منابع تنش حرارتی
دو منبع حرارتی که گاو را تحت تأثیر قرار می دهند که عبارتند از حرارت محیط٬ حرارت داخلی حاصل از سوخت و ساز پایه مواد مغذی. حرارت ناشی از متابولیسم مواد مغذی عامل کم اثرتر نسبت به حرارت محیط است ولی به موازات افزایش تولید شیر و خوراک مصرفی حرارت بیشتری حاصل می شود که تنش حرارتی حاصل از حرارت محیط را دوچندان می کند.اثرات تنش حرارتی بر گاو های پر تولید بیشتر از خشک است.
راهکارها
بهترین روش تهیه سایبان می باشد، سرمایش تبخیری در فرم آب پاشی یا مه پاشی می تواند موثر باشد.
عوامل
مهمترین عامل نور خورشید، عدم جریان باد و رطوبت زیاد.
حرارت معمول بدن گاوهای شیری: ۳۸/۶ درجه سانتی گراد است. دمای بیش از ۲۵/۵ درجه سانتی گراد و یا شاخص حرارتی _ رطوبتی بیش از 72 منجر به ایجاد تنش می شود.
مشخصات گاو متأثر از هوای داغ و مرطوب
افزایش حرارت بدن بیشتر از ۳۹/۱ درجه سانتی گراد٬ له له زدن بیشتر از80 دم در دقیقه٬ کاهش خوراک مصرفی بیشتر از 15- 10 درصد٬ کاهش فعالیت و کاهش تولید شیر به میزان 20 - 10 درصد یا بیشتر.
ساز و کارهای محافظتی گاو در برابر تنش
1- هدایت: هدایت حرارت به سطوح سردتر توسط گاو
2- همرفت: جریان های دمایی بدن گاو را ترک می کنند
3- بازتابش: گاو گرما را به محیط سردتر بازتابش می کند
4- تبخیر: دور شدن رطوبت از سطح بدن گاو در اثر عرق و از سطح شش ها به واسطه له له زدن
هدایت، همرفت و باز تابش تا حدود زیادی بستگی به اختلاف حرارت بدن حیوان و محیط دارند. تبخیر در رطوبت پائین به بهترین شکل عمل می کند. در شرایط بالا بودن حرارت و رطوبت ساز و کارهای خنک کننده حیوان به هم می خورد لذا پاسخ های فیزیولوژیک شروع می شود.
عوامل مؤثر در شدت تنش
شرایط محیطی٬ سطح تولید و مصرف خوراک٬ مرحله شیردهی٬ مدیریت سرمایشی٬ نیازهای حرکت گاو٬ رنگ و نژاد.
تغییرات فیزیولوژیک که در هنگام ظهور علائم تنش حرارتی رخ می دهد می تواند٬ افزایش سرعت تنفس و له له زدن کوشش بر افزایش سرمایش تبخیری٬ افزایش مقدار دی اکسید کربن دفعی٬ کاهش H2CO3ُ افزایش PH خون، افزایش باز جذب یون H در کلیه و دفع HCO3 وکاهش Na باشد.
در هنگام تنش آب تبخیری ۰/۶۶ از طریق عرق و ۰/۳۳ از طریق له له زدن از دست می رود. حداکثر مقدار عرق در˚35 برابر 105 گرم به ازاء هر متر مربع مساحت بدن در هر ساعت می باشد. پتاسیم نسبت به سدیم بیشتر از عرق دفع می گردد. حرکت نگاری شکمبه و سرعت کلی عبور مواد خوراکی کاهش می یابد. کاهش کل اسیدهای چرب فرار و افزایش غلظت استات، انتقال جریان خون در از سیستم گوارشی و سایر به بافت های داخلی به سطح پوست و افزایش حجم ادرار.
تنش حرارتی و تولید مثل
در یک آزمایش در فلوریدا میزان آبستنی (CR) در ماه های مختلف سال اندازه گیری شد.
در ماه های خنک: CR :52%
خرداد تا شهریور: CR :30%
اثر تنش بر تولید مثل در گاوهای بالغ بیشتر از تلیسه هاست. فحلی در هنگام تنش با احتمال کمتری و هنگام شب بروز می کند و طول زمان فحلی کاهش می یابد و حرارت رحم در روز تلقیح و روز بعد از آن بیشترین اثر را بر روی باروری دارد.
