مقدمه:
مایکو توکسین ها از مواد تولیدی توسط قارچ ها تحت شرایط مختلف بوده و در همه جای دنیا وجود دارند. این سموم دانه های غلات و بقولات را خصوصا در مناطق خنک و معتدل آلوده می کنند. بیشترین میزان تولید سم در دمای 20 تا 25 درجه بوده و انواع مواد اولیه و خوراک طیور در مزرعه می توانند به این سم آلوده شوند. در میان انواع مایکوتوکسین ها، اکراتوکسین ها موجب بروز مشکلات زیادی در تولیدات دامی هستند.
اکراتوکسین از مشتقات ایزوکومارین و محصول اصلی بیشتر گونه های آسپرژیلوس و پنی سلیوم است. اکراتوکسین A OTA)) فراوانترین و سمی ترین مایکوتوکسین در میان این گروه و از گونه نفروتوکسین ها است که باعث بروز صدمات جدی در کلیه،کاهش وزن گیری، کاهش بهره وری خوراک و افزایش شیوع بیماریها شده و ضمنا توانایی سرکوب سیستم ایمنی را نیز دارد.
بیماریزایی:
اکراتوکسین از قوی ترین سموم قارچی در خوراک طیور بوده و از نظر عامل تلفات در طیور، قویتر از انواع آفلاتوکسین نیز می باشد. در بسیاری موارد مصرف مداوم جیره ای که به مقدار کمی از این نوع سم آلوده است، منجر به تلفات مستقیم نمی شود بلکه با کاهش عملکرد گله موجب ضرر اقتصادی در پایان دوره پرورش خواهدشد.
عوارض دیگر آن افت ضریب تبدیل، کاهش رشد، صدمه به بافتهای حیاتی بدن و ایجاد غده های سرطانی در مثانه و میز راه می باشد. وجود آن در جیره مرغهای تخمگذار باعث نازک شدن پوسته تخم مرغ، کاهش تولید و افزایش در صد تخم مرغ های حاوی لکه گوشت و خون می شود. از دیگر اثرات اکراتوکسین افزایش مصرف آب و دفع ادرار به دلیل صدمه به کلیه ها است که باعث خیس شدن بستر و ایجاد مشکلات مربوط به بستر خیس می شود.
اکراتوکسین، حساسیت به عفونتهای باکتریایی و ویروسی را نیز افزایش داده و به ویژه سبب تشدید عفونتهای ناشی از سالمونلا در طیور می شوند. به عبارت دیگر سالمونلا ها در حضور اکراتوکسین قدرت بیماریزایی بیشتری خواهند داشت. مطالعه روی حیوانات نشان داد که اکراتوکسین A جذب شده از دستگاه گوارش و توبولهای کلیه، می تواند وارد چرخه کبدی شده و بعد از خروج از کبد دوباره جذب شود. این صدمات بازتاب وجود اکراتوکسین A در جیره است که بر بیشتر دستگاههای بدن اثر منفی گذاشته و انواع مشکلات ثانویه را نیز ایجاد می کند. در پرنده هایی که خوراک آلوده مصرف می کنند سلولهای ایمنی بدن آنها (ماکروفاژها) به سرعت کاهش پیدا کرده و این سم به ترتیب باعث تضعیف سیستم ایمنی و حساسیت در مقابل امراض می شود. اگر مصرف خوراک آلوده به اکراتوکسین توسط طیور ادامه یابد به دلیل انباشتگی این سم در گوشت و تخم مرغ، حتی سلامت انسانها نیز می تواند به خطر بیافتد.
