ضدعفونی با ازن در صنعت مرغداری

قرنهاست طبیعت ، هنگام صاعقه یا به وسیله پرتو فرابنفش خورشید ، ازن را به وجود می آورد و از خصوصیات ضدعفونی کننده آن برای پالایش آب و هوا و محیط زیست جانداران استفاده می کند. ازن یک ضدعفونی کننده بسیار انعطاف پذیر است و بسته به موارد استعمال ، کاربرد بسیاری در ضدعفونی هوا ، آب ، محیط ، لباس های کار ، اجسام و لوازم مختلف و مواد دارد .
ازن بر خلاف ضدعفونی کننده های معمولی مثل کلر و فرمالین هیچ گونه مواد سمی یا مضری بر جای نمی گذارد ؛ چرا که این مولکول پایدار نیست و پس از مدت کوتاهی شکسته شده و تبدیل به مولکول پایدار اکسیژن می شود. به دلیل پایدار نبودن این گاز برای استفاده از آن ، باید آن را در محل تولید کرد . ازن به عنوان یک اکسنده بسیار قوی ، قابلیت های بسیاری در مصارف صنعتی و خانگی دارد . این در حالی است که اثرات زیست محیطی زیان باری در پی نخواهد داشت .
در ذیل به برخی ازکاربردهای ازن اشاره شده است :
1. تصفیه آب (شامل آب های آشامیدنی ، استخرها و آکواریوم ها - پاستوریزه و استریلیزه نمودن)    
2. تصفیه فاضلاب های صنعتی و خانگی
3. تصفیه هوا    
4. صنایع کشاورزی (علف کش ، قارچ کش ، از بین برنده انگل خاک و ...)
5. کاربرد در انبارهای مرکبات ، میوه جات ، غلات ، دانه‌های خوراکی و ... به منظور نگهداری بهتر محصولات
6. کاربرد در دامداری و مرغداری (ضد عفونی محل نگهداری ، استریل انبارهای نگهداری دانه و علوفه ، تصفیه هوای آلوده ، تهیه آب شستشو برای دام و ...)
7. صنایع شیلات (نگهداری و پرورش ماهی)
8. ضدعفونی وسایل بیمارستانی        
9. بازیابی روغن های صنعتی
10. ضدعفونی سبزیجات و میوه‌جات        
11. صنایع غذایی
12. صنایع نساجی در جهت بهبود کیفیت و افزایش عمر پارچه و سفید کردن منسوجات
13. برج‌های خنک‌کننده و چیلرها
14. صنایع رنگ‌‌سازی    
نگاهی اجمالی به مواد شیمیایی در صنعت طیور طی چند سال اخیر و نتایج استحصال شده ، حاکی از آن است که امروزه استفاده از مواد شیمیایی تنها به صورت عادت و به عنوان بخشی از کارهای دوره ای یک مرغداری می باشد ، چنانکه وقوع بیماری های همه گیر و تلفات بالا در سال های اخیر گواه خوبی بر این ادعاست ، هر چند که نتایج حاصل از آن چندان ملموس نیست . دلیل اصلی این نکته آن بوده که طیف فعالیت این مواد شیمیایی در شرایط مرغداری محدود بوده است. ولی عامل مهم دیگری که در گذشته به ضعف نتایج بدست آمده از مواد ضدعفونی کننده شیمیایی کمک کرده، محدوده مصرف و روش های غلط بکارگیری بوده است.
طبق استانداردهای فعلی ، بسیاری از این مواد شیمیایی برای فرد و طبیعت مضر می باشند . اخیراً به سلامت افرادی که از ضدعفونی کننده های نوع آلدهید (فرمالدهید) استفاده می کنند (که در بین سایر مواد شیمیایی قلیایی بالاترین آمار مصرف را دارد) توجه بیشتری شده است.



