اصول کالبد گشایی و تشخیص بیماری های طیور کالبد شناسی طیور

اصول کالبد گشایی و تشخیص بیماری های طیور کالبد شناسی طیور
تشخیص بیماری های طیور
تشخیص بیماری های طیور بر سه عامل مهم زیر استوار است :
1)    آشنایی با وضعیت ساختار بدن و و اندام های حیاتی طیور
2)    دانش و آگاهی کافی درباره نشانه ها و عوارض بیماری ها
3)    داشتن برنامه مشخص برای معاینه بدن پرندگان
تاریخچه گله
به بیماری های طیور باید به عنوان یک بیماری در گله نگریسته شود و نه به عنوان یک بیماری انفرادی وجود علائم در تعداد کمی از پرندگان معمولا نشانه ای از وجود مشکل ویا بیماری در سطح گسترده ای از گله است . اخذ تاریخچه دقیق از گله نیز در این رابطه بسیار مهم است منبع و منشاء بسیاری از بیماری ها می تواند با اخذ تاریخچه دقیق گله مشخص شود . تاریخچه کامل گله شامل مواد ذیل است :
نام و آدرس مالک گله
 تعداد پرندگان موجود در گله   
نژاد سویه و سن پرندگان
اطلاعات مدیریتی باید شامل موارد زیر باشد :
نام کارخانه جوجه کشی     
 شرایط و نحوه پرورش   
برنامه تغذیه  
برنامه تغذیه ای  
 تارخچه کامل برنامه واکسیناسیون
اطلاعات مربوط به بیماری شامل موارد ذیل است :
اولین زمان مشاهده بیماری     
شدت بیماری و تعداد پرندگان مبتلا شده  
 تاریخچه ای از درمان های انجام شده
همچنین باید وقوع بیماری در گله های قبلی و یک سری مشکلات و یا وضعیت های غیر طبیعی نیز در نظر گرفته شود .
معاینه خارجی   
قبل از شروع به معاینه اندام های داخلی پرندگان باید به مشاهده و بازرسی علائم و نشانه های ظاهری پرندگان پرداخت . به وضعیت عمومی پرنده و همچنین وجود عضله بر روی استخوان توجه داشت وضعیت پوست و همه منافذ طبیعی بدن از جمله سوراخ های بینی ، دهان ، گوش و مقعد را معاینه کرد همچنین سر ، چشم ها ، تاج و ریش را از نظر وجود تورم ، جراحات و تاول ، ترشح و یا رنگ های غیر طبیعی معاینه نمود . همچنین باید به وجود  نشانه های لنگش ، فلجی و یا ضعف عمومی در گله توجه کرد . نواحی درگیر از نظر وجود نشانه های غیر طبیعی یا تورم که می تواند علت بروز بیماری در طیور مبتلا باشد باید مورد توجه قرار گیرد . اگر شما فلجی موضعی و یا کامل را ملاحظه نمودید به ناحیه درگیر شده توجه نمائید سطح خارجی بدن پرندگان را از نظر آلودگی به انگل های خارجی مانند جرب ، شپش ، کنه و کک بازرسی نمائید .
بیماری های طیور باید به عنوان یک بیماری در گله نگریسته شود و نه به عنوان یک بیماری انفرادی وجود علائم در تعداد کمی از پرندگان معمولا نشانه ای از وجود مشکلات و یا بیماری در سطح گسترده ای از گله است . شروع سریع تر درمان گله ، در مقایسه با به تاخیر انداختن آن پس از مشاهده اولین پرنده تلف شده موجب صرفه جویی بیشتر از هزینه ها و افزایش میزان ماندگاری پرندگان می شود برای تشخیص بیماری ها ، بهترین کار ، کشتن تعدادی از پرندگان است که نشانه های مشخص بیماری را سطح گله بروز می دهند .
به پرندگان سالم از یک گله بیمار موقعی که معاینه می شود علائم واضح و کمک کننده ای را نشان نمی دهند .
بهترین روش های انسانی برای کشتن پرندگان ، تزریق سدیم فنوباربیتال ، استفاده از الکترو شک و جابه جا نمودن سر از مهره های گردن است . دو روش اول ، هزینه های بالایی دارد و برای کاربر خطر آفرینند از این رو جابه جایی مهره های گردنبهترین و معمول ترین روش برای کشتن پرندگان برای بازرسی آن ها است .
