کنجاله سویا منبع غنی از پروتئین آمینو اسیدها در خوراک طیور محسوب می شود . 49 درصد از کل سویای تولیدی در ایالات متحده به بخش مرغداری ها اختصاص می یابد. دیگر مصرف کننده عمده کنجاله سویا را میتوان بخش گاوداری عنوان کرد. از آنجایی که کنجاله سویا به عنوان منبع غنی از پروتئین در صنعت مرغداری و دامپروری در سطح جهانی شناخته شده پس آگاهی از آخرین تحقیقات انجام شده یکی از موارد حائز اهمیت در این صنعت است.
چکیده مقاله ارائه شده در انجمن بین المللی مرغداران در سال 2014 در زیر آورده شده است.
تأثیر ترکیبات سویا در قابلیت هضم آن
دکتر Jan Van Eys تحقیقی مبنی بر یافتن راه حل های جدید در زمینه تغذیه دام ارائه کرد، و در آن نقش عوامل مختلف بر روی کیفیت سویا را مورد بررسی قرار داد.
کنجاله سویا به عنوان مکمل خوراک 50 درصد از اسیدهای آمینه قابل هضم در خوراک طیور را تامین می کند. عنصر مهمی که بر روی خاصیت هضم کنندگی کنجاله سویا تاثیرگذار است نوع سویای مورد استفاده است. سویا حاوی حدود 35 تا 40 درصد پروتئین و 18 تا 21 درصد چربی است و به منظور تولید روغن و کنجاله تولید می شود .با حرارت دادن به سویا کیفیت آن بهتر شده اما می بایست دقت شود که ممکن است حرارت زیاد به لیزین و احتمالا اسیدهای آمینه ضروری دیگر صدمه رساند یا آنها را از دسترس خارج سازد ولی به طور کلی بیشتر تحقیقات بر این نظر تاکید داشته که کنجاله سویا برای حداکثر کیفیت پروتئین می بایست حرارت مناسبی دیده باشند .
با توجه به آمار شورای پژوهش ملی در سال 1994 مقدار عصاره کنجاله سویا توصیه شده در صنعت مرغداری یک درصد کمتر از روغن کنجاله سویای مورد مصرف مرغداری هاست . وی همچنین به این نکته اشاره کرد که 25 درصد از کنجاله سویا توسط شورای پژوهش ملی تعیین نشده است. در این پژوهش به میزان شکر، فیبر و ترکیبات پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای (NSP) و سایر اجزاء تشکیل دهنده کنجاله سویا برای بهبود قابلیت هضم و بالابردن ارزش انرژی توجه شده است.
سویا که چربی آن گرفته شده باشد به دو صورت آسیاب کامل یا پرک شده مصرف می گردد با وجود این لازمه حرارت دادن ایجاب می کند که دانه ها به طور مناسبی فراوری شوند در آزمایشهای تغذیه جیره های تمام چربی دار سویا به جوجه ها نتایجی به دست آمده که دانه های کامل یا دانه های آسیاب شده مطلوب ترند اما باید متذکر شد که در مناطقی که با مشکل کمبود روغنهای نباتی مواجه اند اقتصادی تر آن است که فقط ازکنجاله استفاده شده و روغن آن جدا گردد.
کنجاله بدون پوسته معمولا با حداقل 50 درصد پروتئین استاندارد می شود ومقدار الیاف آن در حدود3 درصد است کنجاله بدون پوسته مخصوصا در خوراکهای پرانرژی جوجه های گوشتی مطلوب است. آنزیم های درون ریز در هضم ترکیبات غذایی نقش اصلی داشته ولی آنزیم های خارجی که به طور مستقیم به غذا اضافه می شوند ، نقش مکملی را برای هضم طبیعی آنزیم های درون ریز دارند، زیرا آنزیم های خارجی فعالیتشان را روی مواد غذایی خام موجود در اندام گوارشی انجام می دهند . افزودن آنزیم های خارجی به غذای حیوانات بیانگر افزایش سیستم هضم آنزیمی پرندگان می باشد.
