سلامت پا در جوجه های گوشتی

مقدمه:
کنترل درماتیت کف پا (Foot Pad Dermatitis)

درماتیت کف پا (FPD) به عنوان یک مشکل در صنعت پرورش جوجه های  گوشتی  مطرح است،  و به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است. می‌توان از آن به عنوان یکی از شاخص‌های سلامت در گله‌های  گوشتی نام برد.

در این مقاله به عواملی که باعث بروز درماتیت کف پا و یا مانع از بروز این عارضه می‌گردند پرداخته می‌شود, و تمرکز آن بیشتر بر سه فاکتور کلیدی: کیفیت بستر، سلامت روده و تغذیه می‌باشد.

FPD چیست؟

FPD عبارتست از: افزایش درماتیت (ضایعات) و زخم در کف پاهای نیمچه‌های گوشتی, اما ممکن است بر روی هر قسمت از پا که در تماس با زمین است, هم بروز پیدا کند. در مراحل اولیه، FPD  بصورت خوردگی کوچک و تغییر رنگ پوست نمود پیدا می‌کند.  اگر اقدامی در جهت بهبود کیفیت بستر صورت نگیرد این تغییر رنگ کم کم می‌تواند توسعه پیدا کند و موجب زخم های عمیقی گردد. در نظر داشته باشید همیشه، پیشگیری بهتر از درمان است, بخصوص در این عارضه که درمان خاصی برای آن وجود ندارد.

چه عواملی باعث FPD؟

FPD می تواند در هر مرحله از زندگی جوجه های گوشتی رخ دهد. علت اصلیFPD شرایط بد بستر است، و طور خاص، مرطوب یا کلوخه شدن بستر بیشترین تاثیر را در بروز این بیماری یا عارضه دارد. در ضمن اگر نیازهای تغذیه ای و محیطی پرنده تأمین نگردند گله مستعد به درماتیت کف پا خواهد شد. در این میان نباید از اهمیت تراکم گله غافل ماند.

برای پیشگیری از درماتیت کف پا چه باید کرد؟

کلید پیشگیری از بروز FPD مدیریت خوب بستر و حفظ کیفیت بستر در سراسر طول عمر گله است. بستر باید همواره خشک و شکننده و تمیز نگه داشته شود و بطور روزانه کیفیت بستر ارزیابی شود. هر گونه تغییر در بستر باید علت یابی شود و در صورت لزوم در صدد اصلاح آن برآمد.

عوامل اصلی مؤثر بر کیفیت بستر عبارتند از:

جنس بستر: باید جاذب رطوبت، غیر گرد و خاکی و تمیز باشند.

مقدار بستر: اطمینان از عمق بستر و گرم کردن آن قبل از ورود جوجه ها.

اطمینان از صحت کارکرد خطوط آبخوری: از نظر ارتفاع آبخوری ها و تعداد آنها، و حفظ بهداشت خطوط آبخوری.

روشنایی: توزیع نور در توزیع صحیح پرندگان و کیفیت بستر نقش دارد.

تهویه: ایجاد یک تهویه حداقلی در زمستان ( هیچگاه تهویه را فدای گرما نکنید).

FPD و تغذیه:

استراتژی های تغذیه ای زیر به حفظ کیفیت بستر و سلامت روده و کاهش FPD  کمک خواهد کرد.

• مواد معدنی: اطمینان حاصل شود که میزان سدیم، پتاسیم و کلر موجود در جیره در حد مناسب است. این امر موجب جلوگیری از مصرف بیش از حد آب خواهد گردید.

• کیفیت پروتئین: مواد اولیه با کیفیت, و پروتئین متوازن می‌توانند موجب سلامت روده و جلوگیری از خیس شدن بستر گردند.

• قابلیت هضم مواد خام: اجتناب از استفاده مواد خام که دارای قابلیت هضم کم و یا سرشار از فیبر هستند.

• فرم خوراک: خوراک بسیار ریز (سطح بالایی از خاکه دان) می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد آب گردد.