برای جدا ساختن سر از مهره ها ، باید سر پرنده ، مستقیما به طرف شما باشد سر پرنده رامحکم در دست بگیرید انگشت شصت را پشت سر پرنده ، در ناحیه قاعده جمجمه و بقیه انگشتان دست را زیر گلوی پرنده قرار دهید پاهای پرنده را با دست دیگ بگیرید و سپس آن ها را بکشید ، تا زمانی که احساس کنید سر از مهره ها جدا شده است ، احتمالا همزمان با کشیدن پاهای پرنده ، چرخاندن ملایم سر به سمت عقب لازم می شود .
کشیدن پاها را زمانی متوقف کنید که از قطع نخاع و یا جدا شدن سر مطمئن شوید با قطع نخاع به این روش پرنده فورا خواهد مرد .
کشتن پرندگان کوچک مانند جوجه ، پولت و نیز طوطی های کوچک به دلیل این که سر ان ها کوچک بوده و گرفتن و فشردن آن مشکل است معمولا به راحتی انجام پذیر نیست بهتر است از دسته های قیچی برای این نوع پرندگان استفاده شود . در این مورئ بهتر است برای جدا سازی از مهره ها به جای فشار در گلو و ناحیه پشت گردن ، فشار از ناحیه طرفین گردن وارد گردد . در این حالت از ایجاد آسیب های ضروری بر ناحیه گلو نای این پرندگان کوچک جلوگیری می شود برای جوجه های بزرگ تر و بوقلموها نیز می توان از همین روش استفاده کرد ، ولی می توان به جای دسته های قیچی از پنس بوردیزو استفاده کرد .
آشنایی با اندام هایی که در پرنده کشته شده ، مشاهده می شود ، نکته بسیار مهمی است از این رو با کالبد شناسی پرندگان که در ذیل خواهد آمد باید آشنایی کامل داشته باشد .
بهتر است پرندگان تلف شده را پیش از کالبد گشایی با محلول ماده ضد عفونی کننده ، خیس کرد بدین ترتیب برخی مواد خارجی از لاشه زدوده و از پراکنده شدن پرها در فضا جلوگیری می شود .
دستگاه تنفسی :
هر سوراخ بینی به یک حفر بینی منتهی می شود که به حفره های سینوسی اطراف چشمی منتهی شده است . رجود یک شکاف در سقف دهان باعث ایجاد یک کانال عبور هوا بین حفره های بینی و دستگاه تنفسی تحتانی می شود حفره های بینی هوا را پیش از ورود آن ریه تصفیه می کنند .
حنجره در ناحیه پشت دهان قرار دارد حنجره اندامی است که نای را به گلو متصل میکند نای در واقع ساختاری لوله ای مانند است که به دونایژه تقسیم می شود که هر کدام  هن ها به یک ریه متصل می شود نای و نایژه ها از ساختمان های حلقوی و غضروفی تشکیل شده اند که آن ها را در برابر کولاپس محافظت می کند .
ریه ها در نزدیکی ستون مهره ها و در مجاورت و در مقابل دنده ها واقع شده اند . ریه ها ، اسفنج مانند و به رنک قرمز روشن هستند زیرا که خون زیادی در آن ها جریان دارد . نسبت وزن ریه های پرندگان به وزن آن ها در مقایسه با سایر حیوانات کمتر است ، ولی به همین دلیل ریه ها توسط یک سیستم وسیع از کیسه های تنفسی که فقط در پرندگان یافت می شود حمایت می شوند .
کیسه های هوایی کیسه ای با دیواره های نازک هستند که اطراف اندام های داخلی پرندگان را احاطه کرده اند از این کیسه های هوایی به عنوان مخازنی برای ذخیره هوا به منظور افزایش ضرفیت تنفسی ریه ها یاد می شود . زمانی که پرنده در حین کالبد گشایی باز می شود این کیسه های هوایی به شکل دیواره های نازک شفاف در مابین اندام های داخلی بدن در معرض دید قرار می گیرند کیسه های هوایی ، اولین مکان هایی هستند که در بیماری های تنفسی تحت تاثیر قرار می گیرند .
دستگاه گوارش :
دهان به وسیله لوله ای با دیواره نازک به نام مری ، به سایر بخش های دستگاه گوارش متصل می شود بخش بالینی مری کیسه ای شکل است و چینه دان نامیده می شود . نقش چینه دان ، ذخیره موقتی مواد غذایی است انتهای مری پرندگان به معده متصل می شود .
