خلاصه
این آزمایش به منظور بررسی تاثیر برنامه های متفاوت نوری از نظر شدت نور روی صفات عملکردی مرغ های گوشتی نژاد راس 308 انجام شد. در این آزمایش 300 جوجه مرغ گوشتی به طور تصادفی ، در 3 سالن مجزا وکنترل شده قرار گرفتند هر سالن دارای 4 تکرار و25 قطعه جوجه در هر تکرار بود. داده های این آزمایش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 3 گروه آزمایشی مورد بررسی و آزمون قرار گرفتند. گروه های آزمایشی شامل : گروه 1 (شاهد) ، 2 و 3 بود. گروه 1 از شدت نور مطابق توصیه راس 308 برخوردار بود و گروه 2 و 3 به ترتیب در طول دوره پرورش در معرض شدت نور کمتر و بیشتر از توصیه راس 308 قرار داشتند. شدت نور برای تمامی گروه های آزمایشی تا سن 7 روزگی 20 لوکس بود، از 8 روزگی تا 21 روزگی گروه شاهد˓ 2 و 3 به ترتیب در شدت نور 15 ، 10 و 20 لوکس و پس از آن تا پایان دوره آزمایش 10˓ 5 و 15 لوکس را تجربه نمودند. در این بررسی تغییر شدت نور تا سن 21 روزگی تفاوت معنی داری روی مصرف خوراک ایجاد ننمود (05 / 0p>) ولی با افزایش شدت نور در گروه 3 و کاهش آن در گروه 2 میزان مصرف تجمعی خوراک در 42 روزگی نسبت به شاهد به ترتیب افزایش و کاهش یافت (05 / 0p<). در سن 42 روزگی میزان وزن بدن به طور معنی داری در گروه شاهد نسبت گروه های 2 و 3 بیشتر بود (05 / 0p<). همچنین در این سن تفاوت ضریب تبدیل خوراک میان گروه شاهد و 2 معنی دار نبود (05 / 0< p) ولی ضریب تبدیل تجمعی خوراک گروه 3 نسبت به گروه شاهد و 2 به طور معنی داری بیشتر بود (05 / 0p<). بر اساس این نتایج تغییر شدت نور نسبت به آنچه که توسط راس 308 توصیه شده است روی شاخص های متفاوت عملکردی˓ تاثیر متفاوتی دارد و میزان شدت نور توصیه شده توسط شرکت راس 308 می تواند الگوی مناسبی برای پرورش طیور باشد.
مقدمه
بخش وسیعی از کل مغز به چشم و بینایی اختصاص دارد لذا بینایی حس غالب در پرنده محسوب می شود [1] و نور یکی از فاکتورهای محیطی مهم در پرورش طیور است که با متاثر نمودن ساختار فیزیولوژیک و رفتار حیوان سهم مهمی در رفاه و عملکرد پرنده دارد. پاسخ به نور نوعی سازش پذیری طی تکامل جوجه ها و بوقلومون ها می باشد که قادر است رفتار حیوان را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو تامین نور مصنوعی مطابق با نیاز پرنده در سالن های پرورش یکی از مهمترین اهداف برنامه های پرورش طیور نیز محسوب می گردد که از سه جنبه شامل دوره های نوری˓ طول موج ( رنگ) و شدت نور قابل بررسی است [2]. در گذشته مطالعات مختلفی در خصوص تاثیر دوره های نوری و طول موج نور روی عملکرد پرنده به عمل آمده است [2]. به طوریکه دستورالعمل های منتشر شده توسط منابع معتبر˓ آگاهی از برنامه های نوری در پرورش طیور را افزایش داده است. این دستورالعمل ها به گونه ای است که بر استفاده از دوره های نوری محدود شده ( 16 تا 20 ساعت ) از شدت های متفاوت نور ( 1 تا 20 لوکس ) تاکید دارد [3] چرا که می تواند سبب بهبود ضریب تبدیل خوراک˓ کاهش اختلالات متابولیک و مرگ و میر شود [4]. اگر چه بر اساس گزارشات موجود˓ برای دستیابی به عملکرد مطلوب در طیور به حداقل آستانه شدت نور نیاز است [5] ولی با این وجود در خصوص شدت نور اختلاف نظر هایی وجود دارد به طوریکه اتحادیه اروپا استفاده از شدت های نوری کم (کمتر از 20 لوکس) را محدود می کند واین در حالی است که هنوز به طور معمول در ایالت متحده استفاده می گردد [3]. شدت نور با استفاده از فتومتر و با واحد فوت کندلا قابل اندازه گیری است. این وسیله دارای یک گیرنده نوری می باشد که مشابه با چشم انسان قادر به شناسایی شدت نور می باشد. بیشترین دریافت انرژی نوری در طول موج 555 نانومتر (نور سبز) اتفاق می افتد و با سوق یافتن طول موج نور به دو انتهای طیف نور مرعی ( قرمز و آبی ) میزان دریافت انرژی نیز کاهش می یابد [5]. اگر شرایط نوری با نیازهای پرنده مغایرت داشته باشد می تواند سبب بروز پاسخ های فیزیولوژیکی استرس شده که در پی آن عملکرد پرندگان را متاثر می نماید [6]. اگرچه در خصوص تاثیر شدت نور روی پاسخ بیولوژیک پرنده در گذشته نیز مطالعاتی به عمل آمده است ولی با این وجود گزارشات نسبتا کمی در خصوص تاثیر شدت نور روی تولید جوجه های گوشتی در دسترس می باشد[4 و 2]. از این رو هدف از این بررسی مقایسه عملکرد جوجه های گوشتی راس تحت تاثیر برنامه های نوری با شدت نور متفاوت است.