برنامه ضد کوکسیدیوز: استفاده از ترکیبات یونوفره به بهبود سلامت روده کمک خواهد کرد.

سلامت روده:

حفظ سلامت روده برای حفظ بستر بسیار حیاتی است. بهترین راه برای حفظ سلامت دستگاه گوارش این است که با حفظ شرایط محیطی و بهداشت و مدیریت صحیح, بهترین شرایط را برای سلامت نگه داشتن پرنده بکار ببندید,‌ چراکه از یک گله مریض نمی‌توان انتظار داشت که سیستم گوارش خوبی داشته باشد.

اندازه گیری FPD

بعضی از شرکتهای توسعه دهنده صنعت مرغ گوشتی سعی کرده‌اند میزان  بروز و شدت FPD در گله های گوشتی را با روش نمره دهی ارزیابی کنند. در این میان بسیاری از کشورهای اسکاندیناوی یک روش ارزیابی برای پاهای پرندگان را با استفاده از یک سیستم نمره دهی سه قسمتی اتخاذ کرده‌اند.

نمره0 = بدون ضایعات و یا ضایعات بسیار کوچک سطحی، تغییر رنگ جزئی در یک منطقه محدود

نمره 1 = ضایعه خفیف، تغییر رنگ پد پا، ضایعات سطحی، برجستگی های  تیره رنگ

نمره 2 = ضایعه شدید، زخم و دلمه، نشانه‌هایی از خونریزی همراه با کف پای متورم

در یک آزمایش، 200 قطعه  جوجه‌ گوشتی با استفاده از سیستم نمره دهی بالا ارزیابی گردیدند, و میانگین نمره به کل گله تعمیم داده شد.

دستیابی  به امتیاز کمتر از 50 هیچگونه ضرر مالی در پی ندارد. اما از آنجاییکه معمولا این عارضه با سایر بیماری‌ها بصورت کمپلکس است, یا به عبارت دیگر مشکلات بعدی متعاقب این بیماری رخ می‌دهند, از ابعاد خسارات این بیماری ارزیابی درستی بعمل نیامده است. روشهای ارزیابی کنونی بیشتر بر اساس تجربیات شخصی از وقوع FPD است. با این حال باید مشکلاتی که باعث وقوع این عارضه می‌شوند در زمان مناسب شناسایی و در صدد رفع آنها برآمد.

کیفیت بستر:

بستر نا مطلوب یکی از علل اصلی FPD است. پس بهترین راه برای جلوگیری از FPD هم حفظ کیفیت بستر تا انتهای دوره است. ارزیابی کیفیت بستر باید بطور روزانه انجام گیرد . و هر گونه تغییر در ظاهر یا میزان رطوبت و رنگ بستر باید علت یابی گردد. و در صورت لزوم در صدد رفع آنها برآمد. از عواملی که می توانند کیفیت بستر را تحت تاثیر قرار دهند عبارتند از :

• مواد تشکیل دهنده بستر

• مدیریت و کمیت بستر

• مدیریت خطوط آبخوری

• توزیع نور

• تهویه

• تغذیه

مدیریت بستر و کمیت آن:

هنگام قرار دادن بستر باید آن را با  عمق مساوی و مناسب در کف سالن پخش کنیم.

به عنوان مثال: تراشه چوب ایده آل است , البته باید به طور مساوی به عمق ‍۱۰ سانتی متر در کف سالن پخش شود. اما با توجه به قیمت بالای تراشه چوب, معمولاً با عمق ۲تا ۳ سانتی متر توزیع می‌شود، و همین باعث می‌شود به راحتی انتقال حرارت از کف سالن به پاهای پرنده‌ صورت بگیرد, که بخصوص در مرحله گرم کردن پیش از ورود جوجه و در فصول سرد مشکل آفرین خواهد بود.

سالن باید  حداقل 24 ساعت قبل از ورود جوجه ها گرم شده باشد و درجه حرارت بستر باید حداقل به ۲۸تا ۳۰ درجه رسیده باشد. دستیابی به درجه حرارت مناسب بستر برای جوجه یکروزه بسیار مهم است و بوسیله پوشال باید از هر گونه تماس کف سالن با پاهای جوجه‌ها جلوگیری بعمل آید.

