رشد و نمو طبیعی جنین مستلزم تامین کلیه مواد مغذی مورد نیاز در تخم مرغ است. که منشا تمام مواد ذخیره شده در تخم مرغ از مادرهایی است که خود این مواد را از طریق جیره غذایی دریافت کردهاند. بنابراین هرگونه کمبود یا زیادی یا عدم تعادل مواد مغذی میتواند منجر به مرگ و میر جنینی در دوره انکوباسیون گردد. با توجه به عوامل گوناگون دخیل در میزان جوجهدرآوری و کیفیت جوجه در زیرفقط به نقش ویتامینها در فرآیند تولید جوجه میپردازیم.
ویتامینها برای اغلب واکنشهای متابولیسمی و نیز برای تکامل جنینی لازم و ضروری میباشد. بنابراین استفاده کمتر از حد نیاز در جیرههای تجاری مادرها ، پیآمدهای منفی بر عملکرد تولیدی گله مادر دارد. با توجه به اینکه ویتامینها تنها ۴% کل هزینه دان را شامل میشود صرفه جویی در آن نمیتواند به عنوان یک راهکار مناسب تلقی گردد.
تاکید این نکته لازم است که کمبود یک ویتامین به تنهایی به ندرت ملاحظه میشود و اغلب علائم کمبود چند ویتامین هم زمانی دیده میشود که مخلوط ویتامینی به طور سهوی از جیره حذف شده باشد، یا اینکه در اثر سموم قارچی یا سایر عوامل تغذیهای باشد. بدیهی است شناسایی دقیق موارد اخیر دشوار است، چراکه ممکن است گله یا جوجه علائم کیلنیکی کمبود ویتامین را نشان دهد، اما تجزیه جیره هیچ کمبودی را نشان نمیدهد. از همین رو مدیران فارمها معمولا نیازهای ویتامینی را کمی بالاتر از حد پایه در نظر میگیرند.
در ادامه به به نقش ویتامینها در تولید جوجه اشاره خواهد شد.
ویتامینها:
وجود ویتامینها برای اغلب واکنشهای متابولیسمی و تکامل جنین لازم است. با توجه به اینکه ویتامینها تنها ۴% از هزینه دان گلههای مادر را شامل میشوند، صرفه جویی در مصرف آنها یک راهکار موفق نخواهد بود.
اثر ویتامین جیره مرغ مادر بر وضعیت جوجهها
ویتامینها |
عکس العمل جوجه |
|
ویتامین A |
میزان ویتامین A موجود در کبد جنین و جوجه را افزایش داده، اما میزان ویتامین E، کاروتنوئید، و اسید آسکوربیک را کاهش میدهد. |
|
کاروتنوئیدها |
اثر مثبتی بر روی رشد جوجهها ، تکامل اندام و یا ایمنی جوجهها در سن ۵ هفتگی بعد از هچ نداشته است. |
|
کاروتنوئیدها |
از مرغ مادر به زرده تخم مرغ انتقال مییابد ، اما توسط جنین و جوجه بخوبی جذب نمیشود. |
|
کاروتنوئیدهاو ویتامینE |
کاروتن، ویتامینE و ترکیبی از آنها تکثیر لنفوسیتها را بهبود دادهاند، اما تنها ویتامین E توانست ایمنی را بهبود بخشد. |
|
ویتامینE |
تیتر پادتن جوجهها به سلولهای قرمز خون را در هچ بالا برد. |
|
ویتامینE |
مقادیر ویتامین E در جوجهها ، در کیسه زرده ، کبد، عصب، و ریهها ، که همه به کاهش پراکسیداسیون حساسند راافزایش داد. |
|
ویتامینE و سلنیوم |
فعالیت گلوتاسیون کبدی در جوجهها را افزایش میدهد. با بالا رفتن مقادیر سلنیوم ، میزان سلنیوم وابسته به گلوتاسیون پراکسیداز در جوجه افزایش یافت. |
|
ویتامینD |
میزلن کلسیم درشت نی در ۲هفته پس از تفریخ افزایش یافت و خاکستر درشتنی در ۴هفتگی توسط افزایش ویتامین D بالا رفت. |
|
ویتامینK |
جوجههای حاصله از مرغهای مادری که با مقادیر پایین ویتامین K تغذیه شدند در یکروزگی و ۲۸ روزگی پس از هچ ، مقادیر اسید گلوتامیک درشتنی کمتری داشتند. اما این میزان با خوراندن ویتامین K به حالت عادی برگشت. |
|
بیوتین |
التهاب پوست (Dermatitis) کف پا و تاولهای سینه در جوجههای حاصل از مرغهایی که با جیره تقویت شده با بیوتین تغذیه شدند کاهش یافت. |
|
بیوتین |
چنانچه میزان بیوتین در جیره مادرها افزایش یابد، پلاسمای جوجه و زرده نیز به همان ترتیب اضافه می شوند. غلظت بیوتین در جوجههای حاصله از مادرهای جوان کمترین حد را داشته است. |
|
اسید پانتوتنیک |
قدرت زنده مانی جوجهها زمانیکه مرغهای مادر با میزان ۲۰ میلیگرم در کیلوگرم اسید پانتوتنیک تغذیه شدند در بهترین شرایط است. |
|
کمبود ویتامینA |
مرگ زودرس جنین در ۴۸ساعت اول و عدم تکامل دستگاه گردش خون. |
|
کمبود ویتامین D3 |
امکام تولید جوجه با استخوانهای نرم که معمولا با برخی از نقایص در پوسته تخم مرغ مثل تخلخل زیاد همراه است. |
|
کمبود E |
امکان مشاهده آنسفالومالاسیا و بروز تراوش آب زیر پوست. |
|
کمبود ریبوفلاوین |
تلفات زیاد جنین در سنین ۹تا۱۴و یا ۱۷تا۲۱ روزگی ، بروز خیز و پیچیدگی پرها و انگشتان، علائم پس از گذشت ۳تا۵روز مشاهده میشوند. |
|
کمبود اسید پانتوتنیک |
خونریزی زیر جلدی در جنینهای تفریخ شده |
|
کمبود بیوتین |
کاهش هچ بدون افت تولید تخم مرغ، امکان وجود ضایعات اسکلتی و کجی منقار |
|
کمبود ویتامین B12 |
تلفات جنینی در حدود روزهای ۸تا۱۴ با احتمال بروز خیز، انگشتان پیچ خورده و کوتاهی منقار. |
|
تیامین |
تلفات جنینی در اویل دوره یا در روزهای ۱۹تا۲۱ رخ میدهد. علیرغم وجود شمار کم جوجههای ناقص ، تعداد زیادی از جوجهها مرده در سینی هچری دیده میشوند و همچنین جوجههای هچ شده تلفات بالایی را در ۱۰تا۱۴ روز ابتدایی نشان میدهند. (برخی از مواد ضدعفونی کننده و ضد کوکسیدیوزها و تغذیه با پودر ماهی بیکیفیت نیز موجب کمبود تیامین میشوند. |
|
نیاسین |
تلفات جنینی در ۸تا۱۷ روزگی ، که البته به سطح تریپتوفان جیره هم بستگی دارد. بروز برخی از ناهنجاریهای اسکلتی و پردرآوری. |
|
بازدهی انتقال ویتامینها از جیره به تخم مرغ در مورد ویتامین A خیلی بالا برای ریبوفلاوین و اسید پانتوتنیک و بیوتین و E بالا و در مورد D3 متوسط و برای K و تیامین و اسید فولیک پایین است.