اهمیت فسفر و کاربرد آنزیم فیتاز در تغذیه طیور

اهمیت فسفر و کاربرد آنزیم فیتاز در تغذیه طیور

مقدمه: بخش اعظم فسفر موجود در مواد خوراکی با منشاء گیاهی  مخصوصاً در دانه غلات به صورت متصل به اسید فیتیک است که اصطلا حا فسفر فیتاتی نامیده می شود.

فسفرفیتاتی در دانه غلات و بقولات به ترتیب 50تا 75 در صد کل فسفر موجود در دانه را بخود اختصاص میدهد. فیتات با تشکیل کمپلکس نا محلول بامواد معدنی همانند نیکل، کبالت،منگنز،آهن و روی در جذب آنها ایجاد اختلال نموده و موجب کمبود آنها در انسان و دام و افزایش دفع آنها در مدفوع می شود.

از طرف دیگر پایین بودن قابلیت دسترسی فسفر موجود در منابع گیاهی علاوه  بر افزایش نیلز به استفاده از منابع فسفر غیر آلی از طریق تجمع در خاکهای زراعی،شسته شدن از طریق زه آبها و عوامل فرساینده شدید خاک،وارد آبهای سطحی شده و موجب افزایش الودگی آب رودخانه ها، جویبارها و در یاچه ها میشود.مطالعات انجام گرفته بیانگر این است که میزان دفع فسفر در مدفوع خوک و طیور بیشتر از فسفر موجود در مدفوع سایر دامها می باشد،که این خود موجب افزایش حساسیت در ارتباط با آلودگی های زیست محیطی دفع فضولات خوک و طیور  شده است.

با توجه به مطالب ذکر شده و بالا بودن قیمت نسبی منابع غیر آلی فسفر در مقایسه با منابع کلسیم جیره مطالعات زیادی جهت بررسی راهکارهای کاهش دفع فسفر از طریق مدفوع انجام گرفته است که می توان به مواردی همانند کاهش سطح فسفر خوراک، استفاده از برنامه تغذیه مرحله ای فسفر، پرورش جداگانه جنس نر و ماده، تنظیم جیره بر اساس فسفر قابل دسترس بجای فسفر کل و اخیراًاستفاده از آنزیم فیتاز اشاره نمود.

پس از آزمایشاتی در قرن 18 که موجب  روشن شدن  نقش کلسیم و فسفر در ساخت و نگهداری استخوانها در بدن گردید نشان داده شد که کمبود این عناصر میتواند به میزان زیادی عملکرد تولیدی انواع دامها و طیور را تحت تاثیر قرار دهند.

اگرچه فسفر به میزان زیادتر از کلسیم در منابع خوراکی مورد استفاده طیوروجود  دارد،ولی متاسفانه بخش اعظم فسفر موجود در منابع گیاهی بدلیل اتصال به اسید فیتیک، جهت طیور غیر قابل استفاده می باشد. از طرف دیگر منابع معدنی فسفری توسط طیور بدون اشکال نبوده و حتماًقبل از مصرف مصرف بایستی مورد عمل آوری شیمیایی خاص قرار بگیرند. که این موجب افزایش هزینه های تهیه این منابع می گردد.

 

برخی عوامل موثر بر جذب فسفر:

جذب فسفر در دوازدهه و از طریق جذب فعال و غیر فعال یا انتشار انجام می گیرد.نتایج مطالعات انجام  گرفته بر روی جذب فسفر بیانگر این می باشند که عوامل زیادی از جمله سطح کلسیم و فسفر جیره، نسبت بین کلسیم و فسفر ، میزان ویتامین Dجیره، سن پرندگان و غیره میتوانند میزان جذب فسفر رادر طیور تحت تاثیر قرار دهند. شکل ساختمانی فسفر از جمله عواملی است که جذب را تحت تاثیر قرار می دهد. بطور کلی اشکال معدنی فسفر بهتر از اشکال آلی آنها جذب میگردند. بعنوان مثال اسید فیتیک یا فسفر بهتر از اشکال آلی آنها جذب می گردند. بعنوان مثال اسید فیتیک یا فیتات یکی از اشکال آلی فسفر می باشد،که معمولا در دانه غلات و سایر دانه ها وجود دارد که قبل از جذب حتماًبایستی گروههای فسفاتی آن با استفاده از آنزیم فیتاز از ملکول مر بوطه جدا شوند. از طرف دیگر قابلیت جذب اشکال غیر آلی یا معدنی فسفاتها نیز متغیر می باشد، بعنوان مثال ارتو فسفاتها  بهتر از متافسفاتها جذب و اینها نیز بهتر از پیرو فسفاتهاجذب میشوند.