مواد و روش ها
این آزمایش با 300 قطعه جوجه یکروزه سویه راس 308 در قالب 3 گروه آزمایشی انجام شد. هر گروه آزمایشی دارای 4 تکرار با 25 قطعه جوجه در هر تکرار بود. در ابتدای آزمایش، جوجه ها به صورت انفرادی وزن کشی شدند و جوجه های با وزن 41 گرم انتخاب و به صورت تصادفی درون تکرارها یا پن های حاوی بستری از پوشال چوب قرار داده شدند. فاکتور مورد بررسی در این آزمایش شامل 3 برنامه متفاوت نوردهی از نظر شدت نور طی سنین 8 تا 49 روزگی بود. از این رو گروه های آزمایشی در سالن های مجزا ولی کاملا مشابه از نظر سیستم هوادهی و تجهیزات پرورش یافتند و فقط از نظر شدت نور در طول دوره آزمایش با هم تفاوت داشتند. گروه های آزمایشی عبارت بودند از: گروه 1 (شاهد)˓ که در تمام طول دوره آزمایش از شدت نور مطابق توصیه راس 308 استفاده نمود. گروه 2 ˓ از 8 روزگی تا پایان آزمایش از شدت نور کمتر از توصیه راس 308 برخورداربود. گروه 3˓ از 8 روزگی تا پایان آزمایش از شدت نور بیشتر از توصیه راس 308 برخوردار بود. میزان شدت نور در گروه های آزمایشی در جدول 1 نشان داده شده است.
برای تامین نور از لامپ های تنگستن 100 وات متصل به دیمر استفاده شد و میزان شدت نور در ارتفاع سر جوجه ها به طور مرتب و 3 بار در روز با استفاده از لوکس متر (LX1010b-MASTECH®- China) اندازه گیری شد. برای هر سه گروه آزمایشی زمان خاموشی در روز اول صفر و از روز دوم تا 7 روزگی به منظور عادت پذیری جوجه ها به تاریکی˓ مدت 15 دقیقه خاموشی اعمال شد و پس از آن تا 49 روزگی جوجه ها در معرض 5 ساعت خاموشی مداوم از ساعت 20 تا ساعت 1 بامداد فردای آن روز قرار داشتند.
کلیه برنامه های مدیریتی، بهداشتی و واکسیناسیون بر اساس اصول و مقررات توصیه شده در استان مازندران شهرستان بابلسر انجام گرفت. جیره های غذایی براساس ذرت و کنجاله سویا و طبق توصیه راس 308 تهیه گردید. آنالیز شیمیایی محاسبه شده جیره ها در جدول2 نشان داده شده است. در هفته اول از دان آماده به شکل کرامبل و پس از آن از جیره آردی استفاده شد.
در این آزمایش صفات عملکردی شامل افزایش وزن˓ ضریب تبدیل خوراک و میزان خوراک مصرفی در گروه های آزمایشی طی سنین مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. خوراک داده شده به تکرار ها به طور روزانه ثبت شد و تا هنگام پاک نشدن دانخوری˓ خوراکدهی بعدی صورت نگرفت. میزان دان مصرفی هر پن نیز در پایان هر هفته محاسبه گردید
همچنین در پایان هر هفته جوجه های هر پن در پایان ساعات خاموشی که چینه دان آنها خالی بود به طور انفرادی با ترازوی دیجیتال وزن کشی شدند و ظریب تبدیل خوراک نیز از طریق نسبت خوراک مصرف شده به وزن گرفته شده محاسبه شد. آنالیز داده‌ها در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 گروه آزمایشی و 4 تکرار برای هر گروه آزمایشی با استفاده از نرم افزار SAS [7] انجام شد. مقایسه میانگین نیز با آزمون حداقل تفاوت معنی دار (LSD) در سطح خطای 05 / 0 صورت پذیرفت.
نتایج و بحث
در این بررسی جوجه های گروه شاهد کاهش منظم شدت نور را بنابر توصیه راس 308 ˓ در طول دوره پرورش تجربه نمودند ولی جوجه های گروه 3 و 2 اگر چه به ترتیب بیشترین و کمترین میزان شدت نور را در دوره آزمایش تجربه کردند ولی روند کاهش شدت نور با افزایش سن در پرورش آن ها˓ مشابه با گروه شاهد نبود. نتایج مربوط به مصرف خوراک در جدول 3 و 4 نشان داده شده است.
