واکسیناسیون آشامیدنی رعایت نکاتی ساده

مقدمه

واکسیناسیون گروهی گله از طریق آب آشامیدنی ، یکی از روشهای ساده و سریع برای انجام عملیات واکسیناسیون می باشد. این روش برای پرندگان استرس کمتری در بر داشته چرا که نیاز به جمع آوری پرندگان ، در دست گرفتن آنها و سپس اجرای عملیات واکسیناسیون نمی باشد. چنانچه بخواهیم واکسیناسیون گروهی همان کارایی واکسیناسیون به روش انفرادی را داشته باشد، اجرای این روش مدیریت دقیقی را می طلبد. این مقاله تا آنجا که امکا ن دارد با ارائه راهکارهایی ساده سعی در اجرای بهتر و موثرتر عملیات واکسیناسیون به روش آشامیدنی را دارد.

هدف

هدف از اجرای برنامه واکسیناسیون آشامیدنی  گروهی بایست دریافت دوز مناسب واکسن توسط هر یک از پرندگان باشد. اجرای این عملیات واکسیناسیون کار آمد، بهترین شیوه محافظت گله در برابر عوامل بیماری زای موجود در محیط بوده و یا با ایجاد امنیت غیر فعال منتقل شونده از طریق مادر، نتایج را محافظت می کنند.

برنامه واکسیناسیون

برنامه واکسیناسیون و انواع واکسن های این برنامه توسط دامپزشک شما تعیین خواهند شد.

محاسبه میزان آب مصرفی

در واکسیناسیون آشامیدنی هدف این است که آب حاوی واکسن در مدت 5 / 1 الی 2 ساعت توسط گله مصرف شود. چنانچه زمان مصرف کمتر از 5 / 1 باشد تمامی پرندگان دوز کافی واکسن را دریافت نخواهند کرد.

اگر این زمان بیشتر از 2 ساعت باشد نیز ممکن است واکسن قبل از اینکه توسط پرنده مصرف گردد بمیرد. جهت تامین آب مورد نیاز برای اجرای عملیات واکسیناسیون آشامیدنی در مدت زمان مقرر مقدار آبی که بطور معمول در ظرف مدت 2- 5 / 1 ساعت مصرف می گردد بایست تخمین زده شود. یک روز پیش از انجام عملیات واکسیناسیون و 45 دقیقه بعد از توزیع دان ، مصرف ساعت به ساعت آب هر سالن در طول مدت 2 ساعت به دقت اندازه گیری می شود. در روز اجرای عملیات واکسیناسیون ، پرنده به مدت 60 دقیقه از آب محروم می شود تا مصرف آب آن نسبت به شرایط عادی افزایش یابد. با در نظر گرفتن این مدت زمان محرومیت، بایست 5% به میزان آب مصرفی محاسبه شده نیز افزوده گردد.

جدول1:

میزان آب مورد نیاز جهت انجام واکسیناسیون آشامیدنی

 

 

* شرایطی که دمای سالن درجه سانتیگراد باشد.

** مقدار آب مورد نیاز برای انجام واکسیناسیون آشامیدنی معمولا حدود 60- 50% میزان مصرف معمول آب روزانه پرنده خواهد بود.

 

محافظت از واکسن های زنده

 اگر آب مورد استفاده حاوی یون کلر و یا مقادیر بالایی از فلزات سنگین باشد، واکسن های زنده یا کشته شده موثر نخواهند بود. آب مورد استفاده برای واکسیناسیون می تواند با محلول شیر کم چرب ( 2 گرم شیر خشک چربی گرفته شده به ازای هر لیتر آب ) و یا محصولات تجاری محافظ واکسن که توسط شرکتهای تولید کننده واکسن در بازار موجود می باشند جهت خنثی سازی یون کلر و حفاظت از واکسن در برابر فلزات سنگین آماده شود. خنثی سازی یون کلر بایست حداقل 20 دقیقه قبل از افزودن واکسن به آب انجام شود. مقادیر بیش از لایه های میکروبی زیستی در خطوط آبرسانی سالن تاثیر واکنش را کاهش می دهند. تمیز کردن لایه های میکروبی زیستی و رسوبات از آبرسانی سالن با استفاده از ترکیبات مناسب، با توجه به انواع مختلف آبخوری ها ( فنجانی ، زنگوله ای و غیره ) در زمان پاک سازی سالن به صورت یک برنامه معمول بایست انجام پذیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه به راس تک بهداشت خطوط آبخوری (مهر 1387) مراجعه نمایید.