اکنون مشخص شده  است وجود مقادیر بالای آهن ،آلومینیم یا منیزیم نیز می تواند با تشکیل فسفاتهای نا محلول موجب اختلال در جذب کلسیم و فسفر شوند. از نظر تئوری جیره های دارای مقادیر بالای چربی با تشکیل صابونهای نمکی نا محلول مو جب کاهش جذب کلسیم می شوند، اگر چه این وضعیت بدلیل پایین بودن میزان چربی در خوراک طیور بندرت اتفاق می افتد.

اسیدیته یاPHدستگاه گوارش عامل دیگری است که جذب مواد معدنی از جمله فسفر را تحت تاثیر قرار می دهد. چنین بنظر می رسد که اثرات مثبت اسیدیته عمدتاً از طریق افزایش میزان محلولیت این عنصر در نقطه تماس با غشاهای جذبی در روده باریک باشد.

 

احتیاجات فسفر:

مطالعات انجام گرفته توسط محققان مختلف بیانگر این می باشد که مقادیر فسفر مورد نیاز طیور از تغییر پذیری بالایی بر خوردار بوده و عوامل بسیار زیادی همانند میزان ضایعات اندوژنوز،سن،نژاد،مرحله فیزیولوژیکی،میزان تولید،نسبت کلسیم به فسفر،میزان خوراک مصرفی، میزان سایر مواد معدنی در جیره همانند منگنز،فلوئور و شکل شمیایی منابع مورد استفاده می توانند مقادیر احتیاجات طیور به این عنصر را تحت تاثیر قرار دهند.

 

منابع فسفر:

با توجه به اینکه بخش اعظم جیره حیوانات تک معده همانند خوک و طیور از غلات و مکملهای پروتئینی(همانند کنجاله سویا) تشکیل شده است،ظاهراً میتوان چنین استنباط نمود که اقلام خوراکی معمول قادر به تامین فسفر مورد نیاز این حیوانات میباشند. متاسفانه همچنانکه در جدول ذیل ملاحضه می شود، تنها مقادیر اندکی از فسفر موجود در منابع گیاهی جهت تغذیه طیور قابل استفاده می باشند، که این موضوع استفاده از مکملهای معدنی را ضروری نموده است.

 

سطوح کلسیم و فسفر در بعضی از منابع خوراکی مورد استفاده طیور

 

نام ماده خوراکی

فسفر کل(%)

فسفر قابل دسترس(%)

سبوس گندم

15/1

2/0

دانه گندم،زمستانه قرمز و سخت

37/0

13/0

دانه تریتیکاله

3/0

1/0

دانه جو

36/0

17/0

یولاف

27/0

05/0

دانه ذرت

28/0

08/0

کنجاله سویا،بدون پوسته،روغن کشی با حلال

62/0

22/0

 

 

مکمل های فسفری:

معمولاً جهت تامین فسفات مورد نیاز طیور از منابعی همانند فسفاتهای کلسیم (دی و مونو کلسیم فسفات)،سنگهای فسفاته فلوئور زدایی شده،پودر استخوان، فسفتهای آمونیوم(مونو آمونیوم فسفات،دی آمونیوم فسفات و سدیم تری پلی فسفات) و اسید فسفریک استفاده می شود.

متاسفانه اکثر منابع فسفاته بصورت خام جهت طیور قابل استفاده نبوده و بایستی قبل از استفاده تحت عمل آوری حرارتی قرار گیرند.جیره طیور از نظر فسفر تقریباً غنی می باشد، ولی بخش عمده فسفر موجود در بخش گیاهی جیره همانند ذرت،سویا،سایر غلات وکنجاله های پروتئینی بصورت متصل به فیتین وجود دارد. متاسفانه طیور و سایر حیوانات تک معده بخوبی قادر به استفاده از این منبع فسفری نبوده وبا دفع آن از طریق مدفوع،موجب آلودگی آبهای آزاد و سایر اکوسیستمهای طبیعی می شوند.

 

ساختمان اسید فیتیک:

اسید فیتیک یا مایواینوزیتول1،2،3،4،5،6-هگزا کیس دی هیدروژن فسفات از نظر ساختمانی از یک حلقه مایواینوزیتولی تشکیل شده است که بطور کامل توسط شش گروه فسفاتی،فسفوریله شده است.ساختمان شیمیایی مولکول اسید فیتیک  که از پتانسیل بالای جهت تشکیل کلیک با کاتیو نهای چند ظرفیتی برخوردار می باشد.

کمپلکس تشکیل شده با zn2+ دارای بالاترین میزان پایداری و سپس به ترتیب نزولی کمپلکس های تشکیل شده با کاتیو نهای u2+,ni2+,co2+,mn2+ca2+,fe2+  دارای پایداری بالا می باشند.