در این بررسی بیشترین و کمترین میزان مصرف خوراک در سنین 22 تا 28 روزگی و همچنین مصرف تجمعی خوراک در روزهای 28 و 42 پرورش به ترتیب مربوط به گروه 3 و 2 بود( 05 / 0>P ). این نتایج مشابه با نتایج Lien و همکاران [3] نیز می باشد که طی بررسی های خود نتیجه گرفتند که افزایش شدت نور از 1 / 0 به 1 فوت کندل سبب افزایش معنی دار مصرف تجمعی خوراک در سن 15 روزگی جوجه های گوشتی گردید ولی طی دیگر بررسی˓ Lien و همکاران [4] تاثیر دو شدت نور کم و شدید (15 فوت کندل و 5 / 0 تا 1 فوت کندل) را در شرایطی که جوجه های گوشتی دوره های نوردهی رو به افزایش را تجربه میکردند مورد آزمون قرار دادند. و نتیجه گرفتند که تحت تاثیر برنامه نوری با شدت کم مصرف خوراک افزایش یافت. این در حالی است که Deep و همکاران [2] با پرورش جوجه های گوشتی در شدت نورهای متفاوت 1˓ 10 ˓20 و 40 لوکس تفاوت معنی داری در میزان مصرف خوراک مشاهده ننمودند. براساس گزارشات موجود نوع برتامه های نور دهی [8] یکی از عوامل مهمی محسوب میگردد که همانند عواملی همچون سن پرنده ، دمای محیط،
بیماری، ترکیب جیره، خوش خوراکی جیره، تعادل آمینه اسید های جیره، روش خوراک دهی [9] قادر است مصرف خوراک را تحت تاثیر قرار دهد به طوری که اگر شرایط نوردهی مغایر با نیازهای پرنده باشد می تواند سبب بروز پاسخ های بیولوژیکی ناشی از استرس در حیوان شده که طی آن مصرف خوراک و عملکرد حیوان تحت تاثیر قرار می گیرد [10]. بر اساس نتایج این بررسی افزایش یا کاهش شدت نور نسبت به توصیه راس 308 می تواند میزان مصرف خوراک را به ترتیب افزایش یا کاهش دهد. قبلا نیز گزارش شده بود که بسته به میزان شدت نور عملکرد جوجه های گوشتی به طور متفاوتی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت[11].
همانطور که در نتایج جداول3 و 4 آمده است تغییر شدت نور تفاوت معنی داری روی میزان افزایش وزن هفتگی بدن میان گروه های آزمایشی ایجاد ننمود ولی وزن بدن گروه آزمایشی 1 (شاهد) در سن 42 روزگی به طور معنی داری نسبت به گروه های 2 و 3 بیشتر بود. نتایج متفاوتی در خصوص تاثیر شدت نور روی وزن بدن موجود می باشد به طوری که Lien و همکاران [4] در بررسی های خود مشاهده نمودند طی اجرای برنامه های نوری با شدت نور متفاوت˓ کم و شدید (5 / 0 تا 1 فوت کندل و 15 فوت کندل) ، وزن بدن جوجه های گوشتی در شدت نور کم نسبت به نور زیاد افزایش یافت. ولی بر اساس گزارشات Deep و همکاران[2] شدت نور متفاوت از 1 تا40 لوکس تاثیری روی وزن بدن جوجه های گوشتی نداشت. به طور مشابه Olanrewaju و همکاران [12] نیز تحت تاثیر سه شدت نور متفاوت 5 / 0 ، 5 و 10 لوکس تغییری در وزن بدن جوجه های گوشتی مشاهده نکردند. بر اساس نتایج این آزمایش شدت نور میتواند روی میزان وزن بدن در پایان دوره پرورش یا زمان عرضه به بازار موثر باشد و از این رو اجرای توصیه راس 308 از نظر شدت نور می تواند ارزشمند باشد.
همانطور که در نتایج آمده است˓ گروه های آزمایشی از نظر ظریب تبدیل هفتگی خوراک تفاوت معنی داری با هم ندارند (05 / 0<P ). ولی ضریب تبدیل تجمعی خوراک در سنین 28 و 35 و 42 روزگی میان گروه های آزمایشی به طور معنی داری متفاوت است ( 05 / 0>P ) به طوریکه در این سنین گروه آزمایشی3 نسبت به شاهد و گروه آزمایشی 2˓ بیشترین ضریب تبدیل خوراک را دارد. ضریب تبدیل خوراک از نسبت بین خوراک مصرفی به وزن بدن بدست می آید˓ لذا تمام عوامل تاثیرگذار روی وزن بدن و مقدار خوراک مصرفی پرنده مانند برنامه های نوردهی، روی این شاخص نیز اثر خواهند گذاشت. در پژوهش های Rahimi و همکاران [13] ، Long و همکاران [14] و همچنین Lien وهمکارن [3] نشان داده شد که تحت تاثیر کاهش شدت نور پرندگان بعد از مصرف خوراک آرام نشسته یا در حال استراحت هستند ، لذا ضریب تبدیل خوراک به گوشت ، بسیار بهتر خواهد بود چرا که یک پرنده درحال راه رفتن یا ایستادن، نیاز بیشتری به مصرف انرژی به منظور انقباض عضلانی دارد و طی هضم خوراک در تاریکی نیاز به انرژی کمتر می باشد. Lien و همکاران [3] نیز گزارش نمودند که تغییر شدت نور از 20 به 1 لوکس می تواند سبب بهبود ضریب تبدیل خوراک شود. در این آزمایش نیز اگرچه تغییر شدت نور تا سن 21 روزگی تفاوت معنی داری روی ضریب تبدیل تجمعی خوراک نداشت ولی پس از آن تا پایان دوره آزمایش در گروه آزمایشی 3 که از شدت نور بالاتری برخوردار بودند و میزان مصرف خوراک در آن ها نیز بیش از گروه های دیگر بود˓ عملکرد پرنده از نظر ضریب تبدیل خوراک کاهش یافت یا به عبارتی دیگر میزان افزایش وزن این گروه که از شدت نور بالاتری برخوردار بودند متناسب با خوراک مصرفی نیست.