معده پرندگان دو بخش دارد پیش معده و سنگدان پیش معده ناحیه ی تقریبا متسعی بین مری و سنگدان است سنگدان یک غشاء داخلی ضخیم دارد که بسیار محکم به لایه عضلانی سنگدان چسبیده است .
سنگدان به قسمت بالایی روده کوچک چسبیده است قسمت ابتدای روده کوچک ، دوازدهه نامیده می شود به دلیل قرار گرفتن لوزالمعده لوله ای U شکل است .
بخش تحتانی روده کوچک به پرده ای متصل است که مزانتر نامیده می شود مزانتر ، تعداد زیادی رگ های خونی دارد که خون رسانی روده کوچک را بر عهده دارد . روده کوچک به شکل یک بافت نرم و مخملی است دو ته کیسه بزرگ به انتهای روده کوچک متصل شده اند که اصطلاحا سکوم با روده کور نامیده می شوند . فراورده های باکتریای داخل سکوم ، به هضم برخی مواد غذایی غیر قابل هضم عبوری از روده کوچک کمک می کنند . طول روده کور نامیده در پرندگان بالغ در حدود 4 الی 6 اینچ ( 10 تا 15 سانتی متر ) است . در داخل سکوم ، مواد زائدی به رنگ قهوه ای تیره رنگ نسبت به محتویات داخل روده ، مشاهده می شود .
در ادامه روده باریک به روده بزرگ تغییر شکل می دهد روده بزرگ به قسمتی به نام کلواک ختم می شود که محل تلاقی دستگاه های تناسلی ادراری و گوارشی است .
کبد ، اندام قهوه ای رنگ و بزرگی است که در ابتدای حفره شکم قرار دارد .کبد ، بزرگ ترین عضو بدن است کبه دارای دو لوپ بزرگ است که به وسیله دیواره نازکی از هم جدا شده اند . عملکرد کبد مربوط به ترشح مایعات گوارشی و تصفیه مواد زائد از خون است صفرا به وسیله کبد ترشح و در کیسه صفرا ذخیره می شود کیسه صفرا کوچک به رنگ سبز درخشان و چسبیده به کبد است مجرای صفراوی ( بین کبد و روده کوچک ) .صفرا را مستقیما به داخل روده کوچک هدایت می کند .
دستگاه های ادراری ، تناسلی و دستگاه گردش خون :
دستگاه ادراری در پرندگان از کلیه ها و حالب ها تشکیل شده است . کلیه اندامی به رنگ قهوه ای تیره است که در حفرات استخوان های لگن جای گرفته است هر پرنده دو کلیه دارد . هر کلیه دارای یک حالب است . حالب ، مجرایی است که مواد زائد دفعی را از کلیه به کلواک هدایت می کند .
دستگاه تناسلی شامل تخمدان و یک مجرای تخم بر ( اویدوکت ) در پرندگان ماده و بیضه ها در پرندگان نر است . طیور معمولا فقط یک تخمدان و یک مجرای تخم بر دارند . تخمدان از گروهی از کیسه های زرد با مراحل مختلف تکاملی است و در محل قرار گرفتن کلیه ها واقع شده است . مجرای تخم بر در پرندگان بالغ به شکل یک لوله مارپیچ دیده می شود که از ناحیه تخمدان به سمت کلواک کشیده شده است در پرندگان ماده بالغ امکان دارد که مجرای بر در تخمدان به راحتی دیده نشود .
دستگاه تناسلی در پرندگان نر شامل بیضه ها است بیضه ها اندام های بیضی شکل هستند که بین ریه ها و کلیه ها قرار گرفته اند در پرندگان نر ، مجرای اسپرم بر ( دفران ) از هر بیضه به کلواک وجود دارد .
دستگاه عروقی عمدتا شامل قلب و طحال است . قلب چهار حفره ای بوده و در بالای کلیه مستقر شده است . طحال ، اندام کروی شکل قرمز ، قهوه ای رنگ است و بین کبد وسنگدان قرار دارد . وظیفه عملکرد اصلی طحال پاک سازی سلول های خونی بیمار ، میکروارگانیسم ها و سایر مواد زائد از گردش خون است .
مراحل کالبد گشایی :