در یک آزمایش در بلژیک نشان داده شد که خرده کاه گندم اثر منفی در سلامت پاهای جوجه‌ها دارد, و باعث شیوع FPD در گله خواهد شد, که این شیوع احتمالاً بخاطر توانایی کم کاه گندم در جذب رطوبت است.

مدیریت خطوط آبخوری:

آب آشامیدنی پرندگان باید دارای تعداد کمی باکتری و عاری از باکتری E.Coli و سودوموناس باشد. حضور هر یک از این ارگانیسم‌ها در آب منجر به مشکلات روده‌ای و در نتیجه مرطوب شدن بستر می‌گردد. خطوط آبخوری باید  به طور منظم بررسی شوند و هر نیپلی که نشت داشته باشد, یا مسدود شود , یا فوراً تعویض گردند. ارتفاع خطوط آبخوری باید مناسب با قد پرنده باشد نه با سن پرنده.

توزیع نور و روشنایی:

چگونگی توزیع نور بسیار مهم است, چرا که در اثر یک نوردهی خوب جوجه‌ها بهتر و بیشتر به پخش شدن روی بستر تمایل نشان می‌دهند و خود این پراکندگی به سالم ماندن بستر کمک می‌کند. برخی از آزمایشها نشان داده‌اند که استفاده از نور فلورسنت موجب خرد شدن بیشتر بستر و شکستگی اجزاء آن می‌شود, و این مهم بخصوص زمانیکه لامپ‌ها در فاصله ۵/۲ متری سطح بستر قرار داشته‌اند بیشتر مشهود بوده است.

 این لامپ‌ها موجب تغییر رفتار جوجه‌ها می‌شوند, به نظر می‌رسد که این تغییر رفتار ناشی از پِرپِر کردن نور این نوع لامپ‌ها در هنگام خاموش بودن آنهاست , که در نتیجه کیفیت بستر در این سالنها بخصوص قسمت زیر لامپ‌ها کاهش پیدا می‌کند. این احتمالاً به این خاطر است که اگر مدفوعی روی بستر بریزد قبل از خشک شدن در مجاورت هوا, در اثر رفتار جوجه‌ها, در زیر بستر پنهان می‌شود و موجبات افزایش رطوبت بستر را پدید می‌آورد.

نور زیاد در لامپ‌های رشته‌ای موجب جمع شدن جوجه‌ها نزدیک منبع نوری می‌شود, که افزایش مدفوع دفعی در این محدوده را بدنبال دارد.

پرندگانی که در نور طبیعی (سالن باز) نگه داری می‌شوند, به چنگ زدن بستر بیشتر روی می‌آورند که کمک زیادی به حفظ کیفیت بستر می‌کند. علاوه بر این هوای آزادی که در سالن جریان دارد خود به بهبود کیفیت بستر کمک شایانی می‌کند.

FPD و تغذیه:

کنترل FPD  مستلزم اجرای استراتژی‌های تغذیه‌ای در جهت کاهش رطوبت بستر است.

عوامل دخیل در این امر عبارتند از:

 • مواد معدنی

• کیفیت پروتئین

• کیفیت چربی

• قابلیت هضم مواد اولیه

• عوامل ضد تغذیه، مایکوتوکسین‌ها

• فرم فیزیکی خوراک

• مواد ضد کوکسیدیوز

مواد معدنی:

برای جلوگیری از مصرف بیش از اندازه آب توسط پرندگان و برای اطمینان از سلامت و ثبات روده سطح سدیم، پتاسیم و کلر جیره باید به صورت متعادل تنظیم شود. سدیم دارای اهمیت ویژه‌ای در این میان است, چرا که افزایش سدیم به طور مستقیم مصرف آب را تحت تاثیر قرار می‌دهد، و در نتیجه موجب  خیس شدن بستر می‌گردد. سطح سدیم باید طوری تنظیم گردد که علاوه بر تأمین سطح کافی آن برای عملکرد بهینه جوجه های گوشتی موجب مصرف بیش از حد آب نشود.