نتیجه گیری
به طور کلی بر اساس نتایج این بررسی افزایش یا کاهش شدت نور نسبت به آنچه که توسط راس 308 توصیه شده است روی صفات متفاوت عملکردی˓ تاثیر یکسان ندارد به طوری که با کاهش شدت نور میزان وزن بدن کاهش و با افزایش شدت نور ضریب تبدیل خوراک نامناسب می گردد و میزان شدت نور توصیه شده توسط شرکت راس 308 می تواند الگوی مناسبی برای پرورش جوجه های گوشتی باشد.
مراجع:
1. Güntürkün O. )2000(, “ Sensory Physiology: Vision”, Chapter 1 in Whittow GC (ed): Sturkie’s Avian Physiology, Fifth Edition, Academic Press, San Diego, pp 1-19.
2. Deep, A., K. Schwean-Lardner, T. G. Crowe, B. I. Fancher, and Classen H.L. (2010), “Impact of light intensity on broiler biological rhythms and welfare”, Poult. Sci., 89 (E-Suppl. 1), 522. (Abstr.).
3. Lien, R. J., J. B. Hess, S. R. McKee, S. F. Bilgili, and Townsend J. C.(2007), “Effect of light intensity and photoperiod on live performance, heterophil-to-lymphocyte ratio, and processing yields of broilers”. Poult. Sci., 86, pp1287–1293.
4. Lien, R. J., J. B. Hess, S. R. McKee, and Bilgili S. F. (2008), “Effect oflight intensity on live performance and processing characteristics of broilers”, Poult. Sci., 87, pp 853–857.
5. Wineland M. J. and Siopes E. D. (1992), “A Comparison of light intensity measurments of different light sources”, J. Appl, Poultry Res., 1, pp 287-290.
6. Rogers, A. G., Pritchett E. M., Alphin R. L., Brannick E. M, and Benson E. R. (2015), “Evaluation of the impact of alternative light technology on male broiler chicken growth, feed conversion, and allometric characteristics”, Poult. Sci., 94, pp 408–414.
7. . SAS Institute. (2003), “SAS user’s guide”, Version 9.1 ed, SAS Institute Inc., Cary, NC, USA.
8. رحمانی م.˓ کریمی ترشیزی م. ا. و واعظ ترشیزی ر. (1390)، " تاثیر برنامه های نوری متفاوت بر شاخص های عملکرد ، ویژگی های لاشه و هزینه تولید در جوجه های گوشتی سویه آرین"، نشریه پژوهش های علوم دامی ، 3 ،228-220.
9. Aliakbarpour H. R., Chamani M., Rahimi G., Sadeghi A. A. & Qujeq D. (2013), “ Intermittent feeding programme and addition of Bacillus subtilis based probiotics to the diet of growing broiler chickens Influence on growth, hepatic enzymes and serum lipid metabolites profile”, Archiv Tierzucht, 56, pp 410-422.
10. Rogers, A. G., Pritchett E. M., Alphin R. L., Brannick E. M, and Benson E. R. (2015), “ Evaluation of the impact of alternative light technology on male broiler chicken growth, feed conversion, and allometric characteristics”, Poult. Sci., 94, pp 408–414.
11. Downs K. M., Lien R. J., Hess J. B., Bilgili S. F. and Dozier W. A. ( 2006), “ The Effects of Photoperiod Length, Light Intensity, and Feed Energy on Growth Responses and Meat Yield of Broilers”, J. Appl. Poult. Res., 15, pp 406–416.
12. Olanrewaju, H. A., J. L. Purswell, S. D. Collier, and Branton S. L. (2013), “ Interactive effects of photoperiod and light intensity on blood physiological and biochemical reactions of broilers grown to heavy weights”, Poult. Sci., 92, pp 1029–1039.
13. Rahimi, G., M. Rezaei, H. Hafezian, and Saiyahzadeh H. (2005), “ The effect of intermittent lighting schedule on broiler performance”, Int. J. Poult. Sci., 4, pp 396–398.
14. Long D., Li. W.B., Chen j., Rong w. (2010), “ Effect of intermittent lighting on the immune organs and part immune indices of broiler”, Asian-australas. J. Anim. Sci., 25, pp 958-963.