کالبد گشایی ، معاینه و بازرسی پرندگان تلف شده است در شرایط ابتدایی ، تنها وسیله مورد نیاز برای کالبد گشایی ، یک وسیله تیز و برنده است ، هر چند استفاده از ابزارهای مناسب برای این کار توصیه می شود . به عنوان مثال ، کالبد گشایی با استفاده از اسکالپل و قیچی ریز جراحی و یا چاقو ، آسان تر می شود ، استفاده از قیچی های بزرگ تر به بریدن استخوان ها کمک می کند ، با وجود آن که شمار بیماری های مشترک بین انسان و پرندگان کم است ، ولی توصیه می شود ، هنگام کالبد گشایی از دستکش های پلاستیکی یکبار مصرف استفاده شود .
بهتر است پرندگان تف شده را پیش از کالبد گشایی با محلول ضد عفونی خیس کرد . بدین ترتیب برخی موادخارجی از لاشه زدوده و از پراکنده شدن پرها در فضا نیز جلوگیری می شود .
سپس لاشه پرنده را روی سطح صاف به گونه ای قرار دهید که سینه آن به سمت بالا و سر آن ، در سمت مقابل شما باشد با رعایت مراحل زیر ، کالبد گشایی پرندگان آسان خواهد بود :
1)    قسمت بالای منقار را با ایجاد برشی در حد میانی حفره بینی و استخوان های توربیتال جدا کند (استخوان های تورسنال ، صفحات استخوانی تیغه مانند روی دیواره های بوقک های بینی هستند ، در نتیجه فضای دستگاه تنفسی فوقانی برای بازرسی وجود عفونت قابل مشاهده می شود فضای توربیتال را با انگشتان فشار دهید تا در صورتی که ترشحاتی در آن وجود دارد بیرون آید چشم ها را از نظر وجود التهاب ( قرمزی غیر طبیعی ) ، موکوس و یا هر گونه تغییر رنگ معاینه کنید .
اغلب دو یا چند بیماری همزمان می توانند یک پرنده را مبتلا کنند و نشانه های درمانگاهی و کالبد گشایی در این موارد گیج کننده اند . بنابراین پیش از اعلام تشخیص بیماری یا انتخاب روش درمان ، همه نواحی مبتلا را بایستی به دقت بازرسی کرد .
2)    یک لبه قیچی را در دهان پرنده وارد کنید و از یک کوشه دهان ، آن را برش دهید تا بتواند محوطه داخلی گلو را مشاهده کرد دهان و حنجره را از وجود نشانه های غیر طبیعی نشان دهنده بیماری هایی مانند ابله ، مایکوزیس و یا سایر بیماری های بازرسی کنید . گلو را از نظر وجود دانه های ریز و یا نشانه های ناشی از جراحات و یا مواد خارجیبازرسی و معاینه کنید .
3)    حنجره و نای را از طرف دهان ، برش دهید تا نای ، در طول باز شود . سطح داخلی نای را از نظر وجود موکوس ، خون و یا مواد پنیری شکل کنترل کنید .
4)    درست از ناحیه زیر نوک غضروف سینه ، برشی در پوست ایجاد کنید . سپس برش ایجاد شده را به دو طرف بدن ادامه دهید . قسمت بالایی پوست ناحیه برش داده شده را بگیرید و با کشیدن آن ، پوست ناحیه سینه را جدا کنید در نتیجه عضلات سینه مشاهده خواهند شد عضله سینه را یباید از نظر وضعیت ظاهری و حضور نقاط خونریزی بازرسی کنید .
5)    پوست روی محوطه بطنی را از ناحیه اتصال آن به پاها برش دهید . یک دست را روی هر کدام از پاها قرار و به طرف پایین فشار دهید تا زمانی که ناحیه اتصال استخوان رانی لگنی جدا شود و پاها به شکل کاملا افقی روی سطح میز کالبد گشایی قرار گیرند . پوست روی پاها را بکشید و عضلات ران را از نظر وجود خونریزی  های ریز بازرسی کنید .
6)    درست زیر نوک ایتخوان سینه ، برشی روی عضلات شکمی ایجاد کنید دقت کنید که این برش آنقدر عمیق نباشد که اندام های داخلی را برش دهد . این برش را به طرف نواحی اتصال بال ها به بدن ، در هر دو طرف ادامه دهید .سینه راب به طرف بالا فشار و اتصالات شانه ای را برش دهید ، به گونه ای که امکان جداسازی عضله سینه از لاشه فراهم شود .
7)    وضعیت کیسه های هوایی را بازرسی کنید دیواره های کیسه های هوایی در بیماری ، اغلب تیره رنگ است ( شفاف نیست ) و با مواد موکوسی پوشیده شده است .
