استحصال شد.

وی عنوان کرد: در سال های اخیر بیشتر علوفه مورد نیاز دام را با تغذیه دستی انجام داده است چرا که مراتع نیز مانند گذشته غنی نیست و تنها در مدت کوتاهی و فصلی تغذیه دام را فراهم می کند و این خود عامل مهمی برای کاهش جمعیت دامی است.

بازار دام خراسان شمالی سال پر التهابی را گذراند و افزایش پنج تا ۶ برابری قیمت نهاده بر نواسانات قیمت دام تاثیرگذار بود ولی قیمت دام زنده به هیچوجه متناسب با افزایش قیمت نهاده افزایش نیافت.

با این حال دامداران عشایر استان گریبانگیر مشکلات ناشی از کاهش بارندگی و بالا بودن قیمت نهاده ها بخش قابل توجهی از جمعیت دامی را از دست داده و این شرایط بر تولید محصولات لبنی نیز تاثیرگذار بوده است و در پایان سال جاری شاهد کاهش ۱۸ درصدی لبنیات توسط عشایر در این استان هستیم.

سرپرست معاونت توسعه امور زیربنایی اداره‌ کل امور عشایر خراسان شمالی در این باره گفت: میزان محصولات لبنی عشایر استان بدلیل خشکسالی و کاهش جمعیت دامی در سالجاری به نسبت پارسال ۱۸ درصد کاهش یافت.

مهدی خانی اظهار کرد: میزان تولید شیر و لبنیات عشایر استان در سال گذشته پنج هزار تُن بود که این رقم امسال با ۹۰۰ تُن کاهش به چهار هزار و ۱۰۰ تُن رسیده است.

وی با اشاره به اینکه سال گذشته نیز میزان تولید محصولات لبنی عشایر استان نسبت به سال ماقبل کاهشی بود افزود: امسال میزان کاهش این فرآورده ها هشت درصد بیشتر از پارسال است.

وی افزود: خشکسالی ها یکی از علت های کاهش میزان تولید لبنیات به وسیله عشایر است در شرایط خشکسالی، دام به لحاظ جسمانی ضعیف شده و بر این اساس بهره وری کاهش می یابد.

خانی یکی از علت های مهم کاهش تولید لبنیات عشایر را کاهش جمعیت دامی دانست و گفت: امسال جمعیت دامی عشایر استان از ۷۰۰ هزار راس به ۶۰۰ هزار راس رسیده است و عشایر استان ۱۰۰ هزار راس دام مولد و استراتژیک خود را از دست داده اند.

یکی از مهم ترین علت های کاهش جمعیت دام و گرایش دامداران به کشتار دام زنده، مشکل تامین علوفه است. امسال با آزاد شدن یارانه ها، قیمت علوفه و اقلام مختلف نهاده های دامی به شد افزایش یافت و چند برابر شد. همین امر سبب شد تا دامداران نتوانند خوارک مورد نیاز دام را تامین کنند.

خشکسالی متوالی در ۲ سال گذشته سبب شد تا عشایر برای تامین علوفه مورد نیاز در مراتع با مشکل روبه رو شوند، عشایر در این شرایط به ناچار باید دام را به صورت دستی تغذیه کنند که این امر هزینه های تولید را بسیار بالا برده است.

اگرچه اصلاح سیاست های ارزی به مفهوم یکسان‌سازی ارز در کشور امری ضروری بود ولی برداشته شدن کمک های دولت برای تامین نهاده های دامی، هزینه های پرورش و نگهداری دام را افزایش داد و قیمت نهاده ها چند برابر شد در مقابل قیمت دام زنده به میزان محسوس و رضایت بخش افزایش نیافت و این امر سبب از بین رفتن صرفه اقتصادی برای دامداران شد.

بررسی ها نشان می دهد که در هفته های اخیر قیمت دام زنده افزایش یافته و تا حدی راضی کننده است ولی به گفته دامداران هنوز هم این شرایط به نرخ متعادل نرسیده است.

رییس اداره امور تعاونی‌های اداره کل عشایری خراسان شمالی درباره قیمت دام زنده گفت: چند هفته ای است که قیمت دام زنده برای دامداران راضی کننده است، اکنون قیمت دام زنده میش حدود ۱۰۰ تومان، بره نر و ماده حدود ۱۷۰ هزار تومان است که تا حدی راضی کننده است.