این آزمایش به منظور بررسی تاثیر برنامه های متفاوت نوری از نظر شدت نور روی صفات عملکردی مرغ های گوشتی نژاد راس 308 انجام شد. در این آزمایش 300 جوجه مرغ گوشتی به طور تصادفی ، در 3 سالن مجزا وکنترل شده قرار گرفتند هر سالن دارای 4 تکرار و25 قطعه جوجه در هر تکرار بود. داده های این آزمایش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 3 گروه آزمایشی مورد بررسی و آزمون قرار گرفتند. گروه های آزمایشی شامل : گروه 1 (شاهد) ، 2 و 3 بود. گروه 1 از شدت نور مطابق توصیه راس 308 برخوردار بود و گروه 2 و 3 به ترتیب در طول دوره پرورش در معرض شدت نور کمتر و بیشتر از توصیه راس 308 قرار داشتند. شدت نور برای تمامی گروه های آزمایشی تا سن 7 روزگی 20 لوکس بود، از 8 روزگی تا 21 روزگی گروه شاهد˓ 2 و 3 به ترتیب در شدت نور 15 ، 10 و 20 لوکس و پس از آن تا پایان دوره آزمایش 10˓ 5 و 15 لوکس را تجربه نمودند. در این بررسی تغییر شدت نور تا سن 21 روزگی تفاوت معنی داری روی مصرف خوراک ایجاد ننمود (05 / 0p>) ولی با افزایش شدت نور در گروه 3 و کاهش آن در گروه 2 میزان مصرف تجمعی خوراک در 42 روزگی نسبت به شاهد به ترتیب افزایش و کاهش یافت (05 / 0p<). در سن 42 روزگی میزان وزن بدن به طور معنی داری در گروه شاهد نسبت گروه های 2 و 3 بیشتر بود (05 / 0p<). همچنین در این سن تفاوت ضریب تبدیل خوراک میان گروه شاهد و 2 معنی دار نبود (05 / 0< p) ولی ضریب تبدیل تجمعی خوراک گروه 3 نسبت به گروه شاهد و 2 به طور معنی داری بیشتر بود (05 / 0p<). بر اساس این نتایج تغییر شدت نور نسبت به آنچه که توسط راس 308 توصیه شده است روی شاخص های متفاوت عملکردی˓ تاثیر متفاوتی دارد و میزان شدت نور توصیه شده توسط شرکت راس 308 می تواند الگوی مناسبی برای پرورش طیور باشد.
مقدمه
بخش وسیعی از کل مغز به چشم و بینایی اختصاص دارد لذا بینایی حس غالب در پرنده محسوب می شود [1] و نور یکی از فاکتورهای محیطی مهم در پرورش طیور است که با متاثر نمودن ساختار فیزیولوژیک و رفتار حیوان سهم مهمی در رفاه و عملکرد پرنده دارد. پاسخ به نور نوعی سازش پذیری طی تکامل جوجه ها و بوقلومون ها می باشد که قادر است رفتار حیوان را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو تامین نور مصنوعی مطابق با نیاز پرنده در سالن های پرورش یکی از مهمترین اهداف برنامه های پرورش طیور نیز محسوب می گردد که از سه جنبه شامل دوره های نوری˓ طول موج ( رنگ) و شدت نور قابل بررسی است [2]. در گذشته مطالعات مختلفی در خصوص تاثیر دوره های نوری و طول موج نور روی عملکرد پرنده به عمل آمده است [2]. به طوریکه دستورالعمل های منتشر شده توسط منابع معتبر˓ آگاهی از برنامه های نوری در پرورش طیور را افزایش داده است. این دستورالعمل ها به گونه ای است که بر استفاده از دوره های نوری محدود شده ( 16 تا 20 ساعت ) از شدت های متفاوت نور ( 1 تا 20 لوکس ) تاکید دارد [3] چرا که می تواند سبب بهبود ضریب تبدیل خوراک˓ کاهش اختلالات متابولیک و مرگ و میر شود [4]. اگر چه بر اساس گزارشات موجود˓ برای دستیابی به عملکرد مطلوب در طیور به حداقل آستانه شدت نور نیاز است [5] ولی با این وجود در خصوص شدت نور اختلاف نظر هایی وجود دارد به طوریکه اتحادیه اروپا استفاده از شدت های نوری کم (کمتر از 20 لوکس) را محدود می کند واین در حالی است که هنوز به طور معمول در ایالت متحده استفاده می گردد [3]. شدت نور با استفاده از فتومتر و با واحد فوت کندلا قابل اندازه گیری است. این وسیله دارای یک گیرنده نوری می باشد که مشابه با چشم انسان قادر به شناسایی شدت نور می باشد. بیشترین دریافت انرژی نوری در طول موج 555 نانومتر (نور سبز) اتفاق می افتد و با سوق یافتن طول موج نور به دو انتهای طیف نور مرعی ( قرمز و آبی ) میزان دریافت انرژی نیز کاهش می یابد [5]. اگر شرایط نوری با نیازهای پرنده مغایرت داشته باشد می تواند سبب بروز پاسخ های فیزیولوژیکی استرس شده که در پی آن عملکرد پرندگان را متاثر می نماید [6]. اگرچه در خصوص تاثیر شدت نور روی پاسخ بیولوژیک پرنده در گذشته نیز مطالعاتی به عمل آمده است ولی با این وجود گزارشات نسبتا کمی در خصوص تاثیر شدت نور روی تولید جوجه های گوشتی در دسترس می باشد[4 و 2]. از این رو هدف از این بررسی مقایسه عملکرد جوجه های گوشتی راس تحت تاثیر برنامه های نوری با شدت نور متفاوت است.