8)    کبد را از نظر تورم های غیر طبیعی ، تغییر رنگ ، خونریزی و وجود زخم بازرسی کنید . سطح کبد را برش دهید تا از نظر وجود بافت نکروزه و یا بافت اسکار بازرسی شود . طحال را نیز به همین روش بازرسی کنید قلب را از نظر غشاهای کدر موکوسی در اطراف آن و با آب آوردگی آبشامه بازرسی کنید .
9)    کبد ، قلب و طحال را کنار بزنید تا دستگاه گوارش مشاهده شود دستگاه گوارش را از نظر وجود تومور ، ندول و یا خونریزی بازرسی کنید . مری را از نزدیک دهان به صورت عرضی و سپس طولی برش دهید و داخل آن را مشاهده کنید . برای جدا سازی کامل دستگاه گوارش ، روده بزرگ را از پشت روده های کور برش دهید تا دستگاه گوارش به طور کامل از لاشه جدا شود .
10)    چینه دان را برش دهید دقت نمائید ، آیا محتویات چینه دان بوی اسیدی یا ترشی مانندی دارند محتویات چینه دان را تخلیه کنید و لایه داخلی چینه دان را از نظر نوحی نکروزه و غیر طبیعی بازرسی کنید برای بازرسی از نظر وجود کرم های درون رگ های خونی ، برش کوچک و ظریف خط مانندی در دیواره چینه دان ایجاد کنید و خون خارج شده را روی کاغذ سفیدی بمالید کرم های عروقی به شکل رشته های ریز و باریک مشاهده می شوند .
11)    پیش معده را برش دهید و ب وجود هر گونه خونریزی و یا پوشش سفید رنگ روی سطح داخلی آن توجه کنید .
12)    سنگدان را برش دهید و سطح داخلی آن را از نظر وجود خونریزی و ضخیم شدگی بازرسی کنید دقت نمایید ، آیا غشای داخلی سنگدان از لایه عضلانی زیرین جدا شده است یا خیر .
13)    روده را در طول برش دهید و محتویات آن را از نظر وجود کرم ها ، خون و موکوس بیش از اندازه ، بازرسی کنید لایه داخلی روده را از نظر وجود التهاب زخم و یا نواحی خونریزی دهنده بازرس کنید دقت کنید این ضایعات در کدام ثلث روده قرار دارند .
14)    روده های کور را باز و محتویات آن را مشاهده کنید . به وجود توده های پنیری و نیز کرم های ریز رشته ای توجه کنید چنان چه در محتویات روده های کور ، خون زیادی مشاهده کردید ، روده کور را شستشو دهید و لایه داخلی آن را از نظر وجود کرم های روده کور و جای زخم بازرسی کنید .
15)    دستگاه تناسلی را نیز از نظر وجود ضایعات غیر طبیعی بازرسی کنید ( در پرندگان ماده تخمدان ومجرای تخم بر و در پرندگان نر ، بیضه ها و مجاری دفران )
16)    حالب ها و کلیه ها را از نظر وجود تورم های غیر طبیعی یا رسوبات سفید رنگ املاح مختلف بازرسی کنید .
17)    عصب سیاتیک را در دو یا ( در زیر عضله سه سر ران ) از نظر وجود تورم ، بازرسی کنید هم چنین با برداشتن کلیه ها می توانید این عصب را به شکل دسته ای باریک به رنگ سفید که از نخاع به سمت ران و پاها امتداد می یابد مشاهده کنید .
عصب بازویی را که از نخاع به داخل استخوان های بازریی تا نوک بال ها امتداد می یابد ، بازرسی کنید .
18)    ریه ها، نای و نایژه ها را از نظر وجود زخم تجمع غیر طبیعی موکوس بازرسی کنید .
باید این موضوع را در نظر داشت که علاوه بر کالبد گشایی ، اخذ تاریخچه و توجه به نشانه های درمانگاهی پرندگان گله و یا عوارض انفرادی نیز برای دستیابی به تشخیص درست لازم است .
همچنین باید به این نکته توجه داشت که اغلب دو یا چند بیماری همزمان می توانند یک پرنده را مبتلا کنند و نشانه های درمانگاهی و کالبد گشایی در این موارد گیج کننده اند بر این پیش از اعلام تشخیص بیماری با انتخاب روش درمان ، همه نواحی مبتلا را بایستی به دقت بازرسی کرد .    