 

( در واکسیناسیون آشامیدنی هدف این است که حاوی واکسن در مدت 5 / 1 الی 2 ساعت توسط گله مصرف شود. چنانچه زمان مصرف کمتر از 5 / 1 باشد تمامی پرندگان دوز کافی واکسن را دریافت نخواهند کرد )

نحوه ذخیره سازی و حمل ونقل واکسن:

واکسن در یخچال اختصاصی و در دمای 8-2 درجه سانتی گراد بایست نگهداری شود. از یک دماسنج ماکزیمم، مینیمم برای کنترل مرتب درجه حرارت استفاده گردد.

مقدار دوز مورد نیاز بر اساس هر 1000 پرنده محاسبه گردد.

انتقال واکسن از محل نگهداری به محل انجام عملیات واکسیناسیون بایست در درون کیسه خنک و یا جعبه یونولیت صورت گرفته تا از حفظ دما در شرایط 8-2 درجه سانتی گراد اطمینان حاصل شود.

تجهیزات مورد نیاز برای انجام عملیات واکسیناسیون:

مخزن پلاستیکی ( با حجم حدودا 80 لیتر)

ظرفهای کوچک آب پاش که نقش توزیع کننده آب را داشته و یا در بهترین حالت به شکل ظرف مخصوص واکسیناسیون با حجم 10-5 لیتر می باشند.

ظرف شیشه ای مدرج

سطل تمیز و یا شیلنگ برای مخلوط کردن واکسن و برداشت از آن شیر چربی گرفته شده

همزن ( پلاستیکی )

یک قطعه چوب ( پلاستیک ) بلند برای مثال یک پارو

نحوه آماده سازی واکسن و اجرای عملیات واکسیناسیون – یاد آوری چند نکته مهم:

1) انجام مراحل آماده سازی واکسن بایست بر روی یک سطح تمیز صورت پذیرد ( برای این منظور استفاده از سفره های یکبار مصرف آشپزخانه و یا روزنامه تمیزی که بر روی سطح یک میز پهن شده اند مناسب می باشد. )

2) در تمامی مراحل از دستکش های یکبار مصرف بایست استفاده شود.

3) ابتدا محلول خنثی سازی یون کلر در حجم کوچکی از محلول واکسیناسیون اصلی ( 10-5 لیتر ) تهیه شده و سپس با حجم بیشتری از آب مخلوط می گردد. برای خنثی شدن یون کلر موجود در آب بایست حداقل به مدت 20 دقیقه ان را به حال خود رها کنید.

4) درپوش های فلزی شیشه های واکسن را بردارید

5) حدودا یک الی دو لیتر از آبی که یون کلر آن خنثی شده است را در ظرف کوچکی بریزید. شیشه حاوی واکسن را به زیر سطح آب فروبرده و سپس درپوش چوب پنبه ای واکسن را بردارید.

قبل از انجام واکسیناسیون برنامه زمان بندی بایست ترسیم شده باشد. در حالیکه قرار است چندین سالن در یک روز واکسینه شوند برای هر سالن بایست یک برنامه زمان بندی تهیه شود

6) از حل شدن قرص واکسن اطمینان حاصل نمائید.

7) محلول مورد نظر را به آرامی و به طور کامل بهم زده و سپس بقیه آب مورد نیاز که معادل مصرف روز قبل سالن در مدت 2-5 / 1 ساعت پس از توزیع دان به اضافه 5 درصد اضافی می باشد را به طور محلول اضافه نمائید.