مواد و روش ها
این آزمایش با 300 قطعه جوجه یکروزه سویه راس 308 در قالب 3 گروه آزمایشی انجام شد. هر گروه آزمایشی دارای 4 تکرار با 25 قطعه جوجه در هر تکرار بود. در ابتدای آزمایش، جوجه ها به صورت انفرادی وزن کشی شدند و جوجه های با وزن 41 گرم انتخاب و به صورت تصادفی درون تکرارها یا پن های حاوی بستری از پوشال چوب قرار داده شدند. فاکتور مورد بررسی در این آزمایش شامل 3 برنامه متفاوت نوردهی از نظر شدت نور طی سنین 8 تا 49 روزگی بود. از این رو گروه های آزمایشی در سالن های مجزا ولی کاملا مشابه از نظر سیستم هوادهی و تجهیزات پرورش یافتند و فقط از نظر شدت نور در طول دوره آزمایش با هم تفاوت داشتند. گروه های آزمایشی عبارت بودند از: گروه 1 (شاهد)˓ که در تمام طول دوره آزمایش از شدت نور مطابق توصیه راس 308 استفاده نمود. گروه 2 ˓ از 8 روزگی تا پایان آزمایش از شدت نور کمتر از توصیه راس 308 برخورداربود. گروه 3˓ از 8 روزگی تا پایان آزمایش از شدت نور بیشتر از توصیه راس 308 برخوردار بود. میزان شدت نور در گروه های آزمایشی در جدول 1 نشان داده شده است.
برای تامین نور از لامپ های تنگستن 100 وات متصل به دیمر استفاده شد و میزان شدت نور در ارتفاع سر جوجه ها به طور مرتب و 3 بار در روز با استفاده از لوکس متر (LX1010b-MASTECH®- China) اندازه گیری شد. برای هر سه گروه آزمایشی زمان خاموشی در روز اول صفر و از روز دوم تا 7 روزگی به منظور عادت پذیری جوجه ها به تاریکی˓ مدت 15 دقیقه خاموشی اعمال شد و پس از آن تا 49 روزگی جوجه ها در معرض 5 ساعت خاموشی مداوم از ساعت 20 تا ساعت 1 بامداد فردای آن روز قرار داشتند.
کلیه برنامه های مدیریتی، بهداشتی و واکسیناسیون بر اساس اصول و مقررات توصیه شده در استان مازندران شهرستان بابلسر انجام گرفت. جیره های غذایی براساس ذرت و کنجاله سویا و طبق توصیه راس 308 تهیه گردید. آنالیز شیمیایی محاسبه شده جیره ها در جدول2 نشان داده شده است. در هفته اول از دان آماده به شکل کرامبل و پس از آن از جیره آردی استفاده شد.
در این آزمایش صفات عملکردی شامل افزایش وزن˓ ضریب تبدیل خوراک و میزان خوراک مصرفی در گروه های آزمایشی طی سنین مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. خوراک داده شده به تکرار ها به طور روزانه ثبت شد و تا هنگام پاک نشدن دانخوری˓ خوراکدهی بعدی صورت نگرفت. میزان دان مصرفی هر پن نیز در پایان هر هفته محاسبه گردید
همچنین در پایان هر هفته جوجه های هر پن در پایان ساعات خاموشی که چینه دان آنها خالی بود به طور انفرادی با ترازوی دیجیتال وزن کشی شدند و ظریب تبدیل خوراک نیز از طریق نسبت خوراک مصرف شده به وزن گرفته شده محاسبه شد. آنالیز داده‌ها در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 گروه آزمایشی و 4 تکرار برای هر گروه آزمایشی با استفاده از نرم افزار SAS [7] انجام شد. مقایسه میانگین نیز با آزمون حداقل تفاوت معنی دار (LSD) در سطح خطای 05 / 0 صورت پذیرفت.
نتایج و بحث
در این بررسی جوجه های گروه شاهد کاهش منظم شدت نور را بنابر توصیه راس 308 ˓ در طول دوره پرورش تجربه نمودند ولی جوجه های گروه 3 و 2 اگر چه به ترتیب بیشترین و کمترین میزان شدت نور را در دوره آزمایش تجربه کردند ولی روند کاهش شدت نور با افزایش سن در پرورش آن ها˓ مشابه با گروه شاهد نبود. نتایج مربوط به مصرف خوراک در جدول 3 و 4 نشان داده شده است.
