پودر گوشت و استخوان Meat & Bone Meal

تعریف پودر گوشت و استخوان (( MBM ))                                          
طبق مقررات پودر گوشت و استخوان محصولی است که از حرارت دادن ، خشک کردن و آسیاب کل یا قسمتهایی از بدن حیوانات خون گرم به دست می آید و این محصول باید عاری از سم ، شاخ ، مو و محتویات دستگاه گوارش یا هر چیز غیر قابل قبول باشد.
- MBM منبع خوبی برای ویتامین های B کمپلکس و بخصوص ریبوفلاوین ، کولین ، نیکوتین امید و B12  می باشد.
- عناصر کمیاب مثل مس ، آهن و منگنز در MBM زیاد است.                

کمبودهای پودر گوشت و استخوان
- پودر گوشت و استخوان از لحاظ Met و Trp بسیار فقیر است. این اسید آمینه ها بیشترین دلیل محدودیت در استفاده از MBM در جیره می باشد بطوری که max آن در جیره مرغان تخمگذار  15% می باشد.
دلیل آن به این خاطر است که به عنوان یک مکمل قادر به جبران کمبود جیره های غذایی طیور که عمدتا بر مبنای دانه غلات استوار است نمی باشد. این مطلب بخصوص زمانی که قسمت اعظم جیره طیور را ذرت تشکیل بدهد بیشتر نمود پیدا می کند.
- پودر گوشت و استخوان را کمتر برای حیوانات نشخوار کننده استفاده می کنند چرا که مقبولیت و مزایای آن برای این حیوانات کمتر است.
 
جدول : ویژگی های فیزیکی و شیمیایی پودر گوشت و استخوان

 

رنگ : قهوه ای تیره
بو : تقریبا شبیه بوی پودر ماهی
چسبندگی : در اثر فشار به هم نچسبد
محتویات : عاری از هر گونه عامل غیر قابل قبول
پودر گوشت به سه دسته تقسیم می شود:
1- پودر گوشت پر استخوان    

2- پودر گوشت کم استخوان    

3- پودر گوشت بدون استخوان

جدول : مقایسه پودر گوشت خالص و پودر گوشت و استخوان از لحاظ پروتین ، خاکستر و ترکیبات اسید آمینه ای آن

منابع تهیه پودر گوشت واستخوان
- پودر گوشت و استخوان فراورده ای است که از ضایعات بسته بندی گوشت و ضایعات  کشتارگاهی دام و طیور  که شامل بافت های بدن ، استخوان ها و بافت های همراه آن (تاندون ها و ربات ها) و ضمایم سفید لاشه (دستگاه گوارش) اندام های ضبطی که بنا به دلایلی برای انسان غیر قابل استفاده است.
- یکی از منابع مهمی که بطور گسترده در تهیه پودر گوشت و استخوان استفاده می شود ضایعات کشتارگاهی طیور و لاشه های مرغی که بنا به دلایلی برای انسان استفاده نمی شود ، می باشد و این امر به خاطر بیماری های مشترک کم در طیور و انسان ، دام می باشد.

مختصری درباره عمل آوری پودر گوشت و استخوان
- تهیه پودر گوشت و استخوان به 2 روش انجام می شود:
1- روش خشک: پختن در آب خود گوشت و لاشه توسط حرارت خارجی ، گرفتن چربی آن به کمک فشار هیدرولیک یا سانتروفیوژ یا حلال های مخصوص و آرد کردن توسط دستگاه پودر کننده.
2- روش مرطوب: قرار دادن در زیر فشار مستقیم بخار آب ،جدا کردن چربی و تهیه خمیر گوشت و استخوان به وسیله دستگاه های خشک و له کننده.
- در هر دو روش حرارت مناسب نقش حساسی در این فراورده دارد و همه عملیات باید با استرلیزاسیون کامل مواد اولیه توام باشد و در عین حال نباید حرارت به حدی باشد که بر روی پروتئین های گوشت اثر نامطلوبی گذاشته و ارزش بیولوژیکی آن را کم کند.
- در میزان چربی این فراورده باید دقت شود چرا که زیاد بودن چربی باعث اکسیداسیون آن در مدت نگهداری شده و باعث نقصان اسید آمینه ها و مخصوصا کاهش مقدار Met و Lys آن شده و همچنین باعث تخریب بعضی ویتامین های گروه  B می شود.

