نقش تغذیه بر روی بهبود اسهال خونی جوجه‌های گوشتی

مقدمه

اسهال خونی نوعی بیماری انگلی است که توسط میکروبی از گروه پروتوزوآ ایجاد می‌شود. این بیماری از جمله بیماری‌های روده‌ای طیور است که تاکنون بسیار مورد بررسی قرار گرفته است. دلیل این امر شابع بودن این مرض و اثرات منفی آن بر روی صنعت طیور عنوان می‌شود. این عفونت به دلیل فرو بردن یکی از انواع Eimeria توسط طیور ایجاد می‌شود. تا کنون گونه‌های E.maxima، E.mitis،E.tenella ، E.necatrix،Eimeri acervulina  و E.praecox شناخته شده‌اند. که هر کدام ویژگی منحصر به فردی در رابطه با میزان شیوع ، درجه عفونت ، بیماری‌زایی و سیستم ایمنی دارند. تمام گونه ها در در لایه‌های داخلی روده تکثیر می‌شوند و از لحاظ آسیب شناسی اثر گونه‌های مختلف بر روی پرزهای مخاطی و بافت‌های داخلی متفاوت بوده و در اثر از دست دادن خون نهایتا به مرگ طیور منجر می‌شود. 

این بیماری از طریق داروهای ضداسهال پیشگیری می‌شود. در سال 1997 Chapman به این نتیجه رسید که استفاده بیش ار حد این قبیل داروها مقاومت بدن پرنده را بالا می‌برد، در ادامه به دنبال افزایش نگرانی افکار عمومی McEvoy در سال 2001 اثر این دسته داروها را در صنعت مرغداری بررسی کرد. 

در سال 1998 ، تحقیقات Williams اثر روش‌های مختلف را بر روی کنترل بیماری اسهال خونی آزمایش کرد . در این تحقیق به این نتیجه رسید که اسهال خونی یک بیماری انگلی از روده حیوانات در اثر تک یاخته کوکسیدیایی است. این بیماری از یک حیوان به دیگری و از طریق تماس با مدفوع و یا مصرف بافت آلوده انتقال می‌یابد. علامت اولیه این بیماری اسهال است که در موارد شدید تبدیل به اسهال خونی می‌شود. 

وی  در ادامه تحقیقات خود در سال 2002 و  Kitandu و Juranova در سال 2006 این امر را مطرح کردند که اسهال خونی یکى از مهمترین بیمارى هاى طیور در سراسر جهان بوده که توسط تک یاخته اى از جنس Eimeria ایجاد مى شود. گونه هاى مختلف Eimeria غالباً در روده ماکیان تاثیر می‌گذارند، این انگل ها در داخل سلولهاى روده میزبان رشد وتکثیر پیدا مى کنند. پرنده مبتلا رشد خوبى ندارد ، لاغر مى شود و ممکن است تلف شود . گاهى در عفونت هاى تحت بالینى عارضه ظاهرى وجود ندارد و تنها باعث اختلال در ضریب تبدیل غذایى مى شود. این بیمارى خسارات اقتصادى چشمگیرى را به دنبال خواهد داشت که باید هزینه هاى مربوط به داروهاى پیشگیرى و درمان اسهال خونی را هم به آن افزود.

در سال 2010 تیم تحقیقاتی Sharman به این موضوع دست یافت که واکسیناسیون جوجه‌ها تا 10 روزگی باید انجام بگیرد و این واکسیناسیون برای مرغ‌هایی که بر روی بستر پرورش ‌می‌یابند از اهمیت خاصی برخوردار است.

از آنجائیکه ایجاد مصونیت بر علیه Eimeria اختصاصی می باشد ، جهت دستیابی به مصونیت مناسب و کافی ، واکسن مصرفی باید شامل Eimeria مورد نظر باشد. 