در میش های آبستن به ازاء 0/1 افزایش در درجه حرارت محیط 30 - 20% جریان خون به سمت رحم کاهش یافته است. در میش های تحت تنش مزن جفت 54% کاهش یافت.
ملاحظات مدیریتی برای کاهش تنش حرارتی
محیط گاو را تغییر دهید٬ ایجاد سایبان یکی از مهمترین و ارزان ترین روش ها برای تغییر دادن محیط گاو است٬ گاوهای دارای سایبان افزایش بالای 10% را در تولید شیر دارند٬ گاو های خشک دارای سایبان دارای گوساله هایی با وزن تولد بیشتر و تولید تقریبا ًkg 850 ) ٪۱۳/۵) شیر بیشتر در 305 روز شیردهی بودند.
ساختمان های سایه بان دار دائمی
ارتفاع لبه ۳/۶۵ الی ۴/۵ متر٬ یک لبه تهویه دار داشته باشند; cm 76 به ازاء هر 30 متر مربع شیب; 4 بر روی 12
سایبان به تنهایی کاری نمی کند و خنک کردن با استفاده از آب پاش و مه پاش مورد نیاز است. چنانچه قصد شما آب پاشیدن بر روی گاو است; حرکت هوا بوسیله فن یک ضرورت است. آب بر روی پشت گاوها بپاشید نه به پستان گاو٬ برای تشویق مصرف خوراک سردترین محل اصطبل باید نزدیک آخور باشد٬ فن ها ممکن است نزدیک فری استال ها باشند اما مه پاش ها نه، خنک کردن اضافی عملکرد دام را بهبود می بخشد.
تولید از 9 - 7 % به ۸/۶ الی ۱۵/۸ % افزایش می یابد٬ حرارت مقعد از ۰/۸ به 1 درجه کاهش می یابد.
سرعت تنفس را از ۱۷/۶ به ۴۰/۶ % (16 تا 52 تنفس در دقیقه) کاهش یافته است٬ باید از استفاده از مه پاش به دلیل ایجاد یک لایه عایق در سطح پوست اجتناب گردد.فن ها می توانند 24 ساعت کار کنند اما مه پاش ها باید فقط در روز هایی که رطوبت نسبی کمتر است مورد استفاده قرار گیرند٬ در حرارت ۲۵/۵ درجه سانتیگراد از مه پاش استفاده شود (با فیلتر های 5 میکرونی).
چه موقع از سرد کردن استفاده کنیم
گاو را در یک روز گرم برای اندازه گیری حرارت و شمارش تعداد تنفس در یک جا نگهداری کنید در شرایط زیر از خنک کردن استفاده کنید:
- حرارت مقعد بالاتر از ۳۹/۱ درجه سانتیگراد
- سرعت تنفس بیش از 80 دم در دقیقه
- کاهش مصرف خوراک و تولید شیر بیش از 10%
آب
مهمترین ماده تغذیه ای مخصوصاً در شرایط تنفس، همبستگی ۰/۹۴ بین مصرف آب و تولید شیر همبستگی ۰/۹۶ بین مصرف آب و مصرف خوراک در حرارت های بیش از درجه حرارت بدن مصرف آب به دلیل عدم فعالیت و کاهش مصرف خوراک کاهش می یابد٬ سطح دسترسی به آب می بایست نامحدود باشد٬ مخازن آب نزدیک به آخور باشد تا دفعات مصرف آب افزایش یابد٬ سرد کردن آب به زیر حرارت معمولی آب لازم نیست ( وقتی گاو حق انتخاب دارد آب 26 - 21 درجه سانتیگراد را ترجیح می دهد).
پروتئین
تغذیه پروتئین خام در سطوح بالاتر و نیز سطوح پایین تر از مقدار نیاز باعث افزایش تولید حرارت خواهد شد. طی دوره تنش حرارتی پروتئین تجزیه پذیر شکمبه نباید بیش از 61% باشد.
سرعت عبور و حرکت شکمبه در این دوره ها کاهش می یابد لذا پروتئین اضافی تبدیل به NH3 می شود موجب افزایش تولید حرارت در نتیجه تبدیل آن به اوره می گردد.