علاوه بر این افزودن فیتاز به جیره جوجه های گوشتی نه تنها موجب افزایش قابلیت هضم فسفر از منابع گیاهی می‌شود، بلکه موجب افزایش قابلیت جذب دیگر مواد معدنی هم می‌شود. این موضوع را باید هنگام فرموله کردن جیره های غذایی با فیتاز به حساب آورد.

کیفیت پروتئین:

سطح خوب پروتئین و اسیدهای آمینه یک فاکتور اساسی برای رشد بهینه در جوجه های گوشتی هستند، اما نباید غافل از این شد که اسیدهای آمینه  و پروتئین از مواد اولیه با کیفیت خوب در اختیار جوجه های گوشتی قرار گیرد. وجود پروتئین کم کیفیت موجب می‌شود  در هنگام هضم پروتئین‌ها نیتروژن اضافی دفع شود. این کار تاثیر منفی بر سلامت روده و  بستر  خواهد داشت، و افزایش ابتلا به FPD از پیامدهای آن خواهد بود. فرموله کردن جیره غذایی بر اساس اسید آمینه قابل هضم موجب خواهد شد, مواد مغذی موجود در دان, بسیار به احتیاجات واقعی پرندگان نزدیک باشند, که در نتیجه عدم وجود نیتروژن اضافه دفعی, کاهش رطوبت بستر را هم بدنبال خواهد داشت.

کیفیت چربی:

چربی های با قابل هضم بالا (اشباع نشده) از سلامت روده در جوجه های گوشتی حمایت می کنند. استفاده از چربی های بی کیفیت اغلب به  چرب و چسبنده شدن بستر منجر می‌شود که دارای ارتباط تنگاتنگ با بروز FPD   است.

هضم مواد خام:

هرگز از مواد اولیه که دارای قابلیت هضم پایین و فیبر بالا هستند نباید استفاده کرد, چراکه اثر منفی بر قوام فضولات جوجه‌ها و در نتیجه کیفیت بستر دارد. همچنین نباید از دان حاوی مواد ضد تغذیه ای مثل مهار کننده های تریپسین استفاده کرد، و مواد خامی که سطوح بالایی مایکوتوکسین دارند  را باید از دان حذف کرد. اگر حذف این مواد غیر ممکن است برای کاهش اثر این مواد باید از یک مایکوتوکسین بایندر استفاده کرد.

یک ابزار مهم برای بهبود سلامت روده و کنترل کیفیت بستر استفاده از آنزیم های پلی ساکارید غیر نشاسته ای (NSP) است. وجود این آنزیم‌ها در دان باعث کاهش ویسکوزیته مواد هضمی در روده و در نتیجه هضم بهتر و در پی آن  به خشک ماندن بستر کمک خواهد کرد.

استفاده روز افزون از منابع پروتئین گیاهی هم هرچند دارای مزایایی هست اما موجب کاهش کیفیت بستر می‌شود.

فرم خوراک :

ثابت شده است استفاده از دان پلت موجب بهبود عملکرد جوجه های گوشتی (افزایش وزن زنده و ضریب تبدیل) می‌شود. علاوه بر این استفاده از خوراکی  که دارای میزان بالایی از گرد و غبار است نه تنها منجر به کاهش عملکرد جوجه های گوشتی می‌شود , بلکه می تواند منجر به افزایش مصرف آب نسبت به خوراک هم بشود، که به نوبه خود می تواند به  بروز شرایط نامناسب بستر منجر شود که خطر ابتلا به FPD را در پی دارد.

برنامه ضد کوکسیدیوز:

به طور کلی، استفاده از یک یونوفر بعنوان ضد کوکسیدیوز به بهبود کارکرد سیستم گوارش کمک می‌کند, که پیامد این مورد هم بهبود کیفیت بستر است. اگر از واکسن بر علیه کوکسیدیوز استفاده می‌شود اهمیت کیفیت بستر و وجود رطوبت لازم باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.