در سال 2001 تحقیقاتVermeulen  و درسال 2002 Williams حاکی از آن بود که بر اساس ویژگی‌های سویه1 مورد نظر باید به عواملی چون بدخیمی و یا میزان مقاومت به یونوفورها توجه کرد. 

در گذشته نیز ایجاد مصونیت در جوجه های گوشتی مورد توجه و اهمیت قرار داشت و واکسیناسیون از سال 1950 بر روی جوجه‌ها انجام می‌شد. مصونیت در پرنده بخاطر مصرف دارو و به دلیل عدم حضور تعداد کافی انگل در محیط و تحریک نشدن سیستم ایمنی ممکن است ایجاد نشود. 

در ادامه Danforth  در سال 1998  و Williams در سال 2002 و Lee در سال 2011  اثر واکسیناسیون را بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که  تمایلی به انجام واکسیناسیون جوجه‌های گوشتی ندارند. دلیل اصلی آن‌را عمکرد ضعیف طیور ، کاهش وزن‌گیری پرنده و کاهش بازدهی غذا در جوجه‌های واکسینه شده عنوان کردند. 

رژیم غذایی پروتئینی و میزان آمینواسید

بر اساس تحقیقات بالینی انجام شده بر روی جوجه‌های گوشتی توسط Sherma در سال 1973 اطلاعات بدست آمده حاکی از آن بود که افزایش پروتئین در جیره دریافتی طیور بازدهی آن‌ها را بهبود می‌بخشد.  

 در سال 2011 گروه تحقیقاتی Lee آزمایش‌های گوناگونی بر روی میزان پروتئین دریافتی جوجه‌های گوشتی واکسینه شده در وعدۀ پیش خوراک  انجام داد که نتایج 20 تا 25 درصد را نشان می داد.

در این تحقیق نویسنده جنبه‌های منفی واکسیناسیون که قابل جبران با افزایش پروتئین دریافتی باشد را بررسی کرد. 

آنزیم‌ها  

محققین مصونیت واکسن با وجود میکروب‌های زندهٔ موجود و تاثیرات آن بر روی قابلیت هضم و جذب غذا را در سال 2011 بررسی کردند. 

فیتاز، آنزیمی است که در مرغداری‌هایی با مقیاس تجاری استفاده می‌شود و آنزیمی شناخته شده است که بازدهی جوجه‌های گوشتی و جذب مواد معدنی موجود در خوراک را بالا می‌برد. فیتاز در آزاد کردن فسفر از اسید فیتیک2 بسیار موثر است و در عین حال میزان جذب کلسیم را نیز بهبود می‌بخشد. 

اثرات این آنزیم بر روی جوجه‌های واکسینه شده نیز اثبات شده هرچندکه با نتایج آزمایش‌های آمده در زیر در تضاد است. 

تحقیقات انجام شده در سال 2011 تاثیر آنزیم فیتاز را بر روی Eimeria در مرغ‌های گوشتی  واکسینه شده بررسی کرد. در این تحقیقات مرغ‌های گوشتی به دو گروه تقسیم بندی شدند. گروه اول با خوراک حاوی فیتاز تغدیه شده و در خوراک گروه دوم از آنزیم فیتاز استفاده نشده بود. از سوی دیگر ،گروه آزمایشی و کنترل نیز وجود داشتند که گروه آزمایشی مرغ‌های واکسینه نشده و گروه کنترل مرغ‌های واکسینه شده بودند. بستر گروه‌ آزمایشی به ویروس E.acervulina و E.tenella آلوده شده بود. نتیجه تحقیق هیچ تفاوت آشکاری را نشان نداد در گروه تحت رژیم و واکسینه شده البته در شاخص‌های بازدهی طیور گروه آزمایش به شدت تحت تاثیر واکسیناسیون قرار داشت. 

گروه تحقیقاتی walk در سال 2011 سه نوع آنزیم فسفات موجود در بازار را بر روی بازدهی طیور، خاکستر استخوان مرغ‌های واکسینه‌شده با ویروس تضعیف شدهٔ اسهال خونی بررسی کرد.