8) محلول فوق را به طور کامل با بقیه آب موجود در مخزن مخلوط کرده و توسط یک میله پلاستیکی بخوبی بهم بزنید و یا اینکه محلول مذکور را در زیر آب پاش قرار داده که با فرو بردن لوله مکنده آب پاش درون این محلول به خوبی هم زده شود.

9) پیش از آنکه آبخوری های سالن تا سطح پرندگان پایین آورده شوند بایست تمامی آنها با آب حاوی واکسن پر شوند بایست تمامی آنها با آب حاوی واکسن پر شوند. در سالنهای مجهز به آبخوری نیپل ، سطلی را در انتهای خط آبرسانی قرار دهید تا آب بدون واکسن موجود در خط تخلیه شود. به عنوان یک راهنمای کلی از هر 3 متر طول خط آبخوری نیپل بایست 1 لیتر آب به خارج تخلیه گردد. این عمل را برای تمامی خطوط آبرسانی موجود در سالن تکرار نمائید تا آب رنگین حاوی واکسن مشاهده شود. زمانیکه تخلیه آب به اتمام رسید خط آبرسانی سالن را تا ارتفاع معمول قابل دسترس برای پرندگان پایین بیاورید.

10) در طول اجرای عملیات واکسیناسیون حداقل دومرتبه در میان پرندگان سالن حرکت کنید تا آنها را به مصرف یکنواخت واکسن تشویق نموده و نیز از جریان داشتن واکسن در تمامی آبخوری ها اطمینان حاصل کرده باشید.

11) رفتار آشامیدن پرنده را نظاره کرده و دراین مورد اطمینان حاصل نمائید که تمامی پرندگان به آب دسترسی دارند و دوز واکسن را دریافت می کنند.

12) سرعت مصرف واکسن را مورد پایش قرار دهید تا از صحت محاسبات خود در رابطه با مصرف محلول واکسن در طول مدت 2 ساعت مطمئن گردید . توجه: در شروع اجرای عملیات واکسیناسیون مصرف واکسن نسبتا با سرعت بیشتری انجام می شود.

13) زمانیکه آب حاوی واکسن در آبخوری ها به مصرف رسید بایست از آب لوله اصلی به آبخوریها اضافه شود. واکسن نبایست با افزودن آب لوله اصلی رقیق شود.

14) تمامی تجهیزات مورد استفاده در عملیات واکسیناسیون بایست تمیز باشند. اما برای تمیز کردن آنها از محلول ضد عفونی نبایست استفاده شده باشد.

تمیز کردن و انبار نمودن تجهیزات مورد استفاده در عملیات واکسیناسیون:

* تجهیزات مورد استفاده در واکسیناسیون را با آب تمیز بشویید. در این رابطه از هیچگونه ماده شوینده و یا ضد عفونی کننده استفاده نکنید.

* تمامی تجهیزات مورد نظر را درون کیسه های پلاستیکی درزبندی شده قرار داده و در محل تمیزی در فارم انبار نمایید.

* سیستم آبرسانی سالن بایست تمیز شود.

برنامه زمان بندی اجرای عملیات واکسیناسیون:

روز قبل از انجام واکسیناسیون برنامه زمان بندی بایست ترسیم شده باشد. در حالیکه قرار است چندین سالن در یک روز واکسینه شوند برای هر سالن بایست یک برنامه زمان بندی تهیه شده و عملیات زمانی انجام شود که اجرای صحیح واکسیناسیون هر سالن در مدت زمان مقرر عملی باشد.

در ادامه مثالی از برنامه زمانبندی اجرای عملیات واکسیناسیون برای یک سالن آورده شده است:

* ساعت 45 / 8- 8 صبح : توزیع دان و آب

* ساعت 45 / 8 صبح : آب آبخوری ها را ببندید و اجازه دهید پرندگان باقیمانده آب درون آبخوری ها را مصرف کنند ( حدوداً 20 دقیقه )

*ساعت 05 / 9 صبح: آبخوری ها یا خطوط آبخوری سالن را بالا بکشید تا در دسترس پرندگان نباشند.