 
نظرات شما
  •  

    رویا محجوب گفت : ۹۳/۰۴/۱۷

    سلام
    من مرغداری ندارم ولی به پرورش خونگی مرغ و خروس علاقه عجیبی دارم ولی متأسفانه هر دفه شکست میخورم آخه اطلاعی از واکسن ها وتهیه و نحوه ی تزریق ندارم 90درصد مواقع جوجه هام به بیماری دچار میشن که انگار چیزی تو گلوشون گیر کرده که فک کنم همون کرم که کفتید باشه.توروخدا راجب بیماری ها و درمانشون اطلاعات بیشتری به من بدید.
    ممنون

    پاسخ...
  •  
    گفت : ...

    م.تیموری گفت : ۹۳/۰۴/۱۹

    سلام
    در پرورش خانگی معمولا هیچ اتفاقی برای مرغان نمی افته
    مگر تعدادشون زیاد باشه و باعث بروز بیماری بشه
    حال اگر شرایط بستر و هوای لانه رعایت بشه مشکل حل خواهد شد
    گاز متصاعد شده از فضولات مرطوب عمده ترین دلیل مشکلات تنفسی است
    اگر طیور خانگی(تخمگذار)نگهداری می کنید باید از دفاتر واکسیناسیون دام و طیور واکسن تهیه کنید و متناسب با فصل تزریق کنید
    و اگر گوشتی نگهداری میکنید در دو ماه دوره پرورش 4 تا 5 واکسن لازمه که بدید
    به هر صورت بهداشت خیلی مهمه.

    پاسخ...
  •  

    سعید صدریه گفت : ۹۳/۰۴/۲۳

    جناب حسینی بسیار عزیز و گلم سلام ، مقاله فوق بسیار عالی است ، فقط مشکل اینجاست که ذیل مقاله مرقوم فرموده اید ؛ دانلود مقاله بطور کامل ، ولی وقتی روی آن کلیک میکنم فقط عکس موجود در فوق باز میشود ! اگر مقاله همینی که بالا نوشته که مهم نیست و کپی پیست میکنم ، ولی اگر اضافه تر هم نوشته دارد ، چگونه میتوانم کامل دانلود نمایم . فدای شما

    پاسخ...
  •  
    گفت : ...

    ITPNews گفت : ۹۳/۰۴/۲۳

    سلام
    جناب آقای صدریه! مشکلی که فرمودید اصلاح شد - مطلب، ادامه نداشت /

    پاسخ...
  •  
    گفت : ...

    ناشناس گفت : ۹۳/۰۵/۰۲

    بی خیال شو همه مرغدار ها پشیمونن

    پاسخ...
  •  

    میلاد مغبون گفت : ۹۷/۰۴/۰۱

    سلام خسته نباشید من یه کاسکو دارم .رفته بودم بیرون بعد چند ساعتی ک اومدم خونه یهو دیدم کاسکوم زیر گلوش خیسه من خیلی تعحب کردم پرهاشو زدم کنار دیدم زیر گلوش یه سوراخ عمیقی ایجاد شده.بردمش دامپزشکی بم گفتن مری کاسکوم پاره شده و غذایی ک خورده بوده هم چون به معده نرسیده پوست کاسکومو پاره کرده. بعد بم گفتن اگع بخوایم عملش کنیم خیلی هزینه سنگینی داره.الان خواستم بپرسم به جز عمل راه دیگه ای نداره .خیلی کاسکومو دوست دارم تازه هم به حرف اومده .ولی از دیروز ک این جوری شده اعصابم بهم ریخته ممنون میشم جواب منو بدین راهنماییم کنید ک چیکار کنم خوب بشه ممنوناز سایت خوبتون

    پاسخ...
نظر خود را ثبت نمایید
  • موارد زیر جهت نمایش تایید نخواهد شد:
  • ۱- در متن شماره همراه و آدرس الکترونیکی درج شود
  • ۲ - در متن از جملات و الفاظ غیر عرف استفاده شود
  • ۳ - متن انگلیسی یا پینگلیش تایپ شود
Copyright © 2006 - 2024 ITPNews.com