نتیجه این تحقیق حاکی از این بود که انجام واکسیناسیون مصرف خوراک و روند وزن‌گیری جوجه‌های یک تا 21 روزه را سرعت می‌بخشد و استفاده از مکمل فیتاز بر روی بازدهی این جوجه‌ها تاثیری نداشت. 

باکتری‌های پروبیوتیکی و مخمرها

پروبیوتیک ها ترکیبات میکروبی زنده ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند. این میکروارگانیسم ها نه تنها ایجاد بیماری نمی کنند، بلکه از تکثیر و رشد باکتری های بیماری زا نیز در دستگاه گوارش حیوانات جلوگیری کرده و موجب افزایش میکروفلور مفید در سیستم گوارش طیور می شوند

از آنجاییکه پروبیوتیک ها باعث افزایش تعداد سلول های دیواره روده شوند می توانند سیستم ایمنی پرنده را تحت تاثیر قرار دهند.

 بر اساس تحقیقات Fuller و Williams در سال 1989  و Jin در سال 2000 ، پروبیوتیک‏ها در حفظ تعادل و ثبات میکروبیوتای روده نقش مهمی دارند. میکروبیوتا به عملکردهای گوارشی از جمله کنترل زمان انتقال، عادات روده‏ای، کنترل همزیستی مواد مغذی و تعدیل فعالیت سیستم ایمنی دستگاه گوارش کمک می کند. 

 ویژگی باکتری‌های پروبیوتیکی شامل رشد و بقای ارگانیسم ها در روند تولید محصول، نگهداری، و پس از مصرف در حین انتقال از معده به روده می باشند. دوز پروبیوتیک مصرف شده عامل مهمی است که بر تراکم موجود در بخش های مختلف دستگاه گوارش تاثیر می گذارد. 

پروبیوتیک ها همچنین ممکن است اختلالات میکروبیوتای روده را پس از درمان آنتی بیوتیکی به حداقل برسانند. 

بر اساس تحقیقات Dalloul و Lillehoj در سال 2005 پروبیوتیک ها ترکیبات میکروبی زنده ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند. این میکروارگانیسم ها نه تنها ایجاد بیماری نمی کنند، بلکه از تکثیر و رشد باکتری های بیماری زا نیز در دستگاه گوارش حیوانات جلوگیری کرده و موجب افزایش میکروفلور مفید در سیستم گوارش طیور می شوند. بدین ترتیب پروبیوتیک ها عبارتند از مکمل میکروبی زنده که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده بر میزبان اثرات مفید اعمال می کند.

تا به‌حال تحقیقات بسیار کمی در زمینه بررسی پروبیوتیک‌ها و انجام واکسیناسیون اسهال خونی انجام گرفته است .

هدف از آزمایشی که Stringfellow در سال 2011 انجام داد، در مرغ‌های واکسینه شده در مقابل اسهال خونی، میزان تاثیر مکمل‌های بروبیوتیکی تولیدی کارخانه Biomin و مصونیت‌سازی آن در مرغ‌های گوشتی در 21 روز اول را سنجید. 

 در این آزمایش از پروبیوتیک‌هایی که شامل باکتری‌های تولید کننده اسیدلاکتیک مانند: 

Enterococcus ، Faecium ، Pediococcus acidilctici ، Bifidobacterium animalis وLactobacillus reuteri که نحوه تجویز آن از طریق آب آشامیدنی بود استفاده شد. وی در این آزمایش میزان مصونیت ذاتی و اکتسابی در جوجه‌های واکسینه شده علیه اسهال خونی را سنجید . این آزمایش را در مرغ‌هایی با رژیم پروتئینی متفاوت (5 / 21 درصد در مقابل 22 درصد) تکرار کرد. نتیجه آزمایش گویای این بود که اثربخشی واکسن با میزان پروتئین دریافتی طیور تغییر نخواهد کرد. 