نشانه های کلینیکی و کالبد گشایی:
با روش های مختلف آنالیزی بالاترین میزان اکراتوکسین A در کلیه هاو بعد از آن در کبد دیده شد. در کالبد گشایی پرنده هایی که خوراک آلوده مصرف کرده بودند کلیه ها متورم و رنگ پریده بوده، غشای بیرونی و داخلی آنها متخلخل است، خون مردگی، خونریزی و افزایش مشخص در اندازه کلیه ها و تحلیل رفتن سلولهای اپیتلیال در توبولها از علائم مشخص مسمومیت با اکراتوکسین می باشد. پرخونی غشای بیرونی و خطوط قرمز شعاعی در سطح کلیه نشانه نفوذ خون به لایه بیرونی است. در مرغهای تخمگذار به دلیل خونریزی، کبد کمرنگ می باشد. مشخصه بارز صدمه به کبد، تخلخل و لکه هایی پراکنده روی سلولها و وجود لکه های بیرنگ است، کبد بزرگ شده و خونریزی هم روی سطح آن دیده می شود. گروهی از سلولهای کبدی متخلخل یا سلولهای تحلیل رفته به صورت پراکنده در سطح پارانشیم کبدی مشاهده می شوند. بین مصرف خوراک آلوده به اکراتوکسین A و صدمه به کبد و کلیه در مرغهای با تولید بالا و ترشح چربی به سطح کبد، رابطه مستقیم وجود دارد.
پیشگیری:
مهمترین هدف این است که با توجه دقیق به سلامت خوراک، سلامت گله راتضمین کنیم زیرا مطالعات ثابت می کند که ا نباشتگی اکراتوکسین A در فرآورده های طیور باعث به خطر افتادن سلامت انسان ها نیز می شود. این سم می تواند با آلبومین خون باند شود و بنابراین برای مدت زمان طولانی می تواند در گوشت باقی بماند. از زمان شناسایی اثرات مضر این سم، لزوم مقابله با آن برای به حداقل اثرات مضر آن در حیوانات و انسان بسیار مشهود است. اکراتوکسین موجود در مواد غذایی را می توان با هیدرولیز کردن از بین برد، این واکنش به روش آنزیمی با کربوکسی پپتیداز A انجام می شود. با توجه به این واقعیت که مواد با قابلیت جذب سطحی بر علیه اکراتوکسین ها به اندازه کافی کارا نیستند تحقیقات زیادی برای پیدا کردن میکروارگانیزمی با قابلیت غیر فعال کردن اکراتوکسین A در دستگاه گوارش حیوانات انجام شد.
ازنمونه های مختلفی مانند مواد خوراکی دامی، پلاسمای خون، بافت کبد و کلیه، ادرار و مدفوع استفاده شد. با کشت انواع میکروارگانیزم ها در محیط های مختلف کشت، سویه ای که بیشترین قابلیت پیشگیری اثرات مضر اکراتوکسینA راداشته باشد شناسایی شد. سویه جدید مخمر " تریکوسپورون مایکوتوکسینی ورانز". نتیجه آزمایشی که بین گله هایی با مصرف خوراک آلوده به اکراتوکسینA و گروهی که همرا ه با این خوراک آلوده،اینسویه جدید را هم مصرف کردند نشان داد که گروهی از پرنده ها که خوراک آلوده به اکراتوکسین مصرف کرده بودند، مصرف خوراک بالاتر و ضریب تبدیل غذایی نامناسب تری نسبت به گروه دیگر که همراه با خوراک آلوده از این توکسین بایندر استفاده کرده بودند را داشتند. با افزودن این مخمر، عملکرد با توجه به مقدار مصرف خوراک و ضریب تبدیل به طور مشخصی بهبود یافت. میزان تلفات به طور واضحی در گروه توکسین دار بالاتر بوده و با افزودن این مخمر تلفات تا حدود 50 درصد کاهش یافت. استفاده از این مخمر می تواند اثرات مضر اکراتوکسین بر ماکروفاژها و سیستم ایمنی را کاهش داده و برای دستیابی به بهترین نتایج باید در تمام طول دوره مورد استفاده قرار گیرد.
نتیجه گیری:
1. مایکوتوکسین ها و از جمله اکراتوکسین با کاهش عملکرد گله و افت ضریب تبدیل و تاثیر مضر بر ارگانهای مختلف بدن سالانه باعث ضرر اقتصادی هنگفتی در صنعت طیور می شوند.
2. به دلیل حساسیت بیشتر واریته های امروزی طیور در مقابل عفونت ها و امراض، برای حفظ سلامت گله باید خوراکی سالم را در اختیار آنها قرار داد تا بتوانند حداکثر توان ژنتیکی خود را جهت بهبود عملکرد بروز دهند.
3. به دلیل اینکه این سموم در گوشت و تخم مرغ باقی می مانند لذا باید با تولید فرآورده های طیور عاری از این سموم از بروز عوارض احتمالی در ا نسان جلوگیری گردد.