* ساعت 05 / 10- 05 / 9 صبح: این زمان مدت محرومیت پرندگان از آب می باشد. به اندازه آبی که در مدت 2-5 / 1 ساعت نوشیده میشود واکسن درست کنید.

*ساعت 10 / 10: آب باقیمانده در هر آبخوری و یا خط آبرسانی را خارج سازید (به ازای هر 3 متر خط آبرسانی معادل یک لیتر) تا جائیکه آب به رنگ سفید ( شیری رنگ ) پدیدارشود. سپس آبخوری ها یا خطوط آبرسانی را پایین آورید تا پرندگان بتوانند استفاده کنند.

* ساعت 10 / 12- 10 / 10 صبح: دراین مدت عملیات واکسیناسیون انجام می شود. در خلال مدت واکسیناسیون دو مرتبه ما بین پرندگان راه رفته تا از جریان واکسن درون تمامی خطوط آبرسانی و نیز در تمامی آبخوری ها اطمینان حاصل نمائید.

* ساعت 10 / 12 بعد از ظهر: بعد از واکسیناسیون آب اصلی سالن را باز کنید. در این زمان پرندگان از مخزن آب اصلی تمیز استفاده می کنند.

ارزیابی میزان کار آمدی واکسیناسیون به روش آشامیدنی :

پس از اتمام عملیات واکسیناسیون بر آورد میزان کارآمدی واکسیناسیون حائز اهمیت می باشد. این پایش می تواند با استفاده از محصولات رنگی که بر وری زبان پرنده ایجاد لکه رنگی می کنند صورت پذیرد. توصیه می شود که برای ارزیابی نحوه انجام عملیات واکسیناسیون در هر گله،حداقل یکبار از قرص های رنگی استفاده شود. در این رابطه محصولات فراوانی موجود می باشند. شدت رنگ آبی بر روی زبان پرنده بعد از انجام عملیات واکسیناسیون بسته به نوع قرص رنگی مورد استفاده متفاوت بوده و بتدریج با گذشت زمان اثر آن کاهش می یابد.

در ارزیابی میزان کارآمدی عملیات واکسیناسیون بایست به دقت از دستورالعمل شرکت های تولید کننده قرص های رنگی پیروی شود. برای این منظور می بایست حداقل یکصد عدد پرنده را از سه مکان مختلف در سالن برای تعیین میزان رنگی بودن زبان و تناسب تقریبی رنگی بودن آن با دوز واکسن، مورد آزمون قرار گیرند. چنانچه عملیات واکسیناسیون با موفقیت انجام شده باشد حداقل 90% پرندگان مورد آزمون بر حسب توصیه های شرکت تولید کننده قرص های فوق، زبانشان بخوبی رنگی شده باشد.

چنانچه در مورد میزان کارآمدی عملیات واکسیناسیون گله شک و شبهه ای وجود دارد مدیر تولید فارم یا دامپزشک مسئولبایست مطلع گردند.

( واکسیناسیون گروهی گله به روش آشامیدنی روش ساده و سریع برای اجرای عملیات واکسیناسیون بوده که می تواند علیه بیماری ایمنیت خوب و یکنواختی را ایجاد نماید )

 

تفسیر سرولوژیکی

بایست بخاطر داشته باشید ظاهرا واکسیناسیون پرندگان به روش صحیح به تنهایی کفایت نکرده و به معنای ایمنیت علیه بیماری که برای آن واکسینه شده اند نمی باشد. میزان ایمنیت باردیابی حضور آنتی بادی های مرتبط با آن بیماری ارزیابی می گردد. این امر می تواند با استفاده از روش ساده بیوشیمیایی ELiSA که حضور آنتی بادی ها در یک نمونه را تشخیص می دهد انجام پذیرد. عملیات واکسیناسیون زمانی موفقیت آمیز انجام پذیرفته که سطح آنتی بادی ها (یا تیتر) در نمونه بالا بوده و نیز تنوع مابین تیترهای افراد حداقل باشد. عموما سه هفته بعد از انجام عملیات واکسیناسیون (یا درگیری) مقادیر آنتی بادی افزایش پیدا می کنند. تیتر های آنتی بادی بایست با خونگیری نمونه ای از جمعیت (20 پرنده ) تعیین شوند.