ترکیبات پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای (NSP) در کنجاله سویا شامل 20 درصد oligosaccharide و قندهای ساده دیگر است . پربیوتیک ها کربوهیدرات هایی هستند که بطور انتخابی موجب تحریک میکروارگانیسم مفید در روده شده و میکروفلور روده را بنحوی تغییر می دهند که اثرات آن به سود میزبان می باشد. بطور کلی صدها نوع از پربیوتیک ها بطور طبیعی قابل دسترس هستند یا می توان آنها را از پلی ساکاریدها تولید نمود . پربیوتیک هایی که بطور تجاری تولید می شوند, محصولاتی شامل اولیگو ساکاریدهایی ( oligosaccharide)حاصل از قبیل گالاکتوز ، فروکتوز و مانوز هستند . برای مثال دانه سویا بطور طبیعی حاوی 3 - 5 % گالاکتو اولیگوساکارید می باشد .دلایلی وجود دارد که اغلب پربیوتیک ها از طریق انتخاب باکتری های مفید و حذف باکتری های مضر اثرات سودمند خود را در روده میزبان باقی می گذارند . یکی از مکانیسم های مطرح در این خصوص مربوط به الیگوساکاریدهای مانان (Mannan Oligosaccharides) استحصال شده از دیواره سلولی مخمرها می باشد .
این پروبیوتیک از طریق اتصال باکتری به ساختار پرزهای روده ایی, مانع از پیوستن آنها به مخاط دستگاه گوارش می شود. به دلیل اینکه اولیگوساکارید مانان (Mannan Oligosaccharides) به وسیله آنزیمهای گوارشی پرنده هضم نمی شود این مواد همراه با باکتریهایی که به آنها متصل شده اند از طریق روده دفع می شوند. اکثر محققین معتقدند که افزودن آنزیم به جیره غذایی طیور ،به بالابردن قابلیت هضم، پایین آوردن هزینه دان، بهبود در وضعیت شیمیایی بستر، بهتر شدن ضریب تبدیل، کمک به محیط زیست از طریق کاهش مواد آلی دفع شده کمک می کنند. آنزیمها خود، ارگانیسم های زنده ای نیستند بلکه از ارگانیسم های زنده مثل باکتریها ، قارچها، مخمرها، یا بافتهای گیاهی تحت شرایط خاصی تولید می شوند.
به نظر می رسد مهمترین کار آنزیمها در دستگاه گوارش طیور، شکستن دیواره سلولی مواد غذایی جیره می باشد و بدینوسیله مخلوطی یکنواخت از مواد مغذی را بوجود می آورند، در نتیجه قابلیت هضم مواد غذایی بخصوص کربو هیدراتها را افزایش می دهند.
بر اساس یافته های چندین تیم تحقیقاتی که اثر آنزیم بتا مناناز (B-mannanase) را بر روی مرغهای تخم گذار بررسی کرده بودند بطور کلی در نتیجه استفاده از آنزیم، قابلیت هضم چربیها، پروتئینها و بخصوص کربوهیدراتها بهبود یافته و باعث افزایش انرژی خوراک طیور می شود.
همانطور که تیم تحقیقاتی انتظار بهبود بازده خوراک با اضافه کردن آنزیم (B-mannanase) را داشت میزان خوراک مصرفی بعد از هشت هفته کاهش پیدا کرد. به طور کلی هیچ اثری بر روی میزان تولید تخم مرغ و یا کیفیت تخم مرغ مشاهده نشد.
تاثیر عوامل تغذیه اى متفاوتى مثل دریافت انرژى , اسید لینولئیک , پروتئین و میتونین و کولین بروى اندازه تخم مرغ در این تحقیق لحاظ شده است. عموماً آزمایش هاى انجام شده در دو مرحله رشد و تخمگذارى به عمل آمده ولى ظاهراً دستکارى کردن مواد مغذى جیره در دوره رشد نسبت به حالت مطلوب تغذیه ، تأثیری بر اندازه تخم مرغ ندارد.
دانشمندان دانشگاه تگزاس اثر را بر روی رشد و تعیین قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی و میزان انرژی قابل متابولیسم در جوجه های گوشتی را بررسی کردند . انها تخمین زدند که 55 کیلو کالری در هر کیلوگرم، افزایش انرژی قابل متابولیسم و بهبود هضم کربوهیدراتها را به همراه خواهد داشت.
اسیدهای آمینه و قابلیت هضم آن
مهمترین عامل استفاده کنجاله سویا در صنعت مرغداری میزان قابل توجه اسیدهای آمینه موجود در آن است. کنجاله سویا دارای بهترین کیفیت پروتئینی در بین منابع پروتئین گیاهی است. میزان اسید آمینه لایزین در سویا بالاست اما از نظر میتونین و سیستین کمبود دارد. اولین و دومین اسید آمینه محدود کننده کنجاله سویا متیونین و هیستیدین میتوان نام برد.