در این بررسی بیشترین و کمترین میزان مصرف خوراک در سنین 22 تا 28 روزگی و همچنین مصرف تجمعی خوراک در روزهای 28 و 42 پرورش به ترتیب مربوط به گروه 3 و 2 بود( 05 / 0>P ). این نتایج مشابه با نتایج Lien و همکاران [3] نیز می باشد که طی بررسی های خود نتیجه گرفتند که افزایش شدت نور از 1 / 0 به 1 فوت کندل سبب افزایش معنی دار مصرف تجمعی خوراک در سن 15 روزگی جوجه های گوشتی گردید ولی طی دیگر بررسی˓ Lien و همکاران [4] تاثیر دو شدت نور کم و شدید (15 فوت کندل و 5 / 0 تا 1 فوت کندل) را در شرایطی که جوجه های گوشتی دوره های نوردهی رو به افزایش را تجربه میکردند مورد آزمون قرار دادند. و نتیجه گرفتند که تحت تاثیر برنامه نوری با شدت کم مصرف خوراک افزایش یافت. این در حالی است که Deep و همکاران [2] با پرورش جوجه های گوشتی در شدت نورهای متفاوت 1˓ 10 ˓20 و 40 لوکس تفاوت معنی داری در میزان مصرف خوراک مشاهده ننمودند. براساس گزارشات موجود نوع برتامه های نور دهی [8] یکی از عوامل مهمی محسوب میگردد که همانند عواملی همچون سن پرنده ، دمای محیط،
بیماری، ترکیب جیره، خوش خوراکی جیره، تعادل آمینه اسید های جیره، روش خوراک دهی [9] قادر است مصرف خوراک را تحت تاثیر قرار دهد به طوری که اگر شرایط نوردهی مغایر با نیازهای پرنده باشد می تواند سبب بروز پاسخ های بیولوژیکی ناشی از استرس در حیوان شده که طی آن مصرف خوراک و عملکرد حیوان تحت تاثیر قرار می گیرد [10]. بر اساس نتایج این بررسی افزایش یا کاهش شدت نور نسبت به توصیه راس 308 می تواند میزان مصرف خوراک را به ترتیب افزایش یا کاهش دهد. قبلا نیز گزارش شده بود که بسته به میزان شدت نور عملکرد جوجه های گوشتی به طور متفاوتی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت[11].
همانطور که در نتایج جداول3 و 4 آمده است تغییر شدت نور تفاوت معنی داری روی میزان افزایش وزن هفتگی بدن میان گروه های آزمایشی ایجاد ننمود ولی وزن بدن گروه آزمایشی 1 (شاهد) در سن 42 روزگی به طور معنی داری نسبت به گروه های 2 و 3 بیشتر بود. نتایج متفاوتی در خصوص تاثیر شدت نور روی وزن بدن موجود می باشد به طوری که Lien و همکاران [4] در بررسی های خود مشاهده نمودند طی اجرای برنامه های نوری با شدت نور متفاوت˓ کم و شدید (5 / 0 تا 1 فوت کندل و 15 فوت کندل) ، وزن بدن جوجه های گوشتی در شدت نور کم نسبت به نور زیاد افزایش یافت. ولی بر اساس گزارشات Deep و همکاران[2] شدت نور متفاوت از 1 تا40 لوکس تاثیری روی وزن بدن جوجه های گوشتی نداشت. به طور مشابه Olanrewaju و همکاران [12] نیز تحت تاثیر سه شدت نور متفاوت 5 / 0 ، 5 و 10 لوکس تغییری در وزن بدن جوجه های گوشتی مشاهده نکردند. بر اساس نتایج این آزمایش شدت نور میتواند روی میزان وزن بدن در پایان دوره پرورش یا زمان عرضه به بازار موثر باشد و از این رو اجرای توصیه راس 308 از نظر شدت نور می تواند ارزشمند باشد.
همانطور که در نتایج آمده است˓ گروه های آزمایشی از نظر ظریب تبدیل هفتگی خوراک تفاوت معنی داری با هم ندارند (05 / 0<P ). ولی ضریب تبدیل تجمعی خوراک در سنین 28 و 35 و 42 روزگی میان گروه های آزمایشی به طور معنی داری متفاوت است ( 05 / 0>P ) به طوریکه در این سنین گروه آزمایشی3 نسبت به شاهد و گروه آزمایشی 2˓ بیشترین ضریب تبدیل خوراک را دارد. ضریب تبدیل خوراک از نسبت بین خوراک مصرفی به وزن بدن بدست می آید˓ لذا تمام عوامل تاثیرگذار روی وزن بدن و مقدار خوراک مصرفی پرنده مانند برنامه های نوردهی، روی این شاخص نیز اثر خواهند گذاشت. در پژوهش های Rahimi و همکاران [13] ، Long و همکاران [14] و همچنین Lien وهمکارن [3] نشان داده شد که تحت تاثیر کاهش شدت نور پرندگان بعد از مصرف خوراک آرام نشسته یا در حال استراحت هستند ، لذا ضریب تبدیل خوراک به گوشت ، بسیار بهتر خواهد بود چرا که یک پرنده درحال راه رفتن یا ایستادن، نیاز بیشتری به مصرف انرژی به منظور انقباض عضلانی دارد و طی هضم خوراک در تاریکی نیاز به انرژی کمتر می باشد. Lien و همکاران [3] نیز گزارش نمودند که تغییر شدت نور از 20 به 1 لوکس می تواند سبب بهبود ضریب تبدیل خوراک شود. در این آزمایش نیز اگرچه تغییر شدت نور تا سن 21 روزگی تفاوت معنی داری روی ضریب تبدیل تجمعی خوراک نداشت ولی پس از آن تا پایان دوره آزمایش در گروه آزمایشی 3 که از شدت نور بالاتری برخوردار بودند و میزان مصرف خوراک در آن ها نیز بیش از گروه های دیگر بود˓ عملکرد پرنده از نظر ضریب تبدیل خوراک کاهش یافت یا به عبارتی دیگر میزان افزایش وزن این گروه که از شدت نور بالاتری برخوردار بودند متناسب با خوراک مصرفی نیست.