طبق پیشنهاد NRC: مصرف بالاتر از نیاز پروتئین تجزیه پذیر وقتی به 100 گرم ازت در روز برسد عملکرد تولیدی را کاهش می دهد.
فیبر
بازده محصول نهایی فیبر و کربوهیدرات های ساختمانی نسبت به چربی کمتر است. جیره ها باید حداقل %19=ADF ،%34-28 = NDF و 75% از NDF باید از علوفه تأمین شود.
راهکارهای کلی
تغذیه به صورت جیره های کاملاً مخلوط باشند تا امکان انتخاب حداقل باشد.
اگر به صورت جداگانه تغذیه می شوند علوفه بیشتری در شب تغذیه شود.
سیلو ها و علوفه های سبز درو شده را تازه نگه دارید.
هر روز آخور را تمیز کنید
از علوفه های با کیفیت استفاده کنید.
ADF و NDF جیره به ترتیب در سطح 21 - 19 و 34 - 28 درصد نگه دارید.
انرژی
مهمترین ماده مغذی محدود کننده برای گاو شیری
راهکار معمول برای افزایش غلظت انرژی جیره طی دوره های تنش کاهش ترکم علوفه و افزلیش کنسانتره است.
توصیه هایی درباره تغذیه فیبر و غلات:
1- بیش از 60 - 55 % کنسانتره در جیره به کار نبرید.
2- NSC باید در دامنه درصد 45 - 35 باشد.
3- NDF باید در محدوده 34 - 28% باشد.
4- اندازه ذرات مناسب باشد.
چربی
روش دیگر بالا بردن غلظت انرژی و حفظ سطح مناسب فیبر بکار بردن چربی در جیره است. چربی حاوی ۲/۲۵ برابر انرژی بیشتر نسبت به کربوهیدرات ها هستند. یک مکمل ارزشمند در هنگام محدودیت مصرف خوراک. بازده استفاده از آنها بالاتر و حرارت حاصل از هضم در آنها کمتر است. تحقیقات همیشه بکاربردن آن را در جیره دوره تنش توصیه نکرده اند.
نتایج پیشنهاد می کنند:
تغییر دادن جیره حیوان برای به حداقل رساندن تنش گرمایی نسبت به مزایای بالقوه تأمین محیط سرد و راحت برای گاو در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
مواد معدنی و ویتامین ها
مهمترین الکترولیت ها در شرایط تنس:Na , K هستند. در طی یک تحقیق در فلوریدا اندازه K دفع شده از طریق عرق در گاوهای در هوای آزاد 5 برابر گاوهای دارای سایبان بوده است. توصیه های فعلی NRC مبنی بر 1% پتاسیم تحت شرایط تنش کم است. توجه زیادی به استفاده از نیاسین در دوره های تنش برابر گاوهای شیری معطوف شده است. هر عاملی که سبب شود حرارتی از سمت بدن به بیرون تغییر یابد باعث کاهش اثرات تنش می شود. نیاسین یکی از موادی است که با دخالت در سیستم اتساع عروق باعث تغییر شیب حرارتی از داخل به خارج بدن می شود.
مدیریت راهکار های خوراک دهی
افزایش تعداد دفعات خوراک دهی در روز:
خوراک تازه تر است و باعث تحریک مصرف خواهد شد٬ اگر محوطه خوراک دهی راحت باشد در صورت تغذیه مکرر برای آمدن به پای آخور تحریک می شوند. خوراک دهی 3 بار در روز مناسب ترین است. در هوای گرم گاوها پس از شیردوشی و طی شب خوراک می شوند. تغذیه در هنگام غروب آفتاب و سپس یک بار دیگر حدوداً یک ساعت قبل از طلوع آفتاب زمان مناسبی است. جیره کاملاً می بایست مخلوط باشد تا دامدار توانایی تنظیم سطح حداقل فیبر را در جیره داشته و در نتیجه تحریک مصرف خوراک و به حداقل رساندن نوسانات تخمیر شکمبه و کاهش PH. افزودن آب به جیره و نرم کردن خوراک فیبری همچنین کاهش خشکی و گرد و غبار در نتیجه آن افزایش خوش خوراکی حاصل می شود. سطح افزودن آب به جیره 5 - 3 % می باشد.