باید به این نکته توجه کرد که میزان اثربخشی واکسن و استفاده از مکمل‌های پروبیوتیکی به سن طیور بستگی دارد. بهترین نتیجه در بین جوجه‌های 14 روزه مشاهده شد.

وقتی مکمل‌های پروبیوتیکی به جوجه‌های واکسینه شده خورانده شد میزان اکسیداسیون مونوسیت‌ها3 وآنتی بادی هتروفیل‌ افزایش چشمگیری داشت. 

نتیجه دریافتی به راحتی قابل توضیح نیست زیرا در این آزمایش رابطه بین میزان مصونیت و پروبیوتیک‌های دریافتی طبق نظر محقق سنجیده شده و ممکن است زمان واکسینه شدن در این آزمایش بی‌تاثیر نباشد. 

مکمل‌های مخمری دومین مکملی هستند که به طور گسترده در صنعت مرغداری استفاده می‌شوند. این مکمل‌ها از لحاظ بالا بردن ارزش تغذیه‌ای و بهبود وضعیت رودهٔ طیور طبقه‌بندی می‌شوند. 

در سال 2012 میزان اثربخشی این محصولات بر روی جوجه‌های گوشتی که بطور آزمایشی به اسهال خونی مبتلا شده بودند  سنجیده شد، ولی بر اساس آزمایش رابطه ضعیفی بین اثر مخمرها و واکسن ضداسهال خونی بدست آمد. 

نتیجه گیری 

بر طبق آزمایشات انجام شده، تأثیر واکسینه کردن طیور بر کنترل اسهال خونی اثبات شده است، هرچند که گاهی اوقات عدم تمایل مرغداران دلیل کاهش موقتی واکسیناسیون طیور است.

در این مقاله به نقش امیدوارکنندهٔ خوراک طیور و بالا رفتن اثربخشی آن در مرغ‌های واکسینه شده بر علیه اسهال خونی اشاره شد . این تحقیق اثرات مثبت تغذیه بر روی تثبیت میکروبیوتای روده، بهبود روند هضم و جذب مواد مغذی خوراک و مصونیت سازی طیور را اثبات کرده است. در این مطالعه نقش میزان پروتئین دریافتی طیور بعد از واکسیناسیون ، اثرات مثبت پروبیوتیک‌ها، مشتقات مخمری بر روی مصونیت طیور را بررسی شد .

طرح آزمایشی این مطالعات با هدف اثبات اثر عوامل تغذیه ای انجام شد. 

در پایان، در این مقاله خواص مصونیت سازی مکمل‌های خوراکی و میزان مناسب پروتئین دریافتی در خوراک مرغ‌های واکسینه شده بررسی شده است.

نیاز به انجام تحقیقات بیشتری در زمینه افزایش مصونیت مرغ‌های گوشتی در مقابل اسهال خونی احساس می‌شود تا بدین ترتیب بتوان بر عدم تمایل مرغداران به واکسینه کردن مرغ‌های گوشتی در مقابل اسهال خونی غلبه کرد .

---

1 – سویه : گروهی از حیوانات از یک نژاد واحد که در برخی خصوصیات مشابه هستند و در یک یا چند صفت با یکدیگر اختلاف دارند و به دلیل همین اختلافات از هم متمایز می‌شوند. 

2 - اسید فیتیک ذخیره اصلی فسفر در گیاهان بویژه بذرها و سبوس‌هاست. ترکیبی آلی است که در بسیاری از مواد غذایی گیاهی از جمله در ذرت، گندم، برنج، سویا و به مقدار زیاد در غلات یافت می‌شود. 

3- مونوسیت‌ها ، پروتئاز‌ها را از لیزوزوم‌ها آزاد می‌کنند . همچنین آنها رادیکال اکسیژن و اکسید نیتروژن تولید می‌کنند که عوامل تولید کننده عفونت را از بین می‌برند.