مواد مغذی مرتبط با بروز FPD:

برخی از مواد غذایی  موجب کاهش بروز FPD در گله های گوشتی می‌شوند که عبارتند از:

• بیوتین

• روی

• ویتامین های B

• بنتونیت‌های رسی

مطالعات بسیاری در مورد مکمل بیوتین و ارتباط آن با FPD انجام شده است. مشخص شده است که بیوتین نقش مهمی در یکپارچگی پوست و عدم شکافته شدن آن دارد. لذا بسیار مهم است که سطوح کافی از بیوتین در جیره لحاظ شده باشد. وجود بیوتین بین 0.1 و 0.2 میلی گرم در هر کیلوگرم از جیره برای عملکرد مناسب گله کفایت می‌کند, و همین مقدار موجب کاهش بروز FPD  می‌شود. اما وقتی شرایط بستر ایده‌آل نیست می‌توان از مقدار بیشتری بیوتین هم استفاده کرد, اما استفاده از بیوتین به عنوان درمان FPD بی اثر است و فقط خاصیت پیشگیری کننده دارد.

روی هم نقش مهمی در بازسازی سلولی و در حفاظت از پوست ایفا می‌کند. به همین دلیل مهم است که از وجود مقادیر کافی آن در خوراک اطمینان حاصل شود . همین اهمیت در مورد ویتامینهای خانواده B هم وجود دارد.

برخی از کیلات‌های معدنی از جنس خاک رس (بنتونیت ها و ....) بعلت سطوح متخلخلی که دارند, می‌توانند آب را جذب کنند و از این طریق به بهبود کیفیت بستر کمک کنند.

سلامت روده:

حفظ سلامت دستگاه گوارش نه تنها نقش اساسی در به حداکثر رساندن بازده خوراک و افزایش وزن بدن ایفا می‌کند, بلکه در  حفظ کیفیت بستر هم مؤثر است.

هر گونه چالش‌های باکتریایی و بیماری‌های گوارشی منجر به بروز مشکلات بستر و نهایتا FPD خواهد شد. یکی از بهترین راههای سلامت نگه داشتن روده این است که از وجود یک برنامه ضد عفونی خوب مطمئن شویم.

موارد مهم در برنامه بیوسکوریتی:

1. حذف تمام مواد آلی از سالن.

2. انتخاب مواد شوینده مناسب .

3. شستشو و ضد عفونی با دقت بدون اهمال  در کار.

4. ضد عفونی با یک عامل ضد ویروس قوی، مثل فرمالدئید یا فرمالین بصورت مه پاشی.

سلامت روده در صورتی  حاصل می‌شود که پرنده در تمام طول دوره پرورش در محیط‌هایی با مدیریت مناسب نگهداری شود. به طور منظم بایداز عوامل مدیریتی بازدید صورت گیرد و پارامترهای مهم از جمله یکنواختی و روند وزن گیری باید بطور مرتب پایش شوند, و در صورت نیاز, اقدامات اصلاحی در دستور کار قرار گیرند. باید اطمینان حاصل شود که برنامه واکسیناسیون و ضد کوکسیدیوز و شناسایی بیماری های بالینی و تحت بالینی, برنامه‌هایی دارای کارآیی مناسب هستند,  به طوریکه این برنامه‌ها به کلیه آسیبی وارد نکنند.

نتیجه گیری:

داشتن درک درستی از آنچه باعث وقوع FPD می‌شود بسیار مهم است , که در نتیجه آن بتوان استراتژی های مدیریتی مناسب برای جلوگیری از FPD  اتخاذ کرد.

تغذیه مناسب، شرایط زیست محیطی خوب و سلامت روده مانع بوجود آمدن رطوبت بستر می‌شوند و این مورد به طور قابل توجهی در به حداقل رساندن خطر FPD در گله کمک خواهد کرد.

 

Puzant Dakessian, Aviagen Technical Service Manager, Middle East and Africa