آزمایشاتی به منظور تعیین احتیاجات لیزین و اسیدهای آمینه گوگرد دار قابل هضم در مرحله اول رشد انجام شد. جیره طیور بر پایه کنجاله سویا و پروتئین لحاظ شد و نتایج این آزمایش احتیاجات لیزین و اسیدهای آمینه گوگرد دار قابل هضم برای رشد جوجه را مشخص کرد. لازم به ذکر است ترئونین سومین اسید آمینه مورد استفاده در جیره غذایی طیور بر پایه کنجاله سویا می تواند باشد .
بر اساس توانایی پرنده برای محدودیت یا عدم محدودیت در ساخت , اسید های آمینه ضروری را می توان به سه گروه دسته بندی کرد :
1) لیزین و ترئونین که ماده واسطه پیش ساز نداشته و صد درصد مقدار مورد نیاز آنها باید توسط جیره ای که داده می شود تامین شود .
2) لوسین , ایزولوسین و والین که می توانند توسط متابولیت های پیش ساز ساخته شوند , اما تولید آنها بسیار محدود بوده و ممکن لست 2 تا 5 درصد نیاز را تامین کنند .
3) آرژنین و هیستیدین نیز می توانند از مواد حد واسط طی سوخت و ساز عمومی ساخته شوند
پروتئین ها از واحدهایی بنام اسید آمینه تشکیل شده اند و حدود 20 درصد وزن یک مرغ و 5/12 درصد وزن تخم مرغ از آنها ترکیب یافته است بعضی اسیدهای آمینه به واسطه انتقال گروه آمینی ازاسیدهای آمینه دیگر بوجود می آیند . ولی تعدادی تحت عنوان اسیدهای آمینه ضروری به اندازه کافی در بدن حیوان ساخته نمی شوند این دسته اسیدهای آمینه عبارتنداز : آرژنین ، متیونین ، لوسین ، ایزولوسین ، گلوتامین ، هستیدین ، فنیل آلانین ، لیزین ، تریپتوفان ، تره ئونین و والین . در تعادل جیره عموما پنج اسید آمینه آرژنین ، تریپتوفان ، لیزین ، متیونین ، و سیستین را ملاک قرار می دهند . اصولا پروتئین ها شامل : دو منبع گیاهی و حیوانی است که با توجه به خصوصیات ذکر شده می توان تا حدودی از ترکیب انها استفاده نمود معمولا فرآورده های با منشا حیوانی توازن اسید آمینه بهتری دارند و قادرند مواد معدنی ضروری و ویتامین ها را تامین کنند در حال حاضر در تهیه خوراک طیور استفاده از مکملهای پروتئینی حیوانی کمتر از سابق است.
یشترین اهمیت کنجاله سویا مربوط به پروتئین آن می گردد اما به همراه پروتئین ترکیبات دیگری نیز در آن وجود دارد . همچنین به منظور مقایسه نیاز طیور و مقدار مواد غذایی که این کنجاله می تواند فراهم نماید نیازهای غذایی جوجه های گوشتی در سنین مختلف درج گردیده است .
مقایسه میزان پروتئین کنجاله سویا و دیگر منابع پروتئینی
درمجموع میتوان گفت کنجاله سویا ، ماده غذایی مناسبی جهت تامین پروتئین جیره طیور می باشد که از لحاظ اقتصادی بهداشتی و ترکیبات موجود حائز اهمیت است با توجه به عوامل محدود کننده استفاده زیاد در جیره طیور توصیه می شود حتی الامکان ازمکملهای پروتئینی مناسب همچون کنجاله کنجد ، پودر ماهی و غلات ویتامین ها و منابع تامین کننده فسفر و کلسیم استفاده گردد بدین ترتیب می توان جیره غذایی مناسبی مشتمل بر انواع مختلف مواد غذایی تهیه نمود.
تاثیر حرارت بر کیفیت اسیدهای آمینه
پروتئینهایى که به عنوان مکمل براى تأمین اسیدآمینه ضرورى در جیره هاى طیور به کار می رود و قبل از مصرف بایستى مراحل عمل آورى را بگذرانند معمولاً منابع پروتئین گیاهى در معرض روغن گیری قرار مى گیرند یا جهت تخریب بازدارنده ها حرارت داده می شوند اگر این مراحل عمل آورى بدرستى انجام نشود ممکن است به کیفیت پروتئین خسارت وارد شود .
کیفیت اسیدهای آمینه پروتئین های حیوانی نسبت به گیاهی ارجحیت دارد اما هزینه بالای این پروتئین ها موجب شده تا از پروتئین های نباتی استفاده شود . کنجاله سویا نسبت به دیگر مواد گیاهی باردارنده کمتری داشته و اسیدهای آمینه لازم را فراهم می نماید بنابراین صنعت مرغداری از این منبع پروتئین می تواند تا میزان بالایی استفاده کند .