 

( دستیابی به نتایج رضایت بخش فقط در سایه مدیریت خوب در اجرای عملیات واکسیناسیون و پایش دقیق پرندگان از بابت عکس العمل مناسب به واکسیناسیون میسر می باشد )

 

میزان آنتی بادی های تولید شده توسط هر پرنده به برخی عوامل ذیل بستگی دارد:

* روش اجرای واکسیناسیون: برای مثال با انجام واکسیناسیون به روش آشامیدنی نسبت به روش اسپری آنتی بادی های قوی تر تولید می شوند.

 دوز واکسیناسیون

* برنامه واکسیناسیون: واکسن ها از چه نوع بوده و چه حدتی دارند؟

برای مثال کلا هر قدر واکسن حدت بیشتری داشته باشد قابلیت تولید امنیت بالاتری خواهد داشت( به علت تولید مقادیر بیشتر آنتی بادی ها)

* سن

* نوع پرنده

* تغذیه

* عواملی که سبب سرکوب سیستم ایمنی بدن می گردد

به هنگام ارزیابی میزان عکس العمل پرنده به واکسن دو عامل ذیل بایست مد نظر قرار گیرند

* تیتر ها که همانا میزان آنتی بادی هایی هستند که هر یک از پرندگان تولید کرده اند در واقع شاخصی برای تعیین میزان عکس العمل سیستم ایمنی می باشند.

* ضریب پراکندگی (cv) بیانگر میزان شباهت مقادیر تیترهای آنتی بادی هر پرنده با پرنده دیگر در درون همان جمعیت است.

در کل برای تمامی بیماری های میزان cv بایست کمتر از 50% باشد. همچنین بایست خاطر نشان کرد که در هر فارم برای تعیین میزان عکس العمل تولید آنتی بادی ها از یک تیتر آستانه ایمنیت پایه استفاده شود. این آستانه ایمنیت پایه تیتر مورد انتظار یا عکس العمل تولید آنتی بادی و نیز cv مورد نظر برای هر یک از بیماری هایی که پرندگان شما بر علیه آنها واکسینه شده اند را فراهم می کند.

آستانه های ایمنیت پایه اصولا از میانگین تیترهای پایه گرفته شده کل فارم در طول 12 ماه گذشته و با استفاده از همان برنامه واکسیناسیون بدست می آیند. چنانچه تیتر آستانه ایمنیت پایه از تیترهای مورد انتظاری که شرکت تولید کننده واکسن بدان اشاره کرده متفاوت باشد بایست موضوع بررسی شده و اگر در جهت اصلاح آن کاری باید انجام شود، اقدامات لازم صورت پذیرد. اطلاعات بیشتر در مورد تعیین میزان کارآمدی عکس العمل پرندگان به واکسیناسیون را می توان از مراجع دامپزشکی منطقه ای کسب نمود.

 

جمع بندی

واکسیناسیون گروهی گله به روش آشامیدنی روشی ساده و سریع برای اجرای عملیات واکسیناسیون بوده که می تواند علیه بیماری ایمنیت خوب و یکنواختی را ایجاد نماید.

به علت اینکه در این روش پرنده کمتر دستکاری می شود می تواند در بهبود عملکردهای قابل اندازه گیری آن در آینده نظیر روند افزایش وزن، یکنواختی گله، تولید تخم مرغ و قابلیت جوجه درآوری موثر واقع شود. اما بایست خاطر نشان کرد که دستیابی به نتایج رضایت بخش مذکور فقط در سایه مدیریت خوب در اجرای عملیات واکسیناسیون و پایش دقیق پرندگان از بابت عکس العمل مناسب به واکسیناسیون میسر می باشد.