تهیه و تدوین: مهندس قاسم خلیل پور
دو منبع حرارتی که گاو را تحت تأثیر قرار می دهند که عبارتند از حرارت محیط٬ حرارت داخلی حاصل از سوخت و ساز پایه مواد مغذی. حرارت ناشی از متابولیسم مواد مغذی عامل کم اثرتر نسبت به حرارت محیط است ولی به موازات افزایش تولید شیر و خوراک مصرفی حرارت بیشتری حاصل می شود که تنش حرارتی حاصل از حرارت محیط را دوچندان می کند.اثرات تنش حرارتی بر گاو های پر تولید بیشتر از خشک است.
راهکارها
بهترین روش تهیه سایبان می باشد، سرمایش تبخیری در فرم آب پاشی یا مه پاشی می تواند موثر باشد.
عوامل
مهمترین عامل نور خورشید، عدم جریان باد و رطوبت زیاد.
حرارت معمول بدن گاوهای شیری: ۳۸/۶ درجه سانتی گراد است. دمای بیش از ۲۵/۵ درجه سانتی گراد و یا شاخص حرارتی _ رطوبتی بیش از 72 منجر به ایجاد تنش می شود.
مشخصات گاو متأثر از هوای داغ و مرطوب
افزایش حرارت بدن بیشتر از ۳۹/۱ درجه سانتی گراد٬ له له زدن بیشتر از80 دم در دقیقه٬ کاهش خوراک مصرفی بیشتر از 15- 10 درصد٬ کاهش فعالیت و کاهش تولید شیر به میزان 20 - 10 درصد یا بیشتر.
ساز و کارهای محافظتی گاو در برابر تنش
1- هدایت: هدایت حرارت به سطوح سردتر توسط گاو
2- همرفت: جریان های دمایی بدن گاو را ترک می کنند
3- بازتابش: گاو گرما را به محیط سردتر بازتابش می کند
4- تبخیر: دور شدن رطوبت از سطح بدن گاو در اثر عرق و از سطح شش ها به واسطه له له زدن
هدایت، همرفت و باز تابش تا حدود زیادی بستگی به اختلاف حرارت بدن حیوان و محیط دارند. تبخیر در رطوبت پائین به بهترین شکل عمل می کند. در شرایط بالا بودن حرارت و رطوبت ساز و کارهای خنک کننده حیوان به هم می خورد لذا پاسخ های فیزیولوژیک شروع می شود.
عوامل مؤثر در شدت تنش
شرایط محیطی٬ سطح تولید و مصرف خوراک٬ مرحله شیردهی٬ مدیریت سرمایشی٬ نیازهای حرکت گاو٬ رنگ و نژاد.
تغییرات فیزیولوژیک که در هنگام ظهور علائم تنش حرارتی رخ می دهد می تواند٬ افزایش سرعت تنفس و له له زدن کوشش بر افزایش سرمایش تبخیری٬ افزایش مقدار دی اکسید کربن دفعی٬ کاهش H2CO3ُ افزایش PH خون، افزایش باز جذب یون H در کلیه و دفع HCO3 وکاهش Na باشد.
در هنگام تنش آب تبخیری ۰/۶۶ از طریق عرق و ۰/۳۳ از طریق له له زدن از دست می رود. حداکثر مقدار عرق در˚35 برابر 105 گرم به ازاء هر متر مربع مساحت بدن در هر ساعت می باشد. پتاسیم نسبت به سدیم بیشتر از عرق دفع می گردد. حرکت نگاری شکمبه و سرعت کلی عبور مواد خوراکی کاهش می یابد. کاهش کل اسیدهای چرب فرار و افزایش غلظت استات، انتقال جریان خون در از سیستم گوارشی و سایر به بافت های داخلی به سطح پوست و افزایش حجم ادرار.
تنش حرارتی و تولید مثل
در یک آزمایش در فلوریدا میزان آبستنی (CR) در ماه های مختلف سال اندازه گیری شد.
در ماه های خنک: CR :52%
خرداد تا شهریور: CR :30%
اثر تنش بر تولید مثل در گاوهای بالغ بیشتر از تلیسه هاست. فحلی در هنگام تنش با احتمال کمتری و هنگام شب بروز می کند و طول زمان فحلی کاهش می یابد و حرارت رحم در روز تلقیح و روز بعد از آن بیشترین اثر را بر روی باروری دارد.
