تاثیر تنش گرمایی بر اسیدوز شکمبه ای در گاوهای شیری
شدت تنش گرمایی با سطح دما و رطوبت محیط پیرامون بستگی دارد. دامنه آسایش گرمایی از 13- تا 25 درجه سانتیگراد می باشد. در این دامنه دمایی، آسایش حیوان بهینه بوده و دمای بدن او بین 38/4 درجه و 39/4 درجه می باشد. تنش گرمایی در دمای 38 درجه سانتیگراد و رطوبت 50 درصد ایجاد شده و باعث افزایش تولید اسیدهای چرب فرار در شکمبه، افزایش له له زدن، کاهش مصرف خوراک و اسیدوز شکمبه ای می شود.
در دوره تنش گرمایی رطوبتی عواملی مانند، کاهش مصرف ماده خشک با کاهش نسبت مصرف علوفه، سطوح بالای کربوهیدرات های قابل تخمیر، کاهش نشخوار، کاهش ترشح بزاق، کاهش قدرت بافری شکمبه به علت افزایش خروج دی اکسید کربن با هوای بازدم و کاهش pH شکمبه باعث بروز اسیدوز شکمبه می شوند، نشان داده شده که اسیدوز شکمبه ای موجب تخریب دیواره شکمبه، تولید مواد سمی توسط باکتری ها کاهش هضم فیبر، کاهش مصرف خوراک، کاهش سنتز پروتئین میکروبی، کاهش تولید و در نهایت باعث لنگش و کاهش بازده تبدیل غذایی می شود به علاوه، ثابت شده اسیدوز بر وضعیت کلی سلامت و بهداشت حیوان، باروری و تولید مثل و طول عمر گاو تاثیر گذار می باشد. به منظور کاهش تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از تنش گرمایی رطوبتی به ویژه اسیدوز شکمبه ای راهکارهای متعددی ارائه شده که از جمله آن می توان به تغذیه جیره های دارای انرژی بالا و علوفه های با کیفیت مناسب و مدیریت جایگاه اشاره کرد.
نقش تغذیه الیاف موثر فیزیکی بر اسیدوز شکمبه ای
دیواره سلولی مواد خوراکی را به دو بخش دیواره سلولی موثر و دیواره سلولی موثر از نظر فیزیکی می توان تقسیم کرد که هدف از دیواره سلولی موثر تامین حداقل الیاف مورد نظر برای حفظ درصد چربی شیر است و فرضیه الیاف موثر فیزیکی به مشخصه فیزیکی دیواره سلولی (بر اساس اندازه ذرات) مربوط می شود که فعالیت جویدن و ماهیت دو فازی محتویات شکمبه ای را متاثر می سازد و در واقع باعث تشکیل لایه علوفه در سطح مایعات شکمبه می گردد که تحریک نشخوار و نگهداری حرکات طبیعی شکمبه را در پی خواهد داشت.
با تغذیه علوفه خرد شده بلند به گاوها می توان محل هضم نشاسته را از شکمبه به روده ها تغییر، زمان جویدن و نشخوار را افزایش و ترشح بزاق و مواد بافری را افزایش داد و در نهایت باعث کاهش بروز اسیدوز شکمبه ای می شود.
نشان داده شده که اسیدوز شکمبه ای موجب تخریب دیواره شکمبه، کاهش هضم فیبر، کاهش مصرف خوراک، کاهش سنتز پروتئین میکروبی، کاهش تولید و در نهایت باعث لنگش و کاهش بازده تبدیل غذایی می شود. غلظت دیواره سلولی توصیه شده برای جیره غذایی گاوهای تغذیه شده با یونجه، سیلاژ ذرت و دانه ذرت آسیاب شده (به عنوان منبع نشاسته) در سطح 25 درصد ماده خشک جیره است به این شرط که 19 درصد آن از دیواره سلولی علوفه باشد.
اندازه علوفه خردشده، نحوه خوراک دهی، استفاده از مکلمل های بافری، وضعیت فیزیولوژیکی دام، سطح پروتئین و عصاره اتری جیره از مواردی هستند که روی میزان دیواره سلولی جیره تاثیر می گذارند.
لازم به ذکر است که حداقل غلظت دیواره سلولی باید به گونه ای افزایش یابد که از حداکثر غلظت های کربوهیدرات های غیر فیبری توصیه شده بیشتر نباشد. برای اندازه گیری فیبر موثر فیزیکی روش های مختلفی بعمل می آید که یکی از آنها استفاده از غربال با سوراخ های 1/8 میلی متر است که نسبتی از ماده خشک (دیواره سلولی) که روی غربال باقی می ماند را می تواند برای تجزیه روزمره الیاف موثر از لحاظ فیزیکی در خوراک قابل کاربرد باشد.
تهیه و تدوین:
علی اصغر آخوندی دانشجوی دوره کارشناسی علوم دامی دانشگاه شهید باهنر کرمان
حدیث غفاری دانشجوی دوره کارشناسی علوم دامی دانشگاه شهید باهنر کرمان
امید دیانی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان
