خلاصه
هدف از تولک بردن، نگهداری بیشتر به علت صرفه جویی در هزینه زمان پرورش و نیز تنظیم تولید برای عرضه جوجه در زمان های مناسب است. ضمن اینکه با تولک بردن گله، کیفیت تخم مرغ های حاصله نیز نسبت به سیکل اول از پیشرفت قابل ملاحظه ای برخوردار خواهد شد. وزن جوجه های حاصل در سیکل دوم تولید به طور محسوسی بیش از سیکل اول می باشد. در کلیه روش های تولک لازم است 30 تا 31% از وزن بدن مرغ ها کاسته شده و خصوصا"چربی اطراف دستگاه تناسلی از بین رود تا مرغ برای تولید مجدد آماده گردد. هر چه طول مدت ترک تولید و استراحت گله بیشتر باشد عملکرد آن در سیکل دوم بهتر است. مطلوب ترین حالت زمانی است که 8 هفته پس از شروع برنامه گرسنگی، تولید گله به مرز 5%برسد. با افزایش سن گله، عملکرد سیکل دوم کاهش یافته و لذا مناسب ترین سن برای تولک بردن گله های بیش از 65 هفته توصیه نمی شود. خروس ها حساس تر بوده و لذا در زمان تولک به رسیدگی بیشتری نیاز دارند. در هرحالت ترزیق خروس جوان به گله می تواند سبب قابلیت جوجه درآوری گردد.
مقدمه
تولک بردن گله های تخمگذار از دهه 1930 در آمریکا متداول بوده است. تقریبا" تمامی اطلاعات و آمار موجود در خصوص تولک بردن و نیز اکثر آزمایش های انجام شده همگی در خصوص گله های تخمگذار بوده و لذا منابع بسیار محدودی در خصوص گله های مادر گوشتی در دسترس می باشد. اخیرا"در ایران نیز تولک بردن گله های مادر گوشتی به طور جدی مطرح شده و برخی از مزارع پرورش دهنده مرغ مادر، اقدام به این کار نموده اند. البته نتایج حاصله متفاوت بوده و عملکردهای متفاوتی برای سیکل دوم تولید گزارش شده است، لکن هدف این مقاله پرداختن به اصول و چهار چوب لازم در تولک بردن مرغ ها، بررسی و بحث پیرامون برخی روش های متداول و نیز ارایه نتایج آخرین تحقیقات انجام شده در این خصوص می باشد. البته لازم به ذکر است که تولک بردن مرغ های مادر به کار و تحقیق بیشتری نیاز دارد تا کلیه ابهامات آن برطرف گردد. با توجه به رواج روز افزون تولک بردن مرغ های مادر در ایران، امید است این مقاله بتواند مورد استفاده متخصصان و مدیران مزارع قرار گیرد.
اصول لازم برای تولک بردن گله ها
1-کاهش وزن بدن:
کاهش وزن بدن به خاطر زایل شدن چربی های اضافی بدن، قطع کامل تولید و آماده شدن کامل دستگاه تناسلی برای تولید مجدد می باشد. به نظر می رسد که کاهش وزن یکی از عواملی است که ماندگاری (livability) پرنده را بالا برده و در حفظ سلامت پرنده نیز نقش دارد. میزان کاهش وزن لازم به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها میزان هماهنگی گله است. چنانچه یکنواختی گله پایین باشد، کاهش وزن بیشتری برای یک برنامه تولک موفق لازم است. مناسب ترین میزان کاهش وزن که طی آزمایش ها و تجارب مختلف بدست آمده است، 27 تا 31 درصد می باشد. 20 درصد کاهش وزن، حتی سبب قطع کامل تولید نیز نمی شود. چنانچه 25 تا 30 درصد از وزن پرنده کاسته نگردد، چربی های اطراف دستگاه تناسلی نیز از بین نرفته و لذا غدد ترشح کننده کلسیم نمی تواند وظیفه خود را که همان تامین کلسیم جهت ساخت پوسته سخت تخم مرغ می باشد، به خوبی به انجام رسانند. کاهش وزن بدن در فصل تابستان به ملایمت بوده و نسبت به زمستان به مدت زمان بیشتری نیاز دارد. به همین دلیل چنین به نظر می رسد که گله هایی که در فصل تابستان تولک برده می شوند، در سیکل دوم تولید عملکرد بالاتری نسبت به گله های تولک برده شده در زمستان دارند. کاهش 31 درصدی از وزن بدن، سبب افزایش تولید در سیکل دوم، کاهش تعداد تخم مرغ های غیر قابل جوجه کشی، افزایش وزن مخصوص تخم مرغ ها و افزایش وزن پوسته تخم مرغ شده و به طور کلی عملکرد گله را در سیکل دوم تولید افزایش می دهد. کاهش بیش از حد وزن نیز (تا حد 35%) سبب افزایش تلفات تولک، افزایش مرغ های وازده و کاهش تولید در سیکل دوم می گردد. برای کاهش وزن روش های مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
1-1-گرسنگی:
این روش متداول ترین و ساده ترین روش برای تولک بردن مرغ ها می باشد. پرندگان وحشی در حالت پرریزی طبیعی، برای مدت زیادی از خوردن غذا امتناع می ورزند. در این روش تا کاهش 31% از وزن بدن، هیچ غذایی به مرغ ها داده نمی شود. مدت زمان این گرسنگی برای مرغ های تخمگذار 10 الی 14 روز می باشد، ولی در مرغ های مادر به طور محسوسی بیشتر بوده و معمولا"بین 18 تا 21 روز می باشد و به عواملی نظیر تراکم گله، دمای محیط، یکنواختی، نژاد و وزن بدن در شروع برنامه تولک بستگی دارد. برخی اوقات برنامه قطع دان همراه با برنامه قطع آب صورت می گیرد. لکن به خاطر جلوگیری از افزایش استرس توصیه می شود قطع آب خصوصا" در فصول گرما انجام نگیرد. در روش گرسنگی، ظرف 4 الی 5 روز تولید به طور کامل قطع می شود. استفاده از منابع کلسیم در طی چند روز اول گرسنگی سبب کاهش تعداد تخم مرغ های لمبه و غیر قابل جوجه کشی می گردد و نیز موجب می شود که آسیب کمتری به استخوان بندی مرغ ها برای شروع سیکل دوم وارد گردد.
برخی اوقات برای کاهش استرس گله و نیز کاستن از میزان تلفات احتمالی، گله در طی چند مرحله در معرض گرسنگی قرار گرفته و در فواصل این مراحل، دان و یا دانه جو و یا گندم مصرف می کند. در این روش برنامه قطع آب نیز امکان پذیر می باشد. در این روش مدت زمان رژیم غذایی طولانی تر خواهد بود و کاهش وزن در مدت طولانی تری بدست خواهد آمد.
1-2-استفاده از فلز روی (zinc) در جیره:
پیش از این تصور می شد که فلز روی در اثر کاهش اشتها و قطع مصرف دان، سبب تولک رفتن گله می شود. البته این امر صحت داشته، اما تاثیر روی بیشتر از اینکه صرفا"در قطع اشتها نقش داشته باشد می باشد تحقیقات انجام شده در این خصوص نشان می دهد که آنتاگونیسم موجود بین روی و کلسیم سبب خنثی سازی تاثیرات کلسیم در تخمدان می گردد. روی بر شکل گیری CAMP (cyclic adenosine monophosphate و تولید پروژسترون درسلول های تخمدان (Granulosa cell) تاثیر منفی دارد. میزان پروژسترون خون در مرغ هایی که از جیره های حاوی روی مصرف کرده اند، پایین تر از حالت عادی است. از سوی دیگر روی سبب جلوگیری از تولید استرویید ها و گنادوتروپین ها شده و این خود سبب آتروفی فولیکول ها می گردد. منابع قابل استفاده حاوی روی عبارتند از: اکسید روی، استات روی و سولفات روی.
مصرف 20000 ppm روی به شکل اکسید، سبب قطع کامل تولید ظرف 5 روز می گردد. استفاده از اکسید روی و یا استات روی به مقدار 10000 ppm نیز سبب قطع تولید در طی 6 روز می شود. چنانچه از هیچ منبع تامین کننده کلسیم در جیره استفاده نشود، استفاده از 2800 ppm روی در جیره نیز سبب بروز علایم مشابه می گردد.
پس از مصرف روی، تراکم آن در بافت های نرم نظیر لوزالمعده، کبد و کلیه به سرعت بالا می رود ولی بعد از تعویض جیره، مقدار روی به سرعت کاهش می یابد. در بافت های سخت نظیر استخوان، پس از تغییر جیره مقدار روی همچنان بالا می ماند. همچنین استفاده از روی سبب طولانی تر شدن دوره بازگشت به تولید می شود.
بهترین منبع روی برای استفاده در برنامه های تولک، اکسید روی است. در آزمایش های به عمل آمده، اختلاف معنی داری بین عملکرد سیکل دوم تولید در روش گرسنگی و استفاده از روی دیده نشده است. لازم است منابع روی مورد استفاده عاری از ترکیبات سرب باشند زیرا این ترکیبات سمی و خطرناک هستند.
1-3-استفاده از غلات:
این روش در کشورهایی مانند استرالیا که قوانین حمایت از حیوانات بسیار قوی می باشد متداول است. در این روش به مدت 10 الی 15 روز از غلاتی نظیر جو و یا گندم به میزان سرانه 100 گرم برای هر روز استفاده می شود. کاهش وزن مرغ ها در این حالت زیاد نبوده و حداکثر 10 الی 15 درصد می باشد. با توجه به اینکه از نتایج استفاده از این روش اطلاعاتی منتشر نشده است و تجارب به عمل آمده در ایران نیز نتایج قابل استنادی نداشته است، لذا استفاده از این روش، به علت نیاز به بررسی و مطالعه بیشتر توصیه نمی شود.
1-4-سایر روش ها:
می توان با کاهش میزان سدیم جیره و یا استفاده از داروهایی نظیر Enheptin ید و پروژسترون، گله ها را تولک برد. این روش ها مرسوم نبوده و از نظر اجرایی نیز عملا" مشکل و یا حتی بعضا" غیر ممکن می باشد.
2-حداقل استرس:
تولک رفتن به خودی خود یک استرس کامل برای مرغ می باشد. لذا باید برنامه های تولک به گونه ای اجرا شوند که مرغ ها تحت حداقل استرس ممکن قرار گیرند. متداول ترین روش که در قطع تولید نیز دخالت دارد کاهش شدت و مدت نور است. آرام نگه داشتن سالن، جلوگیری از ایجاد سر و صدای اضافی و عدم انجام رفت و آمد های غیرضروری در سالن به آرامش مرغ ها کمک می کند. نظریاتی نیز وجود دارد حاکی از این که مصرف ویتا مین c خصوصا" در خروس ها سبب کاهش استرس و افزایش قدرت ماندگاری پرنده می گردد. استفاده از روی به جای روش گرسنگی نیز سبب کاهش استرس می گردد. به نظر می رسد که استفاده از آمینو اسیدها به میزان 50ppm سبب کاهش استرس می گردد.
در مواردی دیده شده است که گله در زمان تولک دچار کانی بالیسم (canibalism) شده و برخی اوقات تلفات قابل توجهی نیز بابت همین مساله متحمل شده اند. با استفاده از روش های معمول مقابله با کانی بالیسم نظیر کاهش شدت نور، پاشیدن جو در داخل سالن و استفاده از اشیاء قرمز رنگ می توان کانی بالیسم را در گله کاهش داد. لذا برای انجام یک برنامه تولک موفق، حصول اطمینان از سلامت گله قبل از شروع تولک نیز از مواردی است که لازم است از قبل پیش بینی گردد. برنامه های نوری مختلفی وجود دارد که دو نوع آن متداول تر است:
1-2-روش اول:
استفاده از 8 ساعت نور به مدت 2 هفته پیش از شروع برنامه تولک و ادامه آن در طول برنامه، علاوه بر اینکه استرس حاصله را کم می کند، سبب توقف زودتر تولید تخم مرغ شده و میزان تولید در سیکل دوم را نیز افزایش می دهد.
2-2-روش دوم:
می توان پیش از شروع برنامه تولک، نور را به مدت یک هفته به 24 ساعت افزایش داده و همزمان با شروع گرسنگی آن را به 10 ساعت کاهش داد. زیرا این مدت در زیر آستانه تحریک هیپوفیز قرار دارد و لذا سبب تحریک تخمگذاری نمی گردد. در عین حال به خاطر اینکه مدت زمان بیشتری را برای حرکت و فعالیت مرغ فراهم می آورد، سبب مصرف سریع تر ذخیره های چربی پرنده می شود. در عین حال این برنامه سبب می شود دوره بازگشت به تولید طولانی تر گردد. این برنامه بیشتر برای سالن های باز که در آنها امکان کاهش نور تا 8 ساعت وجود ندارد، سفارش می شود. علاوه بر تغییر در مدت نور لازم است شدت آن نیز کاهش یابد. این امر علاوه بر ایجاد استرس کمتر، سبب جلوگیری از بروز کانی بالیسم نیز می گردد. برای افزایش میزان نور نیز روش های مختلفی پیشنهاد شده است. چنانچه بازگشت سریع به تولید مورد نظر باشد می توان بلا فاصله پس از شروع مجدد دان، میزان نور را به 16 ساعت و شدت آن را به اندازه طبیعی بازگرداند. در غیر اینصورت لازم است افزایش نور آرام آرام و در طی چند مرحله صورت پذیرد.
3-بازگشت به تولید:
کاهش بیش از 31% از وزن موجب بروز لطماتی به گله می گردد. افزایش تلفات تولک و کاهش عملکرد تولید در سیکل دوم شده است. لذا لازم است پس از 30% کاهش وزن، مجدا" مرغ ها تغذیه شوند. این مرحله بسیار حساس بوده و نقش اصلی در تعیین طول مدت استراحت گله به عهده دارد. برای تغذیه مجدد گله و بازگشت به مرحله دوم سیکل تولید دو روش مختلف وجود دارد.
1-3-بازگشت به تولید بلند مدت (دوره ترک تولید طولانی):
چنانچه پس از پایان گرسنگی، گله با غذایی تغذیه گردد که فقط تامین کننده نیازهای متابولیکی بدن و ترمیم ضایعات باشد و افزایش میزان دان نیز آرام باشد، طول مدت استراحت گله طولانی تر خواهد شد. آزمایش های مختلف نشان رارهان که افزایش طول مدت استراحت سبب بهبود عملکرد در سیکل دوم تولید می گردد و علاوه برآن کیفیت تخم مرغ حاصله نیز بهبود می یابد. به نظر می رسد استراحت بیشتر مرغ و خصوصا" دستگاه تناسلی وی، سبب تولید بهتر در سیکل دوم می گردد.
2-3- بازگشت به تولید کوتاه مدت (دوره ترک تولید کوتاه):
چنانچه بخواهیم گله پس از کاهش وزن لازم، سریعا" به تولید بازگردد، بهتر است تغذیه گله را با جیره مرغ های تخمگذار شروع کنیم. علاوه بر این، چنانچه گله با مقدار کمی بیشتر از غذا تغذیه شود نیز شروع به تولید زودتر صورت خواهد پذیرفت. به عبارت دیگر کمیت و کیفیت غذای مصرفی در افزایش یا کاهش طول مدت استراحت نقش اساسی به عهده دارند. در دوره ترک تولید کوتاه، تولید سریع تر آغاز خواهد شد، لیکن عملکرد ها نسبت به حالت قبل کمی پایین تر خواهد بود.
می توان در زمان استراحت گله و بازگشت مجدد به تولید، از 2 و یا حتی 3 جیره مختلف استفاده نمود. در این جیره ها توجه به میزان اسیدهای آمینه گوگرد دار (به خاطر جانشینی پرهای ریخته شده) و نیز درصد کلسیم حاﺋز اهمیت بسیار است. وجود 15 الی 16 درصد پروتئین خام، 2500 کیلوکالری انرژی و 0/7 تا 0/8 درصد اسیدهای آمینه گوگردی را می توان از خصوصیات لازم جیره مصرفی در مرحله بازگشت به تولید دانست. لازم است پس از شروع نشانه گذاری در داخل سالن ها، مقدار کلسیم جیره افزایش یابد. بهترین حالت زمانی حاصل می گردد که گله 8 هفته پس از شروع برنامه گرسنگی به حد 5% تولید رسیده و نیز کاهش وزن متحمل شده را جبران نماید. تعیین روش بازگرداندن گله به تولید بیش از هر چیز به عوامل اقتصادی و پس از آن مدیریت گله بستگی دارد.
نحوه برخورد با خروس ها
در مورد خرو سها می توان به روش های ذیل عمل نمود:
1-چنانچه خروس جانشین به تعداد کافی در دسترس باشد، می توان کلیه خروس ها را حذف نمود.
2-چنانچه منابع خروس موجود محدود باشد می توان خروس های وازده و ضعیف را حذف نموده و بقیه را تولک برد. پس از پایان برنامه تولک لازم است کمبود خروس گله با خروس جوان جانشین شود.
3-خروس ها را از مرغ ها جدا نموده و به جای تولک بردن آنها جیره محدود با پروتیین و کلسیم پایین در اختیار آنها قرار داد تا کمی از وزن اضافی خود را از دست دهند (15/5%پروتیین خام، 0/9%کلسیم) در این حالت ضایعات خروس کمتر بوده و نیز توانایی تولید مثلی خود را حفظ می نماید. برنامه های نوری اجرا شده بر روی مرغ ها، در اینجا نیز قابل اجرا است.
4-خروس ها را بدون هیچگونه تغییری در برنامه نگهداری و تغذیه آنها وارد سیکل دوم نماییم. در مورد نتایج حاصله از این روش اطلاعات و یا تجربه عملی گزارش نشده است. در هر حالت لازم است در شروع سیکل دوم نسبت مرغ به خروس برابر 10 به 1 بوده و نیز تعدادی خروس جوان به گله اضافه شود.
عملکردهای مورد انتظار
لازم است در روز شروع برنامه تولک، گله را وزن کرده و حتی المقدور تعداد بیشتری پرنده را توزین نمود. عملکرد سیکل دوم باید 24 هفته قابل قبول باشد. طی تجارب انجام شده در ایران تا 84% و در آمریکا حتی تا 88% جوجه درآوری در گله های تولک برده شده مشاهده شده است. در عین حال میانگین وزن جوجه های حاصل نیز 3 تا 5 گرم سنگین تر از سیکل اول تولید می باشد. سن گله نیز در زمان شروع تولک و در عملکرد سیکل دوم دخالت دارد. در خصوص سن مناسب برای تولک بردن گله، نظرات مختلفی اراﺋه شده است و تعیین مناسب ترین سن برای این کار نیاز به کار و تحقیق بیشتری دارد، ولی اظهار شده است که مناسب ترین سن برای تولک بردن گله های مادر گوشتی 55 هفتگی می باشد، اگر چه این مرغ ها را تا سن 65 هفتگی نیز می توان تولک برد.
REFERENCE:
1-قربانی،عزت الله(1372).استفاده از درجه حرارت سالن جهت بهبود برنامه تولک بری .چکاوک .دوره دوم.شماره 24:18-20
2-مهتدی،قاسم(1372).گزارشی از تولک بردن درمرغ مادر گوشتی. چکاوک .دوره دوم.شماره 10:19-1
3-Andrews,D.K:Berry,W.D.and Brake,J.(1987).Effect of lithing program and nutrition on reproductive performance of molted singlecomb white leghorn hens.poultry Sci.66:1298-1305
4-Brake,M;Brake,J ;McDaniel ,G.R.(1983the relationship between body weight loss during an induced molt and post molt egg production ,egg weight &shell quality in caged layers. .poultry Sci.62:409-413
5- Brake,J.(1984). Induced moulting of broiler breeders.poultry Digest,june: 242-244
6- Brake,J.(1993).Recent avdvances in induced moulting.poultry Sci.72:929-931
7- Brake,J.(1994)progress in induced moulting .poultry international.june:44-46
8-Breeding,S.W; Brake,j; Garlich J.D .(1992).Molt induced by dietary zinc in a low-calcium diet. poultry Sci.71:168-180
9- Garlich J.D; Parkhurst,C.R.(1982).Increaseed egg production by calcium supplementation duringthe initial fasting period of forced molt. . poultry Sci.61:955-960
10-Johmson,A.L;Brake. J. (1992).Zinc-induced molt:Evidence for a direct inhibitory effect on granulose cell steroidogenesis.poultry Sci,71:161-167
11-McCormic,C.C ; Cunningham,D.L.(1987).Performance and physiological profiles of high dietary zinc and fasting as methods of inducing a forced rest:A direct comparison poultry Sci,66:1007-1013
12-Rolands,D.A; Brake.J.(1982)Influnence of premolt production on postmolt performance with explanation for improvement in egg production due to force molting. poultry Sci,61:2473-2481
هدف از تولک بردن، نگهداری بیشتر به علت صرفه جویی در هزینه زمان پرورش و نیز تنظیم تولید برای عرضه جوجه در زمان های مناسب است. ضمن اینکه با تولک بردن گله، کیفیت تخم مرغ های حاصله نیز نسبت به سیکل اول از پیشرفت قابل ملاحظه ای برخوردار خواهد شد. وزن جوجه های حاصل در سیکل دوم تولید به طور محسوسی بیش از سیکل اول می باشد. در کلیه روش های تولک لازم است 30 تا 31% از وزن بدن مرغ ها کاسته شده و خصوصا"چربی اطراف دستگاه تناسلی از بین رود تا مرغ برای تولید مجدد آماده گردد. هر چه طول مدت ترک تولید و استراحت گله بیشتر باشد عملکرد آن در سیکل دوم بهتر است. مطلوب ترین حالت زمانی است که 8 هفته پس از شروع برنامه گرسنگی، تولید گله به مرز 5%برسد. با افزایش سن گله، عملکرد سیکل دوم کاهش یافته و لذا مناسب ترین سن برای تولک بردن گله های بیش از 65 هفته توصیه نمی شود. خروس ها حساس تر بوده و لذا در زمان تولک به رسیدگی بیشتری نیاز دارند. در هرحالت ترزیق خروس جوان به گله می تواند سبب قابلیت جوجه درآوری گردد.
مقدمه
تولک بردن گله های تخمگذار از دهه 1930 در آمریکا متداول بوده است. تقریبا" تمامی اطلاعات و آمار موجود در خصوص تولک بردن و نیز اکثر آزمایش های انجام شده همگی در خصوص گله های تخمگذار بوده و لذا منابع بسیار محدودی در خصوص گله های مادر گوشتی در دسترس می باشد. اخیرا"در ایران نیز تولک بردن گله های مادر گوشتی به طور جدی مطرح شده و برخی از مزارع پرورش دهنده مرغ مادر، اقدام به این کار نموده اند. البته نتایج حاصله متفاوت بوده و عملکردهای متفاوتی برای سیکل دوم تولید گزارش شده است، لکن هدف این مقاله پرداختن به اصول و چهار چوب لازم در تولک بردن مرغ ها، بررسی و بحث پیرامون برخی روش های متداول و نیز ارایه نتایج آخرین تحقیقات انجام شده در این خصوص می باشد. البته لازم به ذکر است که تولک بردن مرغ های مادر به کار و تحقیق بیشتری نیاز دارد تا کلیه ابهامات آن برطرف گردد. با توجه به رواج روز افزون تولک بردن مرغ های مادر در ایران، امید است این مقاله بتواند مورد استفاده متخصصان و مدیران مزارع قرار گیرد.
اصول لازم برای تولک بردن گله ها
1-کاهش وزن بدن:
کاهش وزن بدن به خاطر زایل شدن چربی های اضافی بدن، قطع کامل تولید و آماده شدن کامل دستگاه تناسلی برای تولید مجدد می باشد. به نظر می رسد که کاهش وزن یکی از عواملی است که ماندگاری (livability) پرنده را بالا برده و در حفظ سلامت پرنده نیز نقش دارد. میزان کاهش وزن لازم به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها میزان هماهنگی گله است. چنانچه یکنواختی گله پایین باشد، کاهش وزن بیشتری برای یک برنامه تولک موفق لازم است. مناسب ترین میزان کاهش وزن که طی آزمایش ها و تجارب مختلف بدست آمده است، 27 تا 31 درصد می باشد. 20 درصد کاهش وزن، حتی سبب قطع کامل تولید نیز نمی شود. چنانچه 25 تا 30 درصد از وزن پرنده کاسته نگردد، چربی های اطراف دستگاه تناسلی نیز از بین نرفته و لذا غدد ترشح کننده کلسیم نمی تواند وظیفه خود را که همان تامین کلسیم جهت ساخت پوسته سخت تخم مرغ می باشد، به خوبی به انجام رسانند. کاهش وزن بدن در فصل تابستان به ملایمت بوده و نسبت به زمستان به مدت زمان بیشتری نیاز دارد. به همین دلیل چنین به نظر می رسد که گله هایی که در فصل تابستان تولک برده می شوند، در سیکل دوم تولید عملکرد بالاتری نسبت به گله های تولک برده شده در زمستان دارند. کاهش 31 درصدی از وزن بدن، سبب افزایش تولید در سیکل دوم، کاهش تعداد تخم مرغ های غیر قابل جوجه کشی، افزایش وزن مخصوص تخم مرغ ها و افزایش وزن پوسته تخم مرغ شده و به طور کلی عملکرد گله را در سیکل دوم تولید افزایش می دهد. کاهش بیش از حد وزن نیز (تا حد 35%) سبب افزایش تلفات تولک، افزایش مرغ های وازده و کاهش تولید در سیکل دوم می گردد. برای کاهش وزن روش های مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
1-1-گرسنگی:
این روش متداول ترین و ساده ترین روش برای تولک بردن مرغ ها می باشد. پرندگان وحشی در حالت پرریزی طبیعی، برای مدت زیادی از خوردن غذا امتناع می ورزند. در این روش تا کاهش 31% از وزن بدن، هیچ غذایی به مرغ ها داده نمی شود. مدت زمان این گرسنگی برای مرغ های تخمگذار 10 الی 14 روز می باشد، ولی در مرغ های مادر به طور محسوسی بیشتر بوده و معمولا"بین 18 تا 21 روز می باشد و به عواملی نظیر تراکم گله، دمای محیط، یکنواختی، نژاد و وزن بدن در شروع برنامه تولک بستگی دارد. برخی اوقات برنامه قطع دان همراه با برنامه قطع آب صورت می گیرد. لکن به خاطر جلوگیری از افزایش استرس توصیه می شود قطع آب خصوصا" در فصول گرما انجام نگیرد. در روش گرسنگی، ظرف 4 الی 5 روز تولید به طور کامل قطع می شود. استفاده از منابع کلسیم در طی چند روز اول گرسنگی سبب کاهش تعداد تخم مرغ های لمبه و غیر قابل جوجه کشی می گردد و نیز موجب می شود که آسیب کمتری به استخوان بندی مرغ ها برای شروع سیکل دوم وارد گردد.
برخی اوقات برای کاهش استرس گله و نیز کاستن از میزان تلفات احتمالی، گله در طی چند مرحله در معرض گرسنگی قرار گرفته و در فواصل این مراحل، دان و یا دانه جو و یا گندم مصرف می کند. در این روش برنامه قطع آب نیز امکان پذیر می باشد. در این روش مدت زمان رژیم غذایی طولانی تر خواهد بود و کاهش وزن در مدت طولانی تری بدست خواهد آمد.
1-2-استفاده از فلز روی (zinc) در جیره:
پیش از این تصور می شد که فلز روی در اثر کاهش اشتها و قطع مصرف دان، سبب تولک رفتن گله می شود. البته این امر صحت داشته، اما تاثیر روی بیشتر از اینکه صرفا"در قطع اشتها نقش داشته باشد می باشد تحقیقات انجام شده در این خصوص نشان می دهد که آنتاگونیسم موجود بین روی و کلسیم سبب خنثی سازی تاثیرات کلسیم در تخمدان می گردد. روی بر شکل گیری CAMP (cyclic adenosine monophosphate و تولید پروژسترون درسلول های تخمدان (Granulosa cell) تاثیر منفی دارد. میزان پروژسترون خون در مرغ هایی که از جیره های حاوی روی مصرف کرده اند، پایین تر از حالت عادی است. از سوی دیگر روی سبب جلوگیری از تولید استرویید ها و گنادوتروپین ها شده و این خود سبب آتروفی فولیکول ها می گردد. منابع قابل استفاده حاوی روی عبارتند از: اکسید روی، استات روی و سولفات روی.
مصرف 20000 ppm روی به شکل اکسید، سبب قطع کامل تولید ظرف 5 روز می گردد. استفاده از اکسید روی و یا استات روی به مقدار 10000 ppm نیز سبب قطع تولید در طی 6 روز می شود. چنانچه از هیچ منبع تامین کننده کلسیم در جیره استفاده نشود، استفاده از 2800 ppm روی در جیره نیز سبب بروز علایم مشابه می گردد.
پس از مصرف روی، تراکم آن در بافت های نرم نظیر لوزالمعده، کبد و کلیه به سرعت بالا می رود ولی بعد از تعویض جیره، مقدار روی به سرعت کاهش می یابد. در بافت های سخت نظیر استخوان، پس از تغییر جیره مقدار روی همچنان بالا می ماند. همچنین استفاده از روی سبب طولانی تر شدن دوره بازگشت به تولید می شود.
بهترین منبع روی برای استفاده در برنامه های تولک، اکسید روی است. در آزمایش های به عمل آمده، اختلاف معنی داری بین عملکرد سیکل دوم تولید در روش گرسنگی و استفاده از روی دیده نشده است. لازم است منابع روی مورد استفاده عاری از ترکیبات سرب باشند زیرا این ترکیبات سمی و خطرناک هستند.
1-3-استفاده از غلات:
این روش در کشورهایی مانند استرالیا که قوانین حمایت از حیوانات بسیار قوی می باشد متداول است. در این روش به مدت 10 الی 15 روز از غلاتی نظیر جو و یا گندم به میزان سرانه 100 گرم برای هر روز استفاده می شود. کاهش وزن مرغ ها در این حالت زیاد نبوده و حداکثر 10 الی 15 درصد می باشد. با توجه به اینکه از نتایج استفاده از این روش اطلاعاتی منتشر نشده است و تجارب به عمل آمده در ایران نیز نتایج قابل استنادی نداشته است، لذا استفاده از این روش، به علت نیاز به بررسی و مطالعه بیشتر توصیه نمی شود.
1-4-سایر روش ها:
می توان با کاهش میزان سدیم جیره و یا استفاده از داروهایی نظیر Enheptin ید و پروژسترون، گله ها را تولک برد. این روش ها مرسوم نبوده و از نظر اجرایی نیز عملا" مشکل و یا حتی بعضا" غیر ممکن می باشد.
2-حداقل استرس:
تولک رفتن به خودی خود یک استرس کامل برای مرغ می باشد. لذا باید برنامه های تولک به گونه ای اجرا شوند که مرغ ها تحت حداقل استرس ممکن قرار گیرند. متداول ترین روش که در قطع تولید نیز دخالت دارد کاهش شدت و مدت نور است. آرام نگه داشتن سالن، جلوگیری از ایجاد سر و صدای اضافی و عدم انجام رفت و آمد های غیرضروری در سالن به آرامش مرغ ها کمک می کند. نظریاتی نیز وجود دارد حاکی از این که مصرف ویتا مین c خصوصا" در خروس ها سبب کاهش استرس و افزایش قدرت ماندگاری پرنده می گردد. استفاده از روی به جای روش گرسنگی نیز سبب کاهش استرس می گردد. به نظر می رسد که استفاده از آمینو اسیدها به میزان 50ppm سبب کاهش استرس می گردد.
در مواردی دیده شده است که گله در زمان تولک دچار کانی بالیسم (canibalism) شده و برخی اوقات تلفات قابل توجهی نیز بابت همین مساله متحمل شده اند. با استفاده از روش های معمول مقابله با کانی بالیسم نظیر کاهش شدت نور، پاشیدن جو در داخل سالن و استفاده از اشیاء قرمز رنگ می توان کانی بالیسم را در گله کاهش داد. لذا برای انجام یک برنامه تولک موفق، حصول اطمینان از سلامت گله قبل از شروع تولک نیز از مواردی است که لازم است از قبل پیش بینی گردد. برنامه های نوری مختلفی وجود دارد که دو نوع آن متداول تر است:
1-2-روش اول:
استفاده از 8 ساعت نور به مدت 2 هفته پیش از شروع برنامه تولک و ادامه آن در طول برنامه، علاوه بر اینکه استرس حاصله را کم می کند، سبب توقف زودتر تولید تخم مرغ شده و میزان تولید در سیکل دوم را نیز افزایش می دهد.
2-2-روش دوم:
می توان پیش از شروع برنامه تولک، نور را به مدت یک هفته به 24 ساعت افزایش داده و همزمان با شروع گرسنگی آن را به 10 ساعت کاهش داد. زیرا این مدت در زیر آستانه تحریک هیپوفیز قرار دارد و لذا سبب تحریک تخمگذاری نمی گردد. در عین حال به خاطر اینکه مدت زمان بیشتری را برای حرکت و فعالیت مرغ فراهم می آورد، سبب مصرف سریع تر ذخیره های چربی پرنده می شود. در عین حال این برنامه سبب می شود دوره بازگشت به تولید طولانی تر گردد. این برنامه بیشتر برای سالن های باز که در آنها امکان کاهش نور تا 8 ساعت وجود ندارد، سفارش می شود. علاوه بر تغییر در مدت نور لازم است شدت آن نیز کاهش یابد. این امر علاوه بر ایجاد استرس کمتر، سبب جلوگیری از بروز کانی بالیسم نیز می گردد. برای افزایش میزان نور نیز روش های مختلفی پیشنهاد شده است. چنانچه بازگشت سریع به تولید مورد نظر باشد می توان بلا فاصله پس از شروع مجدد دان، میزان نور را به 16 ساعت و شدت آن را به اندازه طبیعی بازگرداند. در غیر اینصورت لازم است افزایش نور آرام آرام و در طی چند مرحله صورت پذیرد.
3-بازگشت به تولید:
کاهش بیش از 31% از وزن موجب بروز لطماتی به گله می گردد. افزایش تلفات تولک و کاهش عملکرد تولید در سیکل دوم شده است. لذا لازم است پس از 30% کاهش وزن، مجدا" مرغ ها تغذیه شوند. این مرحله بسیار حساس بوده و نقش اصلی در تعیین طول مدت استراحت گله به عهده دارد. برای تغذیه مجدد گله و بازگشت به مرحله دوم سیکل تولید دو روش مختلف وجود دارد.
1-3-بازگشت به تولید بلند مدت (دوره ترک تولید طولانی):
چنانچه پس از پایان گرسنگی، گله با غذایی تغذیه گردد که فقط تامین کننده نیازهای متابولیکی بدن و ترمیم ضایعات باشد و افزایش میزان دان نیز آرام باشد، طول مدت استراحت گله طولانی تر خواهد شد. آزمایش های مختلف نشان رارهان که افزایش طول مدت استراحت سبب بهبود عملکرد در سیکل دوم تولید می گردد و علاوه برآن کیفیت تخم مرغ حاصله نیز بهبود می یابد. به نظر می رسد استراحت بیشتر مرغ و خصوصا" دستگاه تناسلی وی، سبب تولید بهتر در سیکل دوم می گردد.
2-3- بازگشت به تولید کوتاه مدت (دوره ترک تولید کوتاه):
چنانچه بخواهیم گله پس از کاهش وزن لازم، سریعا" به تولید بازگردد، بهتر است تغذیه گله را با جیره مرغ های تخمگذار شروع کنیم. علاوه بر این، چنانچه گله با مقدار کمی بیشتر از غذا تغذیه شود نیز شروع به تولید زودتر صورت خواهد پذیرفت. به عبارت دیگر کمیت و کیفیت غذای مصرفی در افزایش یا کاهش طول مدت استراحت نقش اساسی به عهده دارند. در دوره ترک تولید کوتاه، تولید سریع تر آغاز خواهد شد، لیکن عملکرد ها نسبت به حالت قبل کمی پایین تر خواهد بود.
می توان در زمان استراحت گله و بازگشت مجدد به تولید، از 2 و یا حتی 3 جیره مختلف استفاده نمود. در این جیره ها توجه به میزان اسیدهای آمینه گوگرد دار (به خاطر جانشینی پرهای ریخته شده) و نیز درصد کلسیم حاﺋز اهمیت بسیار است. وجود 15 الی 16 درصد پروتئین خام، 2500 کیلوکالری انرژی و 0/7 تا 0/8 درصد اسیدهای آمینه گوگردی را می توان از خصوصیات لازم جیره مصرفی در مرحله بازگشت به تولید دانست. لازم است پس از شروع نشانه گذاری در داخل سالن ها، مقدار کلسیم جیره افزایش یابد. بهترین حالت زمانی حاصل می گردد که گله 8 هفته پس از شروع برنامه گرسنگی به حد 5% تولید رسیده و نیز کاهش وزن متحمل شده را جبران نماید. تعیین روش بازگرداندن گله به تولید بیش از هر چیز به عوامل اقتصادی و پس از آن مدیریت گله بستگی دارد.
نحوه برخورد با خروس ها
در مورد خرو سها می توان به روش های ذیل عمل نمود:
1-چنانچه خروس جانشین به تعداد کافی در دسترس باشد، می توان کلیه خروس ها را حذف نمود.
2-چنانچه منابع خروس موجود محدود باشد می توان خروس های وازده و ضعیف را حذف نموده و بقیه را تولک برد. پس از پایان برنامه تولک لازم است کمبود خروس گله با خروس جوان جانشین شود.
3-خروس ها را از مرغ ها جدا نموده و به جای تولک بردن آنها جیره محدود با پروتیین و کلسیم پایین در اختیار آنها قرار داد تا کمی از وزن اضافی خود را از دست دهند (15/5%پروتیین خام، 0/9%کلسیم) در این حالت ضایعات خروس کمتر بوده و نیز توانایی تولید مثلی خود را حفظ می نماید. برنامه های نوری اجرا شده بر روی مرغ ها، در اینجا نیز قابل اجرا است.
4-خروس ها را بدون هیچگونه تغییری در برنامه نگهداری و تغذیه آنها وارد سیکل دوم نماییم. در مورد نتایج حاصله از این روش اطلاعات و یا تجربه عملی گزارش نشده است. در هر حالت لازم است در شروع سیکل دوم نسبت مرغ به خروس برابر 10 به 1 بوده و نیز تعدادی خروس جوان به گله اضافه شود.
عملکردهای مورد انتظار
لازم است در روز شروع برنامه تولک، گله را وزن کرده و حتی المقدور تعداد بیشتری پرنده را توزین نمود. عملکرد سیکل دوم باید 24 هفته قابل قبول باشد. طی تجارب انجام شده در ایران تا 84% و در آمریکا حتی تا 88% جوجه درآوری در گله های تولک برده شده مشاهده شده است. در عین حال میانگین وزن جوجه های حاصل نیز 3 تا 5 گرم سنگین تر از سیکل اول تولید می باشد. سن گله نیز در زمان شروع تولک و در عملکرد سیکل دوم دخالت دارد. در خصوص سن مناسب برای تولک بردن گله، نظرات مختلفی اراﺋه شده است و تعیین مناسب ترین سن برای این کار نیاز به کار و تحقیق بیشتری دارد، ولی اظهار شده است که مناسب ترین سن برای تولک بردن گله های مادر گوشتی 55 هفتگی می باشد، اگر چه این مرغ ها را تا سن 65 هفتگی نیز می توان تولک برد.
REFERENCE:
1-قربانی،عزت الله(1372).استفاده از درجه حرارت سالن جهت بهبود برنامه تولک بری .چکاوک .دوره دوم.شماره 24:18-20
2-مهتدی،قاسم(1372).گزارشی از تولک بردن درمرغ مادر گوشتی. چکاوک .دوره دوم.شماره 10:19-1
3-Andrews,D.K:Berry,W.D.and Brake,J.(1987).Effect of lithing program and nutrition on reproductive performance of molted singlecomb white leghorn hens.poultry Sci.66:1298-1305
4-Brake,M;Brake,J ;McDaniel ,G.R.(1983the relationship between body weight loss during an induced molt and post molt egg production ,egg weight &shell quality in caged layers. .poultry Sci.62:409-413
5- Brake,J.(1984). Induced moulting of broiler breeders.poultry Digest,june: 242-244
6- Brake,J.(1993).Recent avdvances in induced moulting.poultry Sci.72:929-931
7- Brake,J.(1994)progress in induced moulting .poultry international.june:44-46
8-Breeding,S.W; Brake,j; Garlich J.D .(1992).Molt induced by dietary zinc in a low-calcium diet. poultry Sci.71:168-180
9- Garlich J.D; Parkhurst,C.R.(1982).Increaseed egg production by calcium supplementation duringthe initial fasting period of forced molt. . poultry Sci.61:955-960
10-Johmson,A.L;Brake. J. (1992).Zinc-induced molt:Evidence for a direct inhibitory effect on granulose cell steroidogenesis.poultry Sci,71:161-167
11-McCormic,C.C ; Cunningham,D.L.(1987).Performance and physiological profiles of high dietary zinc and fasting as methods of inducing a forced rest:A direct comparison poultry Sci,66:1007-1013
12-Rolands,D.A; Brake.J.(1982)Influnence of premolt production on postmolt performance with explanation for improvement in egg production due to force molting. poultry Sci,61:2473-2481