نتیجه گیری
به طور کلی بر اساس نتایج این بررسی افزایش یا کاهش شدت نور نسبت به آنچه که توسط راس 308 توصیه شده است روی صفات متفاوت عملکردی˓ تاثیر یکسان ندارد به طوری که با کاهش شدت نور میزان وزن بدن کاهش و با افزایش شدت نور ضریب تبدیل خوراک نامناسب می گردد و میزان شدت نور توصیه شده توسط شرکت راس 308 می تواند الگوی مناسبی برای پرورش جوجه های گوشتی باشد.
مراجع:
1. Güntürkün O. )2000(, “ Sensory Physiology: Vision”, Chapter 1 in Whittow GC (ed): Sturkie’s Avian Physiology, Fifth Edition, Academic Press, San Diego, pp 1-19.
2. Deep, A., K. Schwean-Lardner, T. G. Crowe, B. I. Fancher, and Classen H.L. (2010), “Impact of light intensity on broiler biological rhythms and welfare”, Poult. Sci., 89 (E-Suppl. 1), 522. (Abstr.).
3. Lien, R. J., J. B. Hess, S. R. McKee, S. F. Bilgili, and Townsend J. C.(2007), “Effect of light intensity and photoperiod on live performance, heterophil-to-lymphocyte ratio, and processing yields of broilers”. Poult. Sci., 86, pp1287–1293.
4. Lien, R. J., J. B. Hess, S. R. McKee, and Bilgili S. F. (2008), “Effect oflight intensity on live performance and processing characteristics of broilers”, Poult. Sci., 87, pp 853–857.
5. Wineland M. J. and Siopes E. D. (1992), “A Comparison of light intensity measurments of different light sources”, J. Appl, Poultry Res., 1, pp 287-290.
6. Rogers, A. G., Pritchett E. M., Alphin R. L., Brannick E. M, and Benson E. R. (2015), “Evaluation of the impact of alternative light technology on male broiler chicken growth, feed conversion, and allometric characteristics”, Poult. Sci., 94, pp 408–414.
7. . SAS Institute. (2003), “SAS user’s guide”, Version 9.1 ed, SAS Institute Inc., Cary, NC, USA.
8. رحمانی م.˓ کریمی ترشیزی م. ا. و واعظ ترشیزی ر. (1390)، " تاثیر برنامه های نوری متفاوت بر شاخص های عملکرد ، ویژگی های لاشه و هزینه تولید در جوجه های گوشتی سویه آرین"، نشریه پژوهش های علوم دامی ، 3 ،228-220.
9. Aliakbarpour H. R., Chamani M., Rahimi G., Sadeghi A. A. & Qujeq D. (2013), “ Intermittent feeding programme and addition of Bacillus subtilis based probiotics to the diet of growing broiler chickens Influence on growth, hepatic enzymes and serum lipid metabolites profile”, Archiv Tierzucht, 56, pp 410-422.
10. Rogers, A. G., Pritchett E. M., Alphin R. L., Brannick E. M, and Benson E. R. (2015), “ Evaluation of the impact of alternative light technology on male broiler chicken growth, feed conversion, and allometric characteristics”, Poult. Sci., 94, pp 408–414.
11. Downs K. M., Lien R. J., Hess J. B., Bilgili S. F. and Dozier W. A. ( 2006), “ The Effects of Photoperiod Length, Light Intensity, and Feed Energy on Growth Responses and Meat Yield of Broilers”, J. Appl. Poult. Res., 15, pp 406–416.
12. Olanrewaju, H. A., J. L. Purswell, S. D. Collier, and Branton S. L. (2013), “ Interactive effects of photoperiod and light intensity on blood physiological and biochemical reactions of broilers grown to heavy weights”, Poult. Sci., 92, pp 1029–1039.
13. Rahimi, G., M. Rezaei, H. Hafezian, and Saiyahzadeh H. (2005), “ The effect of intermittent lighting schedule on broiler performance”, Int. J. Poult. Sci., 4, pp 396–398.
14. Long D., Li. W.B., Chen j., Rong w. (2010), “ Effect of intermittent lighting on the immune organs and part immune indices of broiler”, Asian-australas. J. Anim. Sci., 25, pp 958-963.