در میش های آبستن به ازاء 0/1 افزایش در درجه حرارت محیط 30 - 20% جریان خون به سمت رحم کاهش یافته است. در میش های تحت تنش مزن جفت 54% کاهش یافت.
ملاحظات مدیریتی برای کاهش تنش حرارتی
محیط گاو را تغییر دهید٬ ایجاد سایبان یکی از مهمترین و ارزان ترین روش ها برای تغییر دادن محیط گاو است٬ گاوهای دارای سایبان افزایش بالای 10% را در تولید شیر دارند٬ گاو های خشک دارای سایبان دارای گوساله هایی با وزن تولد بیشتر و تولید تقریبا ًkg 850 ) ٪۱۳/۵) شیر بیشتر در 305 روز شیردهی بودند.
ساختمان های سایه بان دار دائمی
ارتفاع لبه ۳/۶۵ الی ۴/۵ متر٬ یک لبه تهویه دار داشته باشند; cm 76 به ازاء هر 30 متر مربع شیب; 4 بر روی 12
سایبان به تنهایی کاری نمی کند و خنک کردن با استفاده از آب پاش و مه پاش مورد نیاز است. چنانچه قصد شما آب پاشیدن بر روی گاو است; حرکت هوا بوسیله فن یک ضرورت است. آب بر روی پشت گاوها بپاشید نه به پستان گاو٬ برای تشویق مصرف خوراک سردترین محل اصطبل باید نزدیک آخور باشد٬ فن ها ممکن است نزدیک فری استال ها باشند اما مه پاش ها نه، خنک کردن اضافی عملکرد دام را بهبود می بخشد.
تولید از 9 - 7 % به ۸/۶ الی ۱۵/۸ % افزایش می یابد٬ حرارت مقعد از ۰/۸ به 1 درجه کاهش می یابد.
سرعت تنفس را از ۱۷/۶ به ۴۰/۶ % (16 تا 52 تنفس در دقیقه) کاهش یافته است٬ باید از استفاده از مه پاش به دلیل ایجاد یک لایه عایق در سطح پوست اجتناب گردد.فن ها می توانند 24 ساعت کار کنند اما مه پاش ها باید فقط در روز هایی که رطوبت نسبی کمتر است مورد استفاده قرار گیرند٬ در حرارت ۲۵/۵ درجه سانتیگراد از مه پاش استفاده شود (با فیلتر های 5 میکرونی).
چه موقع از سرد کردن استفاده کنیم
گاو را در یک روز گرم برای اندازه گیری حرارت و شمارش تعداد تنفس در یک جا نگهداری کنید در شرایط زیر از خنک کردن استفاده کنید:
- حرارت مقعد بالاتر از ۳۹/۱ درجه سانتیگراد
- سرعت تنفس بیش از 80 دم در دقیقه
- کاهش مصرف خوراک و تولید شیر بیش از 10%
آب
مهمترین ماده تغذیه ای مخصوصاً در شرایط تنفس، همبستگی ۰/۹۴ بین مصرف آب و تولید شیر همبستگی ۰/۹۶ بین مصرف آب و مصرف خوراک در حرارت های بیش از درجه حرارت بدن مصرف آب به دلیل عدم فعالیت و کاهش مصرف خوراک کاهش می یابد٬ سطح دسترسی به آب می بایست نامحدود باشد٬ مخازن آب نزدیک به آخور باشد تا دفعات مصرف آب افزایش یابد٬ سرد کردن آب به زیر حرارت معمولی آب لازم نیست ( وقتی گاو حق انتخاب دارد آب 26 - 21 درجه سانتیگراد را ترجیح می دهد).
پروتئین
تغذیه پروتئین خام در سطوح بالاتر و نیز سطوح پایین تر از مقدار نیاز باعث افزایش تولید حرارت خواهد شد. طی دوره تنش حرارتی پروتئین تجزیه پذیر شکمبه نباید بیش از 61% باشد.
سرعت عبور و حرکت شکمبه در این دوره ها کاهش می یابد لذا پروتئین اضافی تبدیل به NH3 می شود موجب افزایش تولید حرارت در نتیجه تبدیل آن به اوره می گردد.