مختصری درباره عمل آوری استخوان
تهیه پودر استخوان به 2 روش انجام می شود.
غیر صنعتی: روش پختن و عملیات حرارتی
صنعتی: روش شیمیایی     

روش غیر صنعتی شامل مراحل زیر می باشد:
1- خشک کردن کامل استخوانها به صورت طبیعی
2- جمع کردن استخوانها در یک نقطه و افرودن مواد سوختنی و آتش زدن آنها
3- پودر کردن بقایای مرحله دوم به وسیله دستگاه آسیاب و تهیه پودر استخوان

 

در صورتی که روش صنعتی به گونه ای دیگر می باشد که عبارت است از :
1- روش پختن و عملیات حرارتی
الف :

- قرار دادن استخوان های جمع آوری شده در دیگ های سر باز
- پختن به مدت طولانی در آب جوش
- گرفتن چربی
- خشک کردن کامل استخوان ها
- خرد کردن به وسیله دستگاه های خرد کننده
ب :
- قرار دادن استخوان های جمع آوری در داخل اتوکلاو
- پختن به وسیله بخار و فشار 1Kg
- جدا کردن چربی
- خشک کردن کامل
- خرد کردن به وسیله دستگاه های خرد کننده

2- روش شیمیایی
- قرار دادن اسثخوانهای جمع آوری شده تخت تاثیر اسید کلریدریک
- عبور دادن مایع حاصل از صافی
-  ترکیب مایع حاصل با شیر آهک
- تهیه پودر خاکستری رنگ به نام رسوب فسفاتی استخوان
پس مانده پروتئینی را خشکانده و به صورت پودر در می آورند و به عنوان غذای پروتئینی استفاده می شود.

تهیه پروتئین با ارزش از کلاژن
کلاژن پروتینی است که 90% بخش آلی استخوان را تشکیل می دهد (30%استخوان کامل از مواد آلی است) و این پروتین ارزش تغذیه ای برای دام ندارد.
کلاژن را می توان از طریق تخمیر میکروبی به پروتین با ارزشی تبدیل کرد که از نظر تعادل اسیدهای آمینه مناسب است و ارزش تغذیه ای بالایی برای دام دارد.
این تخمیر میکروبی به وسیله باکتری به نام Bacillus megatrium انجام می شود. این باکتری به مقدار زیادی در محیط حاوی کلاژن رشد می کند و می تواند از کلاژن به عنوان تنها منبع ازت و انرژی استفاده کند. 

ترتیب اسیدهای آمینه محدود کننده در MBM

Order of amino acid limited in the MBM
برای مشخص کردن ترتیب اسید آمینه های محدود کننده از دو روش استفاده می شود:
1- اضافه کردن (addition)

2- حذف کردن (deletion)

طریقه آزمایش                                   
در این آزمایش از جوجه های یک هفته ای حاصل از تلاقی نژاد نیوهمپشایر ماده با پلیموت راک نر استفاده شد.
جوجه ها در داخل batteries که دمای آن کنترل می شد نگهداری می شدند.
غذا و آب بصورت آزادانه و تغذیه اختیاری تامین می شد.
طول مدت روشنایی 24 ساعت در روز.
سه آزمایش با سه جیره متفاوت انجام دادند که به آزمایش 1 و 2 سه گروه 5 جوجه ای اختصاص دادند و برای آزمایش 3 ، چهار گروه 5 جوجه ای اختصاص دادند.
پیش جیره ای (pretest dait) که یک هفته بعد از هچ استفاده شده بود 24% پروتئین داشت و بعد از یک دوره شبانه بدون غذا بودن جوجه ها وزن شدند و مشخصات و وزن آنها بصورت باند ، در روی بال های جوجه ها نصب شدند و از 8 تا 17 روز بعد از هچ از سه جیره مورد آزمایش برای جوجه ها استفاده کردند و افزایش وزن را سنجیدند.
جیره پایه ای که در سه آزمایش وجود داشت 16 % پروتئین داشت که در آزمایش سوم 13.5 % پروتئین فقط به وسیله MBM تامین می شد و اسیدهای آمینه (Met ، … Lys) اضافه شد و در نهایت glutamic acid  نیز اضافه شد تا پروتئین را به سطح 16% برساند.
در آزمایش 1 و 2 روش addition اعمال شد و در آزمایش 3 روش deletion اعمال شد.
 

تهیه و تدوین: مهندس قاسم خلیل پور