علی اکبر اصغرزاده اظهار کرد: قیمت تمام شده تولید هر کیلوگرم دام زنده حدود ۱۲۰ هزار تا ۱۳۰ هزار تومان است و در این شرایط دامداران به ادامه فعالیت راغب شدند.

وی افزود: به علت گرانی نهاده های دامی، دامداران دام های خود را فروختند و اکنون عشایری که بدهکار هستند و اقساط وام دارند برای فروش دام اقدام می کنند.

رییس اداره امور تعاونی‌های اداره کل عشایری خراسان شمالی خاطرنشان کرد: دامداران انتظار دارند با دریافت تسهیلات ارزان قیمت و یا تحویل نهاده ۶ ماهه و یا قرارداد خرید گوشت در قبال دریافت نهاده مورد حمایت قرار گیرند.

وی یادآور شد: بر اساس آمار اداره کل هواشناسی خراسان شمالی؛ اکنون ۷۴.۷ درصد مساحت این استان درگیر خشکسالی از خفیف تا بسیار شدید است و شهرستان اسفراین بیشترین وسعت درگیری با پدیده خشکسالی را دارد به طوری که بیش از ۹۹ درصد از مساحت این شهرستان درگیر این پدیده است.

اصغر زاده عنوان کرد: این آمار نشان می دهد که بیشترین میزان خشکسالی شدید به ترتیب در شهرستان بجنورد ۴۶.۶ درصد، در مانه و سملقان ۳۹.۷ درصد و در جاجرم ۳۸.۶ درصد ثبت شد.

وی ادامه داد: همین آمار خود گواه شرایط وخیم پرورش دام و مشکلات عشایر این خطه است و کاهش دام در این استان قابل پیش بینی بود.

در میان مشکلاتی که گریبانگیر دامداران عشایر شده است، دولت سیزدهم در تلاش است تا با پرداخت تسهیلات، کمک حال این دامداران در ادامه فعالیت باشد.

دولت از منابع مختلف، اعتبارات تسهیلاتی در اختیار دامداران قرار می دهد تا بتوانند خوارک مورد نیاز دام را تامین و از فروش و کشتار آن جلوگیری شود.

تسهیلات مورد نیاز عشایر برای خرید علوفه، از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی، دامدار کارت و خشکسالی پرداخت می شود که با نرخ های متفاوت چهار، هفت و ۱۲ درصد در اختیار قرار می گیرد.

مدیرکل اداره‌ کل امور عشایر خراسان شمالی در این باره گفت: یکی از حمایت های دولت از دامداران عشایر، پرداخت تسهیلات به این تولیدکنندگان برای دریافت نهاده است، امسال عشایر استان ۳۹۸ میلیارد ریال تسهیلات از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی، دامدار کارت و خشکسالی دریافت کردند.

رضا روشن ضمیر اظهار کرد: امسال از محل تسهیلات صندوق توسعه سال ۱۴۰۱ حدود ۱۸۰ میلیارد ریال و از محل دامدار کارت ۲۰۵ میلیارد ریال و از محل منابع خشکسالی هم ۱۳ میلیارد ریال به عشایر پرداخت شد.

مدیرکل امور عشایر خراسان شمالی تصریح کرد: این تسهیلات با نرخ‌های چهار، هفت و ۱۲ درصد در قالب ۶۴۵ طرح به عشایر استان پرداخت شده است.

وی افزود: یکی دیگر از راهکارها برای حمایت از عشایر، خرید تضمینی است، انتظار این است که دام زنده و یا گوشت تولیدی عشایر همچون محصول گندمکاران با قیمت مصوب تضمینی خریداری شود در این صورت این دامداران دغدغه ای برای تولید ندارند.

مدیرکل امور عشایر خراسان شمالی افزود: تحقق این امر به وسیله نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دست پیگیری است و امید می رود به نتیجه برسد.

عشایر خراسان شمالی ۶۰۰ هزار راس دام در اختیار دارند و با تولید ۲۵ درصد گوشت استان، هشت درصد گوشت قرمز عشایر کشور را تولید می کنند.

سرانه دام عشایر خراسان شمالی بیش از میانگین کشوری است و به طور میانگین هر خانوار عشایر این استان ۱۸۰ راس دام سبک دارد که این سرانه در کشور ۱۳۰ راس است.