 

مقدار اسید فیتیک منابع گیاهی:

اسید فیتیک در دانه گیاهان عمدتا بعنوان شکل ذخیره ای فسفر عمل می نماید. میزان اسید فیتیک موجود در دانه غلات(ذرت،جو،گندم ویولاف) و بقولات(همانند نخود) تقریباً در حدود 25/0% بر اساس ماده خشک می باشد. به طور کلی مشخص گردیده است که کنجاله دانه های روغنی دارای مقادیر بالاتری فسفر فیتات می باشند. بر اساس بررسی های انجام گرفته مشخص گردیده است که به طور میانگین در حدود70 درصد فسفر موجود در اقلام خوراکی گیاهی به صورت فسفر فیتاتی می باشند.

اسید فیتیک در طبیعت میتواند در دیواره سلولهای گیاهی تشکیل فیتات داده و با مواد معدنی(با یونهایk+ mg+  و تا حدودی با یونهای ( ca+پروتیئن هاو یا نشاسته ایجاد باند نماید.

 

اثرات زیست محیطی فیتات:

بخش اصلی آلودگی رودخانه ها و دریاچه های ایلات متحده آمریکا ناشی از بخش کشاورزی و علی الخصوص فضولات حیوانی می باشد.نتایج بررسی انجام گرفته در کشورهلند بیانگر این هستند که حدود80درصد تجمع اضافی مواد معدنی  در محیط زیست ناشی از واحدهای دامپروری می باشد، که این امر موجب تصویب قوانینی در ارتباط با محدودیت استفاده از فضولات حیوانی در واحدهای زراعی آن کشور شده است.

 

 

با توجه به اینکه فسفرفیتاتی هضم نشده منبع اصلی فسفر موجود در فضولات حیوانی می باشد،هر عاملی که بتواند موجب کاهش فسفر فیتاتی غیر قابل دسترس در این فضو لات شود،میتواند در کاهش آلودگی ناشی از فسفر مازاد در بخش دامپروری و در نتیجه تعدیل اثرات منفی مر بوطه موثر باشد.

 

اثرات نا مطلوب تغذیه ای فیتات:

فیتات با تشکیل کمپلکس نا محلول با مواد معدنی همانند نیکل،کبالت،منگنز،آهن، کلسیم،مس،روی کاهش قابلیت دسترسی و اختلال در جذب آنها موجب کمبود این مواد معدنی در انسان و دام می شود.

اسید فیتیک همچنین می تواند خواص تغذیه ای و فعالیتی پروتئین ها را تحت تاثیر قرار دهد. کاهش قابلیت دسترسی مواد معدنی ناشی از وجود فیتات به چندین عامل دیگر از جمله وضعیت تغذیه ای و فعالیتی پروتئین را تحت تاثیر قرار دهد. کاهش قابلیت دسترسی مواد معدنی ناشی از وجود فیتات به چندین عامل دیگر از جمله وضعیت تغذیه ای مصرف کننده،غلظت مواد معدنی و فیتات در مواد خوراکی و فیتات در مواد خوراکی، توانایی حاملین اندوژنوز داخل مخاط روده در جذب مواد معدنی متصل شده به فیتات و سایر اجزاء جیره(پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای و ترکیبات پلی فنلیک)،هضم و یا هیدرولیز فیتات توسط آنزیم فیتاز و یا فسفاتاز در داخل روده،روش عمل آوری و قابلیت هضم مواد خوراکی وابسته می باشد.

گزارشاتی در ارتباط با مهارت فعالیت آنزیمهای تریپسین،پپسین و آلفا آمیلاز توسط اسید فیتیک وجود دارد. در ارتباط با اثرات منفی اسید فیتیک بر روی فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز هنوز روشن نشده است که آیا مهار فعالیت این آنزیم بدلیل تشکیل کمپلکس بین اسید فیفتیک با خود آنزیم می باشد و یا اینکه در ارتباط با تشکیل کمپلکس با یون  Ca++ مورد نیاز جهت فعالیت آنزیم است. راهکارهای کاهش دفع فسفر فیتاتی از طریق فضولات و همچنین افزایش توانایی استفاده طیور از منابع فسفری گیاهی بصورت زیر پیشنهاد گردیده است:

- استفاده از غلات دارای مقادیر پایین تر فسفر فیتاتی نسبتبه دانه های معمول

- تغذیه مرحله ای و یا تغذیه طیور در حد نزدیک به احتیاج آنها به فسفر غیر فیتاتی

- افزودن آنزیم فیتاز به جیره طیور و سایر حیوانات تک معده

 

 
کلمات کلیدی آنزیم فسفر فیتاز
نظرات شما
  •  

    محمود غراوی گفت : ۹۱/۰۷/۲۵

    عالی بود

    پاسخ...
نظر خود را ثبت نمایید
  • موارد زیر جهت نمایش تایید نخواهد شد:
  • ۱- در متن شماره همراه و آدرس الکترونیکی درج شود
  • ۲ - در متن از جملات و الفاظ غیر عرف استفاده شود
  • ۳ - متن انگلیسی یا پینگلیش تایپ شود
Copyright © 2006 - 2024 ITPNews.com