از مهم ترین نکات انتخاب یک ضدعفونی کننده مؤثر
1. موارد استعمال
2. میزان مواد آلی باقی مانده
3. درجه حرارت مطلوب برای حداکثر کارآیی
4. کیفیت آب مصرفی
5. زمان تماس
6. طیف فعالیت مورد نیاز  

معایب برخی مواد ضدعفونی کننده شیمیایی
ترکیبات چهارتایی آمونیوم: بر روی باکتری های + G مؤثر ولی بر روی میکروب های - G تاثیر نسبی داشته و فقط بر روی برخی از قارچ ها و ویروس ها تأثیر دارند .
فرمالدئید: بوی تند و زننده ، اثر سوزانندگی زیاد بر روی چشم و مخاط ، زبر و خشن کردن پوست  و حساسیت ایجاد شده در برخی افراد ، باعث گردیده تا مصرف آن به تدریج غیر قابل قبول شود . لذا  استفاده از آن باید با احتیاط کامل و همراه ماسک مناسب صورت گیرد و پس از گاز دادن محل ، تخلیه گاز باقی مانده باید به نحوی صورت گیرد که وارد هوای تنفسی افراد نشود . استشمام این ماده منجر به ورم ملتحمه و ناراحتی های تنفسی می گردد که این نارسایی ها در جوجه مرغ ها و جوجه بوقلمون هایی که در محیطی با میزان بالای فرمالین قرار گرفته اند ، دیده می شود .
پرمنگنات پتاسیم: این ماده می تواند با آلوده کردن آب آشامیدنی ، مسمومیت زا شده و موجب مرگ بدون هر نوع نشانه قبلی شود. ضایعات پاتولوژیکی این پدیده عبارتند از : ورم ملتحمه و نکروز دیواره چینه دان
کلریناسیون: هر چند کلر رایج ترین سیستم ضدعفونی در ایران است و به نظر می رسد کلریدکردن ، بسیاری از میکروارگانیسم ها را از بین می برد ، اما کیست تک یاختگان و تخم انگل های کرمی به طور قابل ملاحظه ای در برابر کلریدکردن ، مقاوم تر از باکتری ها هستند و کلر روی ارگانیسم های مقاوم تر مانند کلیفرم ، ویروس ها ، تخم انگل ها و کیست های ژیاردیالامبلیا اثری ندارد . کلر همچنین در دوزهای مصرفی بالاتر ، سوزش چشم و خشکی پوست ایجاد می کند ؛ بعلاوه وجود برخی ترکیبات سمی جانبی دیگر از جمله تری هالومتان ها و کلرآمین ها باعث مسمومیت شده و در برخی مواقع با ایجاد شوک ناگهانی و خونریزی سریع کبد، مرگ را سبب می شوند .

دلایل عمومی شکست عملیات ضدعفونی با مواد شیمیایی:
1. رقیق سازی بیش از حد ضدعفونی کننده
2. پاکسازی ناکافی و عدم پاکسازی مناسب مواد ارگانیک
3. نفوذ و پوشش ضعیف ضدعفونی کننده
4. غیرفعال شدن ضدعفونی کننده به علت حضور مواد شوینده باقی مانده
5. عموماً سمی و در حضور مواد ارگانیک اغلب تأثیر کمتری دارند ، این درحالی است که در مرغداری ها اغلب با مواد ارگانیک و آلی سر و کار داریم .
6. دمای بسیار پایین می تواند سبب انجماد محلول های ضدعفونی گردد ، برای جلوگیری از این امر به  برخی از آنها  مواد ضد انجماد افزوده می شود که در برابر عوامل بیماری زا از خود مقاومت نشان می دهند و مؤثر عمل نمی کنند .  

برخی از مزایای ازن در مقایسه با سایر گندزداها
1. افزایش راندمان گندزدایی
2. کوتاه تر بودن زمان ضد عفونی نسبت به سایر گندزداها
3. مازاد ازن تزریق شده در آب به دلیل نیمه عمر کوتاه آن به صورت اکسیژن از سطح آزاد می‌گردد و محیط اطراف را بسیار دلپذیر و مطبوع می‌کند .
4. ترکیبات جانبی کلر مانند : کلرآمین و تری هالومتان ها ، ضررهای بسیاری برای سلامتی جانداران و محیط زیست ایجاد می کند ، در حالی که ازن تمام ترکیبات اضافی موجود در آب را، بدون ایجاد باقی مانده نامطلوب برطرف می کند .