طبق پیشنهاد NRC: مصرف بالاتر از نیاز پروتئین تجزیه پذیر وقتی به 100 گرم ازت در روز برسد عملکرد تولیدی را کاهش می دهد.
فیبر
بازده محصول نهایی فیبر و کربوهیدرات های ساختمانی نسبت به چربی کمتر است. جیره ها باید حداقل %19=ADF ،%34-28 = NDF و 75% از NDF باید از علوفه تأمین شود.
راهکارهای کلی
تغذیه به صورت جیره های کاملاً مخلوط باشند تا امکان انتخاب حداقل باشد.
اگر به صورت جداگانه تغذیه می شوند علوفه بیشتری در شب تغذیه شود.
سیلو ها و علوفه های سبز درو شده را تازه نگه دارید.
هر روز آخور را تمیز کنید
از علوفه های با کیفیت استفاده کنید.
ADF و NDF جیره به ترتیب در سطح 21 - 19 و 34 - 28 درصد نگه دارید.
انرژی
مهمترین ماده مغذی محدود کننده برای گاو شیری
راهکار معمول برای افزایش غلظت انرژی جیره طی دوره های تنش کاهش ترکم علوفه و افزلیش کنسانتره است.
توصیه هایی درباره تغذیه فیبر و غلات:
1- بیش از 60 - 55 % کنسانتره در جیره به کار نبرید.
2- NSC باید در دامنه درصد 45 - 35 باشد.
3- NDF باید در محدوده 34 - 28% باشد.
4- اندازه ذرات مناسب باشد.
چربی
روش دیگر بالا بردن غلظت انرژی و حفظ سطح مناسب فیبر بکار بردن چربی در جیره است. چربی حاوی ۲/۲۵ برابر انرژی بیشتر نسبت به کربوهیدرات ها هستند. یک مکمل ارزشمند در هنگام محدودیت مصرف خوراک. بازده استفاده از آنها بالاتر و حرارت حاصل از هضم در آنها کمتر است. تحقیقات همیشه بکاربردن آن را در جیره دوره تنش توصیه نکرده اند.
نتایج پیشنهاد می کنند:
تغییر دادن جیره حیوان برای به حداقل رساندن تنش گرمایی نسبت به مزایای بالقوه تأمین محیط سرد و راحت برای گاو در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
مواد معدنی و ویتامین ها
مهمترین الکترولیت ها در شرایط تنس:Na , K هستند. در طی یک تحقیق در فلوریدا اندازه K دفع شده از طریق عرق در گاوهای در هوای آزاد 5 برابر گاوهای دارای سایبان بوده است. توصیه های فعلی NRC مبنی بر 1% پتاسیم تحت شرایط تنش کم است. توجه زیادی به استفاده از نیاسین در دوره های تنش برابر گاوهای شیری معطوف شده است. هر عاملی که سبب شود حرارتی از سمت بدن به بیرون تغییر یابد باعث کاهش اثرات تنش می شود. نیاسین یکی از موادی است که با دخالت در سیستم اتساع عروق باعث تغییر شیب حرارتی از داخل به خارج بدن می شود.
مدیریت راهکار های خوراک دهی
افزایش تعداد دفعات خوراک دهی در روز:
خوراک تازه تر است و باعث تحریک مصرف خواهد شد٬ اگر محوطه خوراک دهی راحت باشد در صورت تغذیه مکرر برای آمدن به پای آخور تحریک می شوند. خوراک دهی 3 بار در روز مناسب ترین است. در هوای گرم گاوها پس از شیردوشی و طی شب خوراک می شوند. تغذیه در هنگام غروب آفتاب و سپس یک بار دیگر حدوداً یک ساعت قبل از طلوع آفتاب زمان مناسبی است. جیره کاملاً می بایست مخلوط باشد تا دامدار توانایی تنظیم سطح حداقل فیبر را در جیره داشته و در نتیجه تحریک مصرف خوراک و به حداقل رساندن نوسانات تخمیر شکمبه و کاهش PH. افزودن آب به جیره و نرم کردن خوراک فیبری همچنین کاهش خشکی و گرد و غبار در نتیجه آن افزایش خوش خوراکی حاصل می شود. سطح افزودن آب به جیره 5 - 3 % می باشد.
تهیه و تدوین: مهندس قاسم خلیل پور
